Gắn bó lo âu là gì và cách nhận biết

Gắn bó lo âu là một khía cạnh quan trọng trong nghiên cứu tâm lý học, đặc biệt là khi xem xét sự phát triển và tương tác xã hội của trẻ em, được xác định như một kiểu quan hệ không an toàn giữa trẻ và người chăm sóc, sự gắn bó lo âu có thể mang đến những hệ quả lâu dài, ảnh hưởng đến cách trẻ xây dựng và duy trì các mối quan hệ trong suốt cuộc đời.

Việc hiểu rõ về gắn bó lo âu không chỉ giúp nhận diện các vấn đề từ sớm mà còn cung cấp những chiến lược hữu hiệu để cải thiện chất lượng cuộc sống và tương tác xã hội của trẻ.

Đôi nét về thuyết gắn bó

Thuyết gắn bó là một thuyết tâm lý học giải thích sự kết nối cảm xúc trong các mối quan hệ của con người, đặc biệt là những mối quan hệ lâu dài. Thuyết này áp dụng cho cả mối quan hệ giữa bố mẹ hoặc người nuôi dưỡng và con cái, cũng như mối quan hệ giữa các cặp đôi hoặc bạn đời.

Theo lý thuyết về gắn bó, mỗi người phát triển kiểu gắn bó từ thời thơ ấu, bị ảnh hưởng bởi cả yếu tố di truyền và mối quan hệ với người chăm sóc. Khi trưởng thành, kiểu gắn bó này sẽ ảnh hưởng đến cách bạn điều hướng các mối quan hệ thân mật.

Có bốn loại kiểu gắn bó: An toàn, lo âu, né tránh và lo âu – né tránh. Cụ thể, những người có kiểu gắn bó lo âu thường khao khát mối quan hệ thân thiết an toàn, cảm giác gần gũi với người khác nhưng lại gặp khó khăn vì sợ bị bỏ rơi bởi những người họ yêu thương.

Trong khi những người phát triển kiểu gắn bó an toàn thường cảm thấy ổn định và an toàn hơn trong các mối quan hệ, những người có kiểu gắn bó lo âu lại gặp khó khăn trong việc cảm thấy an toàn. Kết quả là, họ cố gắng kéo đối tác của mình lại gần hơn và trở nên lo lắng về khả năng mối quan hệ của họ sẽ kết thúc.

Nghiên cứu cho thấy khoảng 20% dân số có kiểu gắn bó lo âu. Việc nhận biết các dấu hiệu của kiểu gắn bó này và những yếu tố có thể kích hoạt cảm giác này có thể giúp bạn điều hướng các mối quan hệ thân mật của mình tốt hơn.

Dấu hiệu nhận biết người gắn bó lo âu

Kiểu gắn bó lo âu đặc trưng bởi sự khao khát tình cảm mạnh mẽ từ người khác, đến mức phụ thuộc. Những người có kiểu gắn bó này mong muốn sự thân mật và sự đảm bảo liên tục trong mối quan hệ, đồng thời lo lắng rằng người khác không muốn ở bên họ.

Những dấu hiệu giúp nhận biết người có gắn bó lo âu:

• Cần sự trấn an liên tục và cần rất nhiều sự quan tâm từ đối tác.
• Trở nên gắn bó quá mức với người yêu, đến mức người yêu dường như chiếm lấy và trở thành một phần không thể thiếu trong cuộc sống của bạn.
• Khao khát một mối quan hệ gần gũi và thân mật, nhưng lại cảm thấy khó tin tưởng và hoàn toàn dựa dẫm vào đối phương.
• Bất an khi có khoảng cách với người yêu, thường khó thấy ranh giới rõ ràng trong mối quan hệ. Bất cứ điều gì tạo khoảng cách đều dẫn đến sự hoảng sợ và tức giận.
• Giá trị cá nhân phụ thuộc vào cách người yêu đối xử và phản ứng thái quá trước bất kỳ mối đe dọa nào trong mối quan hệ.
• Cảm thấy lo lắng hoặc ghen tuông khi xa người yêu, có thể gây cảm giác tội lỗi và thực hiện hành vi kiểm soát hoặc chiến thuật lôi kéo để giữ người yêu gần mình.
• Những người khác có thể nhận xét bạn là quá thiếu thốn hoặc bám víu, dẫn đến khó khăn trong việc duy trì các mối quan hệ thân thiết.

Điều gì dẫn đến gắn bó lo âu?

