Hội chứng Sheehan (Sheehan syndrome)

Đối với phụ nữ, rủi ro trong quá trình sinh nở không chỉ bao gồm các vấn đề như biến chứng sản khoa, bệnh tim mạch và vấn đề về gan mật hiển hiện ngay lập tức, mà còn có nguy cơ của những tổn thương không rõ ràng phát sinh sau sinh nở với những hậu quả đáng kể. Một trong số đó là hội chứng Sheehan, hay còn gọi là suy giáp sau sinh.

Tổng quan hội chứng Sheehan

Hội chứng Sheehan là một bệnh lý hiếm gặp phát sinh từ sự thiếu hụt máu cục bộ nuôi dưỡng tuyến yên sau khi sinh, dẫn đến sự hoại tử của tuyến này.

Được đặt theo tên bác sĩ Pháp H.L Sheehan, người đầu tiên phát hiện ra hội chứng này vào năm 1937, bệnh thường diễn ra một cách lặng lẽ và kéo dài, với các triệu chứng không rõ ràng sau khi sinh, khiến việc chẩn đoán thường bị trì hoãn.

Hội chứng Sheehan có thể dẫn đến các biến chứng nguy hiểm như hạ đường huyết cấp tính, suy thượng thận cấp và rối loạn điện giải nặng nề. Phụ nữ sau sinh cần chú ý đến các dấu hiệu bất thường, đặc biệt là việc không có sữa và không có kinh nguyệt sau sinh và nên tìm kiếm sự chăm sóc y tế kịp thời.

Nguyên nhân của hội chứng Sheehan

Hiện nay, vẫn còn nhiều điều chưa rõ về cách thức phát triển của bệnh này. Đa số các nhà nghiên cứu đều nhận định rằng tình trạng thiếu máu cung cấp cho tuyến yên, do mất máu nghiêm trọng hoặc huyết áp cực thấp sau khi sinh là nguyên nhân chính gây ra bệnh. Trong quá trình mang thai, tuyến yên phát triển lớn hơn và cần nhiều máu hơn để nuôi dưỡng, nên rất nhạy cảm với việc thiếu máu.

Tuyến yên, một tuyến nội tiết quan trọng, điều khiển hoạt động của các tuyến nội tiết khác trong cơ thể. Nếu không được cung cấp đủ máu, tuyến yên có thể bị hoại tử và không sản xuất đủ hormone, dẫn đến rối loạn chức năng của các tuyến nội tiết khác như tuyến thượng thận, tuyến giáp, tuyến sinh dục,... gây nên các biến chứng lâm sàng.

Phụ nữ sau sinh có thể mất nhiều máu do các nguyên nhân như co thắt tử cung không hiệu quả, chấn thương ở đường sinh dục, rối loạn mỡ máu, hoặc vỡ tử cung trong quá trình mang thai hoặc khi sinh nở,…

Các triệu chứng phổ biến có thể mắc phải

Hội chứng Sheehan mang lại nhiều triệu chứng phức tạp và đa dạng. Dưới đây là các triệu chứng phổ biến mà người mắc hội chứng Sheehan có thể gặp phải:

• Không đủ sữa cho con bú: Người mẹ có thể phát hiện ra việc này khi thấy lượng sữa tiết ra rất ít hoặc không có, dù đã cố gắng kích thích và duy trì việc cho con bú. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến dinh dưỡng của trẻ sơ sinh mà còn gây stress và áp lực tâm lý cho người mẹ.
• Không có kinh nguyệt trở lại sau sinh: Đối với phụ nữ, kỳ kinh nguyệt sẽ trở lại sau một thời gian sau khi sinh, nhưng ở những người mắc hội chứng Sheehan, kỳ kinh nguyệt có thể không xuất hiện trở lại hoặc rất thưa thớt, không đều.
• Không mọc lại lông mu và lông nách thưa: Sự thay đổi này có thể không rõ ràng nhưng nó phản ánh sự suy giảm chức năng của các tuyến nội tiết, đặc biệt là tuyến yên.
• Giảm kích thước của vú: Đây là dấu hiệu của sự giảm tiết hormone sinh dục, làm ảnh hưởng đến kích thước và hình dạng của vú.
• Teo nhỏ cơ quan sinh dục ngoài và lãnh cảm trong quan hệ vợ chồng: Người bệnh có thể cảm thấy giảm ham muốn tình dục và kém hứng thú trong quan hệ. Cơ quan sinh dục ngoài cũng có thể bị teo nhỏ do thiếu hụt hormone.
• Mệt mỏi, giảm hoạt động: Mệt mỏi không rõ nguyên nhân, cảm giác kiệt sức, khó khăn trong việc thực hiện các hoạt động hàng ngày.

