Hen phế quản có lây không? Cách phòng ngừa lây nhiễm hiệu quả

Hen phế quản (hen suyễn) là tình trạng viêm mạn tính của đường hô hấp, khiến người bệnh thường xuyên ho, khó thở và khò khè. Việc hiểu sai về khả năng lây nhiễm của hen có thể dẫn đến thái độ kỳ thị hoặc chăm sóc sai cách. Để phòng bệnh và hỗ trợ người mắc hiệu quả, chúng ta cần hiểu rõ cơ chế gây bệnh. Bài viết dưới đây sẽ giải đáp thắc mắc “hen phế quản có lây không” một cách khoa học, đồng thời hướng dẫn cách phòng bệnh hiệu quả.

Hen phế quản có lây không?

Hen phế quản (hen suyễn) là bệnh lý mạn tính của đường hô hấp dưới, đặc trưng bởi tình trạng viêm niêm mạc phế quản kéo dài và tăng đáp ứng đường thở. Tại Việt Nam, khoảng 4 - 5% dân số có biểu hiện hen, trong đó trẻ em chiếm tỷ lệ đáng kể. Thực tế, hen là bệnh mạn tính, không do vi khuẩn hay virus gây ra. Bệnh hoàn toàn không lây truyền từ người này sang người khác qua tiếp xúc thông thường, hắt hơi hay giọt bắn.

Vậy hen phế quản khác gì so với các bệnh nhiễm trùng đường hô hấp có thể lây lan?

• Hen phế quản là bệnh lý mãn tính đặc trưng bởi viêm và co thắt đường dẫn khí, không phải là bệnh truyền nhiễm do vi khuẩn hay virus gây ra. Bệnh này gây ra các triệu chứng như khó thở, thở khò khè, ho và nặng ngực do phản ứng viêm mạn tính và quá mẫn cảm của phế quản với nhiều yếu tố kích thích.
• Các bệnh nhiễm trùng đường hô hấp như viêm phổi, viêm phế quản cấp, cảm cúm do virus hoặc vi khuẩn gây ra, có thể dẫn đến viêm nhiễm thực sự trong đường hô hấp, thường đi kèm sốt, đờm, mệt mỏi và triệu chứng cấp tính khác.

Nguyên nhân gây hen phế quản

Nguyên nhân hen phế quản thường là do sự kết hợp giữa yếu tố di truyền và các tác nhân môi trường kích thích đường hô hấp. Cụ thể gồm:

• Yếu tố di truyền: Nếu trong gia đình có người bị hen suyễn hoặc các bệnh dị ứng khác như viêm mũi dị ứng, chàm, khả năng bạn bị hen cũng cao hơn.
• Dị ứng (Allergens): Các tác nhân gây dị ứng phổ biến như phấn hoa, lông thú, mạt nhà, bụi nhà, nấm mốc, côn trùng.
• Khói thuốc lá và ô nhiễm không khí: Hít phải khói thuốc hoặc không khí ô nhiễm làm kích thích đường thở, tăng nguy cơ phát triển hen.
• Yếu tố kích thích khác: Thay đổi thời tiết đột ngột (nhất là lạnh), khói bụi, mùi hóa chất, thuốc xịt, vận động mạnh.
• Stress và yếu tố tâm lý: Căng thẳng, stress có thể làm tăng mức độ nặng của cơn hen.
• Thuốc: Một số thuốc như aspirin, thuốc chống viêm không steroid (NSAIDs) có thể gây co thắt phế quản ở người nhạy cảm.

Vì sao hen dễ bị nhầm là bệnh lây?

Hen phế quản thường bị nhầm là bệnh truyền nhiễm do biểu hiện lâm sàng có nhiều điểm tương đồng với các bệnh hô hấp cấp tính như: Viêm phổi, cúm hoặc viêm phế quản. Triệu chứng hen suyễn thường là ho kéo dài, thở khò khè, khó thở. Những dấu hiệu này đều dễ gây lo ngại về khả năng lây lan qua không khí hoặc giọt bắn.

Trong cộng đồng, đặc biệt tại nơi công cộng, người ho nhiều thường bị mặc định là đang mang mầm bệnh truyền nhiễm. Điều này dẫn đến sự kỳ thị không cần thiết, ảnh hưởng đến tâm lý và chất lượng sống của người bệnh hen. Mặt khác, thiếu kiến thức về cơ chế bệnh sinh khiến nhiều người hiểu sai bản chất của hen phế quản. Không ít trường hợp trẻ bị hen phải nghỉ học dài ngày hoặc bị bạn bè xa lánh chỉ vì hiểu lầm bệnh có thể lây. Việc hiểu đúng hen phế quản có lây không sẽ giúp xây dựng cộng đồng hỗ trợ, thay vì xa cách.

