Hạch nền là gì? Nguyên nhân và cách phòng ngừa bệnh hạch nền

Hạch nền là một nhóm các cấu trúc nằm sâu trong não bộ, có vai trò quan trọng trong kiểm soát vận động, học tập, trí nhớ, cảm xúc,… Hạch nền thường được ví như "trạm điều khiển" của não bộ, giúp phối hợp các hoạt động của các bộ phận khác nhau trong não. Bằng cách hiểu rõ về hạch nền và các tình trạng ảnh hưởng đến nó, chúng ta có thể nâng cao nhận thức về các vấn đề sức khỏe này.

Hạch nền là gì?

Hạch nền là một nhóm các nhân xám nằm trong cấu trúc của não bao gồm 4 thành phần chính:

Thể vân

Thể vân là cấu trúc lớn nhất của hạch nền, bao gồm các nhân đuôi, nhân bèo sẫm và nhân cầu nhạt. Các nhân này có vai trò quan trọng trong kiểm soát vận động.

Chất đen

Chất đen là một cấu trúc nhỏ nằm bên trong thể vân, chứa các tế bào thần kinh sản xuất dopamine. Dopamine là một chất dẫn truyền thần kinh có vai trò quan trọng trong kiểm soát vận động.

Nhân dưới đồi

Nhân dưới đồi là một cấu trúc nằm dưới đáy não, có vai trò điều hòa các chức năng cơ thể, chẳng hạn như thân nhiệt, nhịp tim và cảm xúc.

Vai trò của hạch nền là gì?

Các hạch nền được biết đến nhiều nhất vì chúng giúp não bạn kiểm soát các chuyển động của cơ thể. Tuy nhiên, nghiên cứu đang diễn ra vẫn tiếp tục khám phá những cách khác mà hạch nền tương tác với các phần khác trong não của bạn.

Kiểm soát vận động

Hạch nền có vai trò quan trọng trong kiểm soát vận động, bao gồm:

Tích hợp các thông tin từ vỏ não

Hạch nền nhận tín hiệu từ vỏ não tiền vận động và vận động bổ sung. Qua đó xử lý thông tin và chuyển tín hiệu về vận động đến đồi thị. Từ đồi thị, tín hiệu vận động được truyền đến vỏ não vận động để thực hiện các cử động.

Điều hòa các cử động cơ bắp

Hạch nền giúp điều hòa các cử động cơ bắp, đảm bảo cho các cử động diễn ra trơn tru và nhịp nhàng. Hệ thống này cũng giúp điều chỉnh các phản xạ tự nhiên, chẳng hạn như phản xạ giật mình.

Điều chỉnh trương lực cơ

Hạch nền giúp điều chỉnh trương lực cơ, đảm bảo cho cơ bắp có độ căng phù hợp để thực hiện các cử động.

Học tập và trí nhớ

Hạch nền cũng có vai trò quan trọng trong học tập và trí nhớ. Trong đó hạch nền giúp hình thành và củng cố các phản xạ có điều kiện và có vai trò trong trí nhớ ngắn hạn cũng như dài hạn.

Các tình trạng và điều kiện sức khỏe ảnh hưởng đến hạch nền

Các tình trạng ảnh hưởng đến hạch nền có thể gây ra các vấn đề về vận động, học tập, trí nhớ và các chức năng khác.

Một số tình trạng phổ biến ảnh hưởng đến hạch nền bao gồm:

• Nghiện;
• Bệnh Alzheimer;
• Rối loạn tăng động giảm chú ý (ADHD);
• Khối u não;
• Ngộ độc khí carbon monoxide;
• Chấn động và chấn thương sọ não khác;
• Ngộ độc kim loại nặng hoặc các chất độc khác;
• Nhiễm trùng;
• Bệnh Huntington;
• Chứng mất trí nhớ thể Lewy;
• Đa xơ cứng;
• Teo nhiều hệ thống;
• Bệnh Parkinson;
• Đột quỵ;
• Hội chứng Tourette;
• Bệnh Wilson.

Cách chẩn đoán và điều trị vấn đề sức khỏe liên quan hạch nền

Mỗi tình trạng bệnh ảnh hưởng đến hạch nền có thể gây ra nhiều triệu chứng và biểu hiện khác nhau như:

• Vấn đề cân bằng và phối hợp;
• Yếu cơ và co thắt;
• Run rẩy;
• Vấn đề về tầm nhìn;
• Nói lắp.

Khi xuất hiện các triệu chứng này hoặc nhiều dấu hiệu sức khỏe bất thường khác, hãy nhanh chóng đi khám bác sĩ để được thăm khám chẩn đoán và điều trị phù hợp.