Khi bạn còn là một đứa trẻ, bạn dựa vào người chăm sóc để tồn tại. Điều này bao gồm cả nhu cầu sinh học (thức ăn, nơi ở, sự ấm áp) và nhu cầu cảm xúc.

Ví dụ, trẻ sơ sinh sẽ hướng về người chăm sóc khi chúng gặp khó khăn, chẳng hạn như khóc khi đói hoặc tìm kiếm sự an ủi khi sợ hãi. Cách mà nhu cầu của chúng được đáp ứng trong những khoảnh khắc này sẽ định hình cách chúng nhìn nhận về bản thân và người khác. Theo thuyết gắn bó, đây là cách mà mọi người phát triển "mô hình làm việc" của sự gắn bó, từ đó ảnh hưởng đến cách họ nhìn nhận các mối quan hệ khi trưởng thành.

Khi người chăm sóc liên tục đáp ứng cả nhu cầu vật chất và cảm xúc của trẻ và mang lại cho trẻ cảm giác an toàn khi chúng bắt đầu khám phá môi trường xung quanh, trẻ có nhiều khả năng phát triển kiểu gắn bó an toàn. Khi nhu cầu của trẻ được đáp ứng không đều hoặc không được đáp ứng, trẻ có nhiều khả năng phát triển kiểu gắn bó không an toàn, chẳng hạn như gắn bó lo âu, tránh né hoặc lo âu – né tránh.

Những đứa trẻ có kiểu gắn bó lo âu có thể đã học rằng chúng cần phải tỏ ra hoàn hảo, cư xử không đúng mực hoặc đấu tranh để giữ người chăm sóc gần gũi nhằm đáp ứng nhu cầu của mình. Dù những hành động này có thể có ích cho trẻ nhỏ, nhưng lại không có ích gì trong các mối quan hệ khi trưởng thành.

Làm sao để đối phó với tình trạng này?

Điều quan trọng cần lưu ý là mặc dù kiểu gắn bó lo âu đôi khi có thể làm cho các mối quan hệ trở nên khó khăn và tiêu cực hơn, hay còn gọi là mối quan hệ toxic, nhưng bạn không nhất thiết phải cảm thấy bất hạnh trong các mối quan hệ. Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng những người có xu hướng gắn bó lo âu thường biểu hiện sự đánh giá cao trong mối quan hệ và thường có trí thông cảm sâu sắc, nhạy bén với cảm xúc của đối tác.

Nếu bạn nghĩ rằng kiểu gắn bó lo âu của mình đang ảnh hưởng đến các mối quan hệ, có một số điều bạn có thể thử để giảm bớt lo lắng và cảm thấy an toàn hơn với đối tác của mình:

• Hiểu rõ về lo lắng của bạn: Thừa nhận kiểu gắn bó của bạn và cách nó liên quan đến những trải nghiệm thời thơ ấu có thể giúp giảm sự tự trách trong các mối quan hệ. Khi lo lắng về mối quan hệ xuất hiện, hãy nhắc nhở bản thân rằng đây có thể là vết thương cũ đang trỗi dậy. Cố gắng luôn ý thức về những tác nhân kích thích và thực hành kiểm tra sự thật trước khi bạn phản ứng.
• Giao tiếp với đối tác: Hãy cho đối tác biết điều gì kích hoạt lo lắng của bạn. Hãy cùng nhau lập ra một kế hoạch để giải quyết xung đột và thảo luận về những gì cả hai cần để tạo ra sự an toàn hơn trong mối quan hệ.
• Tìm cách tự điều chỉnh cảm xúc: Xử lý và điều chỉnh cảm xúc để cải thiện tâm trạng với đối tác có thể là một yếu tố thiết yếu của các mối quan hệ. Nhưng đối với những người có kiểu gắn bó lo âu, cũng rất quan trọng để tìm cách tự điều chỉnh cảm xúc của mình. Điều này có thể bao gồm việc dành cho bản thân một chút không gian, nghe nhạc, rửa mặt, hít thở sâu hoặc đi dạo.

Kiểu gắn bó lo âu có thể gây ra nhiều thử thách trong các mối quan hệ, nhưng điều đó không có nghĩa là bạn không thể có những mối quan hệ hạnh phúc và bền vững. Nhớ rằng, việc hiểu và chăm sóc bản thân là bước đầu tiên và quan trọng nhất để xây dựng các mối quan hệ tốt đẹp và bền vững.

Xem thêm:

• Nhận biết chứng rối loạn hỗn hợp lo âu và trầm cảm
• Morning anxiety hay chứng lo âu vào buổi sáng là gì?