Hội chứng vành cấp là gì? Nguyên nhân và cách điều trị hội chứng vành cấp

Tại Việt Nam, mỗi năm có khoảng 200.000 người tử vong vì bệnh tim mạch, chiếm khoảng 33% tổng số ca tử vong. Trong đó, hội chứng mạch vành cấp là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây tử vong đột ngột và để lại hậu quả nặng nề cho người bệnh nếu không được phát hiện và xử lý kịp thời. Dưới đây là những thông tin cần biết về hội chứng mạch vành cấp, một tình trạng nguy hiểm nhưng có thể kiểm soát và phòng ngừa được nếu có kiến thức đúng đắn và hành động kịp thời.

Hội chứng mạch vành cấp là gì?

Hội chứng mạch vành cấp là thuật ngữ y học chỉ tình trạng mạch vành (các mạch máu nuôi tim) bị tắc nghẽn một phần hoặc hoàn toàn, làm giảm đột ngột lượng máu nuôi cơ tim. Khi tim không nhận đủ oxy, các tế bào cơ tim sẽ bị tổn thương hoặc chết, dẫn đến các biểu hiện lâm sàng từ đau thắt ngực đến nhồi máu cơ tim.

Tình trạng này có thể diễn biến rất nhanh, thậm chí trong vòng vài phút, gây tử vong nếu không được xử trí kịp thời. Do đó, việc nhận biết sớm triệu chứng và can thiệp y tế ngay lập tức là yếu tố then chốt trong điều trị.

Nguyên nhân gây hội chứng mạch vành cấp

Một số nguyên nhân gây nên hội chứng vành cấp được các chuyên gia phân tích:

• Không cung cấp đủ oxy cho cơ thể đặc biệt là tim dẫn tới cơ tim thiếu oxy và ngưng hoạt động.
• Giảm lưu lượng máu đến tim do chứng xơ vữa động mạch hoặc những cơn đau co thắt ở mạch.
• Những bất thường ở van tim, loạn nhịp tim cũng là nguyên nhân gây cản trở dòng máu đến tim và các mạch vành.
• Thiếu máu gây hạn chế lưu lượng máu chảy về tim.
• Mỡ máu cao làm tăng nguy cơ hình thành mảng xơ vữa trong lòng mạch.

Việc kiểm soát các nguyên nhân trên là chìa khóa giúp giảm nguy cơ khởi phát hội chứng mạch vành cấp. Vậy nên cần có biện pháp kiểm soát và phòng ngừa hội chứng mạch vành cấp.

Triệu chứng thường thấy của hội chứng vành cấp

Triệu chứng rõ rệt và thường thấy nhất ở bệnh nhân mắc hội chứng vành cấp đó là xuất hiện những cơn đau thắt ngực. Ngoài ra cảm giác đau mơ hồ hay đau nặng trước ngực, cổ, vai trái lan dần xuống cánh tay mà đặc biệt là cánh tay trái cũng là dấu hiệu cảnh báo về hội chứng vành cấp. Những cơn đau này có thể xuất hiện từ từ hoặc đột ngột, lan tỏa hoặc đau nhói. 

Ngoài những cơn đau ở vùng ngực và tim, một số dấu hiệu khác có giá trị gợi ý về hội chứng vành cấp như:

• Các vấn đề về hô hấp.
• Cảm giác chênh vênh dễ té ngã.
• Thường xuyên cảm thấy mệt mỏi.
• Cơ yếu.
• Hay buồn nôn và ra nhiều mồ hôi.
• Xuất hiện cảm giác bồn chồn lo lắng.

Tùy vào từng cá nhân lại có những triệu chứng khác nhau. Vì vậy nếu thấy xuất hiện những dấu hiệu bất thường hãy nhanh chóng tới các cơ sở y tế để được thăm khám kịp thời tránh để lại những hậu quả không mong muốn. 

Các yếu tố nguy cơ của hội chứng mạch vành cấp

Không chỉ nguyên nhân trực tiếp, nhiều yếu tố nguy cơ cũng góp phần làm tăng khả năng mắc hội chứng mạch vành cấp, bao gồm:

• Tuổi tác lớn: Nguy cơ xơ cứng động mạch tăng theo tuổi.
• Tiền sử gia đình: Có người thân mắc bệnh tim mạch sớm.
• Thừa cân, béo phì: Làm tăng nguy cơ bệnh tim mạch.
• Lối sống ít vận động: Góp phần hình thành hội chứng chuyển hóa.
• Căng thẳng kéo dài: Làm tổn thương nội mạc động mạch.
• Chế độ ăn không lành mạnh: Ăn nhiều chất béo, muối, đường.
• Một số bệnh lý nền: Như suy thận mạn, bệnh tự miễn và rối loạn lipid máu gia đình.

Nhận biết và kiểm soát các yếu tố nguy cơ sẽ giúp ngăn ngừa hiệu quả sự khởi phát của hội chứng mạch vành cấp.