Chẩn đoán bệnh

Để chẩn đoán xác định bệnh liên quan đến hạch nền, bác sĩ có thể chỉ định bạn thực hiện một số xét nghiệm như:

• Xét nghiệm máu (có thể phát hiện nhiều vấn đề, từ các vấn đề về hệ thống miễn dịch đến độc tố và chất độc, đặc biệt là các kim loại như đồng, thủy ngân hoặc chì);
• Chụp cắt lớp vi tính (CT);
• Điện não đồ (EEG);
• Điện cơ đồ (kiểm tra dẫn truyền thần kinh);
• Xét nghiệm di truyền;
• Chụp cộng hưởng từ (MRI);
• Chụp cắt lớp phát xạ positron (PET).

Điều trị bệnh

Các tình trạng ảnh hưởng đến hạch nền có thể gây ra nhiều vấn đề khác nhau, từ các triệu chứng nhẹ đến các vấn đề nghiêm trọng đe dọa tính mạng. Phương pháp điều trị cụ thể sẽ phụ thuộc vào loại tình trạng và mức độ nghiêm trọng của các triệu chứng.

Một số phương pháp điều trị phổ biến cho các tình trạng ảnh hưởng đến hạch nền bao gồm:

Thuốc

Thuốc là phương pháp điều trị phổ biến nhất cho các tình trạng ảnh hưởng đến hạch nền. Các loại thuốc có thể được sử dụng để điều trị các triệu chứng cụ thể, chẳng hạn như co giật, run, cứng cơ,...

Phẫu thuật

Phẫu thuật có thể được sử dụng để điều trị các tình trạng ảnh hưởng đến hạch nền, chẳng hạn như khối u, chảy máu não,...

Liệu pháp vật lý trị liệu (PT)

Vật lý trị liệu có thể giúp cải thiện chức năng vận động. Từ đó giúp làm giảm các triệu chứng của các tình trạng ảnh hưởng đến hạch nền, chẳng hạn như Parkinson, đột quỵ,...

Liệu pháp ngôn ngữ trị liệu (ST)

ST có thể giúp cải thiện khả năng giao tiếp và ngôn ngữ của những người bị ảnh hưởng bởi các tình trạng ảnh hưởng đến hạch nền, chẳng hạn như đột quỵ, Parkinson,...

Cách phòng tránh bệnh và bảo vệ não bộ

Nhiều tình trạng bệnh ảnh hưởng đến hạch nền có thể gây ra các vấn đề nghiêm trọng về sức khỏe, thậm chí là tử vong. Tuy nhiên, có một số cách để bạn có thể bảo vệ hạch nền của mình, bao gồm:

Ăn uống lành mạnh

Một chế độ ăn uống cân bằng, giàu chất dinh dưỡng, đặc biệt là các loại trái cây, rau quả, ngũ cốc nguyên hạt và các loại cá béo, có thể giúp bảo vệ não bộ khỏi các tổn thương.

Tập thể dục thường xuyên

Tập thể dục giúp tăng cường lưu thông máu, cung cấp oxy và chất dinh dưỡng cho não bộ, giúp ngăn ngừa các bệnh lý như đột quỵ, Parkinson, Alzheimer,...

Đeo thiết bị bảo hộ

Chấn thương đầu, đặc biệt là chấn động và chấn thương sọ não, có thể gây tổn thương nghiêm trọng cho hạch nền. Vì vậy, bạn cần đeo thiết bị bảo hộ khi tham gia các hoạt động có nguy cơ cao bị chấn thương đầu, chẳng hạn như chơi thể thao, làm việc trên cao,...

Quản lý các bệnh lý mãn tính

Nếu bạn mắc các bệnh lý mãn tính như tiểu đường, huyết áp cao, cholesterol cao,...  hãy cố gắng kiểm soát tốt các bệnh lý này để giảm nguy cơ tổn thương hạch nền.

Nhìn chung, hạch nền là một cấu trúc quan trọng của não bộ, đóng vai trò quan trọng trong kiểm soát vận động, học tập, trí nhớ, cảm xúc,... Nhà thuốc Long Châu hi vọng bài viết này đã giúp bạn hiểu rõ hơn về hạch nền cũng như các vấn đề sức khoẻ có thể ảnh hưởng đến hạch nền. Để từ đó nâng cao ý thức trong việc bảo vệ sức khỏe não bộ đặc biệt là hạch nền.

Xem thêm: Hội chứng Beckwith-Wiedemann: Nguyên nhân, triệu chứng