Cách phòng ngừa hen phế quản đúng cách

Như vậy, chúng ta đã biết bệnh hen phế quản không lây truyền từ người này sang người khác. Tuy nhiên, điều đó không có nghĩa là chúng ta có thể lơ là việc phòng ngừa bệnh hen suyễn.

Dưới đây là những việc nên làm với những người có nguy cơ cao, giúp giảm nguy cơ mắc bệnh:

• Cần tránh tiếp xúc với các tác nhân dị ứng phổ biến như phấn hoa, lông động vật, bụi nhà, mạt nhà và nấm mốc. Bạn có thể giữ vệ sinh nhà cửa sạch sẽ và sử dụng máy lọc không khí khi cần thiết.
• Hạn chế hít phải khói thuốc lá và ô nhiễm không khí, tránh ra ngoài vào những ngày thời tiết xấu hoặc có nhiều bụi bẩn.
• Người làm việc trong môi trường chứa nhiều hóa chất hoặc bụi, việc sử dụng đồ bảo hộ như khẩu trang và kính bảo vệ là rất cần thiết.
• Kiểm soát tốt các bệnh dị ứng kèm theo như viêm mũi dị ứng, viêm xoang cũng giúp giảm nguy cơ hen phế quản.
• Tiêm phòng các bệnh truyền nhiễm như tiêm vắc xin cúm và tiêm vắc xin phế cầu là biện pháp phòng ngừa hiệu quả. Tiêm vắc xin giúp tránh các đợt nhiễm trùng đường hô hấp có thể làm bùng phát cơn hen.
• Duy trì một lối sống lành mạnh với chế độ dinh dưỡng hợp lý, tập luyện thể dục nhẹ nhàng và giữ tinh thần thoải mái, tránh stress kéo dài sẽ giúp tăng cường sức đề kháng cho cơ thể.

Cách giảm cơn hen phế quản cho người bệnh

Dù đã biết hen phế quản có lây không, nhưng bệnh nhân vẫn cần tuân thủ các chỉ định điều trị của bác sĩ, không nên chủ quan. Hiện nay, hen phế quản là bệnh mạn tính chưa có thuốc chữa khỏi hoàn toàn.

Điều trị hen thường bao gồm:

• Sử dụng thuốc giãn phế quản dạng hít (Salbutamol, Terbutalin): Đây là thuốc cắt cơn giúp nhanh chóng làm giãn cơ trơn phế quản, giảm co thắt và cải thiện tình trạng khó thở. Người bệnh cần mang theo và sử dụng ngay khi có dấu hiệu cơn hen xuất hiện.
• Ngồi ở tư thế thoải mái, thở đều khi lên cơn hen giúp giảm áp lực lên phổi và tạo điều kiện cho việc hô hấp dễ dàng hơn.
• Giữ bình tĩnh, tránh hoảng loạn khi lên cơn hen là việc cần thiết. Vì căng thẳng có thể làm cơn hen nặng thêm.
• Tránh tiếp xúc với các yếu tố kích thích: Như khói bụi, phấn hoa, khói thuốc lá…
• Nếu cơn hen phế quản nặng, người bệnh cần đến ngay cơ sở y tế để được xử trí kịp thời. Bác sĩ có thể chỉ định dùng thuốc corticosteroid hoặc thở oxy.
• Ngoài ra, người bệnh cũng cần tái khám định kỳ và đo chức năng hô hấp để theo dõi đáp ứng điều trị và điều chỉnh phác đồ kịp thời.

Với những thông tin trên đây hy vọng bạn đã giải đáp được thắc mắc hen phế quản có lây không. Đây không phải là bệnh truyền nhiễm và không có khả năng lây từ người sang người. Việc nhầm lẫn hen với các bệnh lây nhiễm khác có thể khiến người bệnh bị cô lập hoặc điều trị sai cách. Điều quan trọng nhất với bệnh nhân không phải phòng ngừa lây nhiễm cho người khác, mà là kiểm soát tốt yếu tố kích phát, dùng thuốc theo chỉ định và tái khám định kỳ.