Chẩn đoán hội chứng Sheehan

Chẩn đoán Hội chứng Sheehan không phải là nhiệm vụ đơn giản, vì nhiều dấu hiệu của nó tương tự như các bệnh lý khác. Để xác định chính xác tình trạng này, bác sĩ cần thực hiện các bước sau:

• Kiểm tra lịch sử bệnh lý kỹ lưỡng, bao gồm ghi chép mọi biến cố xảy ra trong quá trình sinh nở của bạn, không kể thời gian. Thông tin về việc thiếu sữa mẹ hoặc không tái xuất hiện kinh nguyệt sau khi sinh cũng là những dấu hiệu quan trọng của Hội chứng Sheehan.
• Tiến hành các xét nghiệm máu để đánh giá mức độ hormone tuyến yên.
• Thực hiện các xét nghiệm kích thích hormone tuyến yên, trong đó có việc tiêm hormone và thực hiện xét nghiệm máu nhiều lần để quan sát phản ứng của tuyến yên. Xét nghiệm này thường được thực hiện sau khi tư vấn từ bác sĩ chuyên khoa nội tiết.
• Sử dụng các phương pháp chẩn đoán hình ảnh như MRI hoặc CT scan để kiểm tra kích thước của tuyến yên và tìm kiếm các nguyên nhân khác có thể gây ra triệu chứng, chẳng hạn như u tuyến yên.

Đối tượng nguy cơ cao mắc hội chứng Sheehan

Đối tượng nguy cơ cao mắc hội chứng này thường bao gồm những sản phụ có các yếu tố nguy cơ sau:

Mang thai nhiều lần

• Giải thích: Phụ nữ đã trải qua nhiều lần mang thai có thể gặp tình trạng tuyến yên - một tuyến nội tiết quan trọng - bị giãn nở do tăng cường sản sinh hormone trong mỗi lần mang thai. Điều này làm cho tuyến yên trở nên nhạy cảm hơn với tổn thương do mất máu hoặc hạ huyết áp.
• Nguy cơ: Mỗi lần mang thai, nhất là những lần mang thai sau, tăng cơ hội cho tình trạng mất máu nặng và các biến chứng liên quan đến huyết áp, làm tăng nguy cơ mắc hội chứng Sheehan.

Đa thai (Song thai, Tam thai,…)

• Giải thích: Khi mang thai đôi hoặc nhiều hơn, cơ thể phải điều chỉnh để nuôi dưỡng nhiều thai nhi cùng một lúc. Điều này tạo ra áp lực lớn hơn cho hệ thống tuần hoàn và tuyến yên.
• Nguy cơ: Căng thẳng hơn về mặt vật lý và hóa học trong quá trình mang thai đa thai có thể dẫn đến tăng nguy cơ mất máu và hạ huyết áp trong quá trình sinh, là yếu tố nguy cơ chính cho hội chứng Sheehan.

Đa ối

• Giải thích: Đa ối là tình trạng có quá nhiều dịch ối xung quanh thai nhi, gây áp lực lên tử cung và các cơ quan lân cận.
• Nguy cơ: Áp lực này không chỉ gây khó khăn trong quá trình sinh nở mà còn có thể dẫn đến vỡ ối sớm và mất máu nặng. Mất máu là một trong những nguyên nhân chính dẫn đến hoại tử tuyến yên.

Thai con to

• Giải thích: Mang thai con lớn hơn kích thước bình thường có thể gây ra khó khăn trong quá trình sinh nở, đặc biệt là trong sinh thường.
• Nguy cơ: Khó khăn trong quá trình sinh có thể gây ra mất máu nhiều và tổn thương tuyến yên, làm tăng nguy cơ mắc hội chứng Sheehan.

Hội chứng Sheehan là một tình trạng y khoa cấp tính ảnh hưởng đến phụ nữ sau khi sinh, do sự suy giảm hoạt động của tuyến yên. Tình trạng này không chỉ gây ra các vấn đề sức khỏe nghiêm trọng trong ngắn hạn, mà còn có thể dẫn đến các biến chứng sức khỏe lâu dài. Việc phát hiện sớm và điều trị kịp thời là cần thiết. Sự nhận biết và hiểu rõ về hội chứng Sheehan rất quan trọng để đảm bảo rằng phụ nữ nhận được chăm sóc y tế thích hợp và giảm bớt rủi ro sức khỏe sau khi sinh.

Xem thêm: Hội chứng hồng ban nút (erythema nodosum)