Đứt gân bánh chè: Nguyên nhân, cách nhận biết và điều trị

Tổn thương ở gân bánh chè có thể xảy ra ở bất kỳ độ tuổi nào, nhưng thường gặp hơn ở những người trung niên, đặc biệt là các vận động viên chạy nhanh và nhảy cao. Trường hợp đứt gân bánh chè hoàn toàn, bệnh nhân không thể duỗi thẳng đầu gối và cần phải được phẫu thuật để điều trị.

Các mức độ tổn thương gân bánh chè

Gân bánh chè nằm ở phần cuối cùng của xương bánh chè và kết nối với đầu trên của xương chày, trong khi gân gắn ở phần trên của xương bánh chè là gân của cơ tứ đầu đùi. Cả hai loại gân này đóng vai trò như các dây cáp trong hệ thống ròng rọc, với rãnh liên lồi cầu đùi hoạt động như ròng rọc. Khi cơ tứ đầu đùi co lại, nó kéo gân bánh chè, làm duỗi gối.

Gân bánh chè có thể gặp phải hai loại tổn thương chính là tổn thương không hoàn toàn và tổn thương hoàn toàn:

• Tổn thương không hoàn toàn: Trong trường hợp này, gân bánh chè chỉ bị đứt một phần, tương tự như việc một số sợi trong một sợi dây cáp bị đứt. Kết quả là khả năng duỗi gối yếu đi, nhưng không hoàn toàn mất đi. Người bị chấn thương có thể vẫn có khả năng duỗi gối, nhưng không mạnh mẽ như bình thường và không thể duỗi hết cỡ.
• Tổn thương hoàn toàn: Điều này thường xảy ra ở điểm gắn của gân vào phần dưới của xương bánh chè, đôi khi kèm theo việc bong một phần sụn. Trong trường hợp này, khả năng duỗi gối mất hoàn toàn và gân có thể co lại về hai hướng. Nếu nguyên nhân là do viêm gân, thì thường gân sẽ bị đứt ở khoảng giữa.

Nguyên nhân đứt gân bánh chè là gì?

Các nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng đứt gân bánh chè bao gồm:

Chấn thương: Đứt gân bánh chè thường xảy ra do tác động của một lực lớn. Các tình huống phổ biến bao gồm:

• Ngã hoặc va chạm: Lực mạnh từ ngã hoặc bị đánh trực tiếp lên phần trước của gối hoặc vết chém có thể gây ra tình trạng này.
• Nhảy cao: Khi nhảy và hạ cánh với đầu gối gập và bàn chân giãn, gân bánh chè rất dễ bị tổn thương.

Do bệnh lý: Gân bánh chè có thể yếu đi và dễ bị tổn thương hơn do các vấn đề sức khỏe, thường xảy ra ở phần giữa của gân. Các bệnh lý liên quan bao gồm:

• Viêm gân bánh chè: Thường gặp ở những người thường xuyên thực hiện các hoạt động lặp lại như chạy, nhảy. Việc điều trị viêm gân bánh chè bằng cách tiêm Corticoid có thể làm yếu gân và tăng nguy cơ đứt gân.
• Bệnh lý mãn tính: Các bệnh như suy thận mạn tính, viêm khớp gối, tiểu đường, rối loạn chuyển hóa, nhiễm trùng hoặc điều trị lâu dài bằng Corticoid có thể làm suy giảm lưu lượng máu đến gân, làm gân yếu đi và dễ tổn thương hơn.

Các triệu chứng điển hình của đứt gân bánh chè

Ngay sau khi bị chấn thương, bệnh nhân trải qua cảm giác đau đớn và phần gối của họ dần trở nên sưng tấy. Họ cũng gặp phải một số triệu chứng đi kèm như sau:

• Khi sờ vào, có thể cảm nhận được một khu vực lõm tại phần dưới cùng của xương bánh chè;
• Vùng da quanh gối xuất hiện vết bầm tím;
• Cảm giác chuột rút hoặc co thắt cơ;
• Xương bánh chè dường như nằm cao hơn so với mức bình thường;
• Bệnh nhân gặp khó khăn trong việc duỗi thẳng gối ra hết cỡ;
• Gặp vấn đề và cảm thấy khó khăn khi đi lại.

Cách can thiệp điều trị đứt gân bánh chè?

Nếu bạn được chẩn đoán mắc phải tình trạng gân bánh chè bị đứt, việc tiếp theo cần làm là hãy liên hệ với bác sĩ chuyên ngành chấn thương chỉnh hình để nhận được sự tư vấn và phương pháp điều trị phù hợp. Quyết định về cách điều trị sẽ dựa trên những yếu tố sau đây:

• Mức độ nghiêm trọng và bản chất của chấn thương gân bánh chè;
• Khả năng hoạt động thường ngày của bạn;
• Tuổi của bạn. 

Các phương pháp điều trị cho tình trạng đứt gân bánh chè bao gồm:

Phương pháp bảo tồn

Trường hợp bị rách gân bánh chè nhưng chỉ ở mức độ nhỏ thường nhận được phản hồi tích cực từ phương pháp điều trị không phẫu thuật. Cụ thể, quy trình điều trị bao gồm hai giai đoạn chính:

• Bất động: Trong khoảng từ 3 đến 6 tuần, bệnh nhân cần giữ chân bị thương ở tư thế duỗi thẳng và sử dụng nẹp. Khi cần di chuyển, hai cái nạng sẽ được sử dụng để hỗ trợ, nhằm giảm áp lực lên chân bị tổn thương và tránh gây thêm tổn thương.
• Tập luyện: Bác sĩ sẽ hướng dẫn bệnh nhân thực hiện các bài tập cơ đùi và phục hồi độ linh hoạt cho khớp gối. Trong giai đoạn mang nẹp, bệnh nhân sẽ tập các động tác co giãn cơ bằng cách nâng chân lên khỏi mặt giường mà không cong gối. Sau khi loại bỏ nẹp, khi gân đã bắt đầu hồi phục, bệnh nhân sẽ chuyển sang tập các động tác gấp và duỗi gối một cách từ từ.

Phẫu thuật bánh chè

Hầu hết các trường hợp tổn thương gân bánh chè cần phải trải qua phẫu thuật để khôi phục lại chức năng hoạt động bình thường của khớp gối. Đối với những trường hợp gân bánh chè bị rách nặng hoặc đứt hẳn, việc phẫu thuật là cần thiết. Thực hiện phẫu thuật càng sớm thì kết quả đạt được càng tốt.

Trường hợp để lâu không điều trị, sẽ hình thành mô xơ và đầu gân bị co lại, khiến việc hàn gân trở nên khó khăn. Trong tình huống này, phẫu thuật nối gân thường không hiệu quả, buộc phải thực hiện phẫu thuật chuyển gân. Có nhiều phương pháp chuyển gân khác nhau, nhưng thông dụng nhất hiện nay là sử dụng gân của cơ bán gân và gân cơ thon từ chính cơ thể bệnh nhân.

Sau phẫu thuật, bệnh nhân sẽ được sử dụng thuốc giảm đau và chườm đá. Hai tuần sau, chỉ khâu da sẽ được cắt bỏ. Bệnh nhân cần giữ chân ở tư thế duỗi trong ống bột từ 3 đến 6 tuần. Trong giai đoạn này, việc đi lại cần sự hỗ trợ của nạng, và chỉ nên dùng 50% trọng lượng chân phẫu thuật từ tuần thứ 2 đến tuần thứ 4. Sau 4 - 6 tuần, có thể tập chịu đựng trọng lượng cơ thể hoàn toàn.

Biện pháp phòng ngừa

Để phòng tránh nguy cơ đứt gân bánh chè, bạn cần chú ý những điều sau:

• Ngừng các hoạt động gây đau đầu gối ngay lập tức: Nếu có cảm giác đau ở đầu gối khi hoạt động thể chất, hãy áp dụng biện pháp chườm lạnh cho vùng bị tổn thương và nghỉ ngơi, tránh làm những việc gây áp lực lên gân cho đến khi không còn cảm thấy đau nữa.
• Cải thiện sức mạnh của cơ đùi: Việc thực hiện các bài tập kéo giãn cơ trước khi bắt đầu tập luyện chính thức sẽ làm tăng độ đàn hồi của cơ và gân, giảm nguy cơ bị chấn thương. Tuy nhiên, bạn cần tránh cường độ tập luyện quá mức, dễ dẫn đến tổn thương và căng cơ đùi.
• Áp dụng kỹ thuật chính xác khi tập luyện: Kỹ thuật đúng là yếu tố quan trọng trong việc tập thể dục, thể thao. Áp dụng kỹ thuật chính xác giúp giảm thiểu nguy cơ chấn thương hiệu quả. Đặc biệt, khi tham gia môn thể thao mới, bạn nên tham khảo hướng dẫn từ những người chơi chuyên nghiệp.

Chăm sóc và phục hồi

Để hạn chế nguy cơ bệnh trở nên nghiêm trọng, ảnh hưởng đến cuộc sống hàng ngày và khả năng vận động, những người mắc bệnh cần chú ý đến các điểm sau:

• Trong quá trình chơi thể thao, nếu xuất hiện cảm giác đau ở đầu gối, cần tạm dừng, áp dụng chườm lạnh để giảm đau.
• Đều đặn thực hiện các bài tập nhằm tăng cường sức mạnh cho cơ tứ đầu và cơ ở phần cẳng chân.
• Chọn lựa giày dép sao cho phù hợp, giúp phân bổ trọng lượng cơ thể một cách hợp lý.
• Sử dụng thuốc theo hướng dẫn của bác sĩ (nếu được kê đơn).

Đứt gân bánh chè là một chấn thương phổ biến ở đầu gối, xảy ra khi gân nối giữa khớp và cơ bị tổn thương. Tình trạng này thường gặp ở những người tham gia các hoạt động thể thao đòi hỏi cử động mạnh và đột ngột. Biểu hiện của chấn thương bao gồm đau, sưng và khó khăn trong việc di chuyển. Việc điều trị có thể bao gồm nghỉ ngơi, chườm lạnh, sử dụng thuốc giảm đau và trong một số trường hợp cần phẫu thuật. Việc phục hồi cần thời gian và có thể cần sự can thiệp của vật lý trị liệu.

Xem thêm:

• Vỡ xương bánh chè đầu gối có đi lại được không?
• Vỡ xương bánh chè bao lâu thì đi được?
• Gãy xương bánh chè có nguy hiểm không?