Các bệnh tim mạch liên quan hội chứng mạch vành cấp

Hội chứng mạch vành cấp không phải là một bệnh đơn lẻ, mà là một nhóm các biểu hiện lâm sàng cấp tính do tắc nghẽn động mạch vành, bao gồm:

• Nhồi máu cơ tim cấp có ST chênh lên (STEMI): Tắc nghẽn hoàn toàn động mạch vành, gây tổn thương sâu cơ tim. Biểu hiện đặc trưng là ST chênh lên trên ECG, đau ngực dữ dội, nguy cơ tử vong cao nếu không xử trí kịp thời.
• Nhồi máu cơ tim không có ST chênh (NSTEMI): Tắc nghẽn một phần mạch vành, tổn thương nhẹ hơn STEMI. ECG không có ST chênh nhưng men tim tăng cao.
• Đau thắt ngực không ổn định: Chưa có hoại tử cơ tim, nhưng là dấu hiệu cảnh báo nguy cơ nhồi máu cơ tim sắp xảy ra.

Các biểu hiện này khác nhau về mức độ tổn thương cơ tim nhưng đều là những tình trạng nguy hiểm cần xử trí khẩn cấp.

Hội chứng mạch vành cấp phổ biến như thế nào?

Tại Việt Nam và trên toàn thế giới, hội chứng mạch vành cấp ngày càng phổ biến do sự gia tăng các yếu tố nguy cơ như béo phì, tiểu đường, hút thuốc lá và lối sống ít vận động. Đây là nguyên nhân hàng đầu gây tử vong và tàn tật do bệnh tim mạch.

Việc tăng cường truyền thông, tầm soát và can thiệp sớm có vai trò quan trọng trong giảm tỷ lệ mắc và tử vong do hội chứng mạch vành cấp.

Biến chứng của hội chứng mạch vành cấp

Tùy vào mức độ tắc nghẽn và thời gian điều trị, hội chứng mạch vành cấp có thể để lại nhiều biến chứng nguy hiểm:

• Rối loạn chức năng tâm thu thất trái: Dẫn đến suy tim hoặc giảm cung lượng tim.
• Sốc tim: Thường xảy ra sớm, tỷ lệ tử vong cao.
• Rối loạn nhịp tim: Như rung nhĩ, block nhĩ thất.
• Biến chứng cơ học: Vỡ thành tim, thủng vách tim, đứt cơ nhú.
• Viêm màng ngoài tim: Có thể xuất hiện sớm hoặc muộn sau nhồi máu cơ tim.

Việc theo dõi sát sau điều trị là cần thiết để phát hiện sớm các biến chứng này.

Phương pháp chẩn đoán hội chứng vành cấp

Chẩn đoán hội chứng mạch vành cấp cần được thực hiện nhanh chóng và chính xác để kịp thời can thiệp điều trị. Các phương pháp thường được áp dụng bao gồm:

• Điện tâm đồ (ECG): Là xét nghiệm đầu tay giúp phát hiện nhanh các thay đổi của đoạn ST, sóng T liên quan đến thiếu máu cơ tim.
• Xét nghiệm men tim: Troponin và CK-MB tăng cao là dấu hiệu của tổn thương cơ tim.
• Siêu âm tim: Giúp đánh giá chức năng co bóp của tim, phát hiện rối loạn vận động thành tim.
• Chụp mạch vành (coronary angiography): Xác định chính xác vị trí và mức độ tắc nghẽn động mạch vành.
• X-quang ngực và MRI tim (nếu cần): Hỗ trợ loại trừ các nguyên nhân khác và đánh giá cấu trúc tim - phổi.

Các phương pháp này đóng vai trò quan trọng trong việc xác định chẩn đoán, phân tầng nguy cơ và lựa chọn chiến lược điều trị phù hợp.

Phương pháp điều trị hội chứng mạch vành cấp

Điều trị hội chứng mạch vành cấp cần khẩn trương và phối hợp đa phương pháp để bảo tồn tối đa cơ tim.

Điều trị bằng thuốc

Một số nhóm thuốc thường dùng:

• Thuốc tiêu sợi huyết: Làm tan cục máu đông.
• Nitroglycerin: Giãn mạch, cải thiện lưu lượng máu.
• Thuốc chống kết tập tiểu cầu: Ngăn hình thành huyết khối mới.
• Chẹn beta: Giảm nhịp tim và áp lực lên tim.
• Ức chế men chuyển/ức chế thụ thể angiotensin: Kiểm soát huyết áp.
• Statin: Giảm cholesterol máu, ổn định mảng xơ vữa.

Điều trị tái tưới máu, tái thông mạch vành

Với một số biện pháp sau:

• Can thiệp mạch vành qua da (PCI): Đặt stent giúp mở rộng lòng mạch.
• Phẫu thuật bắc cầu mạch vành (CABG): Áp dụng khi tổn thương nhiều nhánh mạch.

Biện pháp phòng ngừa hội chứng mạch vành cấp

Phòng ngừa là chiến lược dài hạn giúp hạn chế tối đa nguy cơ mắc bệnh. Một số biện pháp hữu hiệu bao gồm:

• Kiểm soát huyết áp, đường huyết và cholesterol máu.
• Bỏ hút thuốc lá và hạn chế rượu bia.
• Duy trì cân nặng hợp lý, vận động thể lực thường xuyên.
• Ăn uống lành mạnh: Tăng rau xanh, ngũ cốc nguyên hạt, hạn chế muối và chất béo bão hòa.
• Quản lý stress, ngủ đủ giấc và điều trị các bệnh nền nếu có.

Hội chứng mạch vành cấp là một tình trạng tim mạch nguy hiểm nhưng hoàn toàn có thể kiểm soát được nếu có kiến thức y khoa đúng đắn và hành động kịp thời. Với sự gia tăng không ngừng của các yếu tố nguy cơ trong xã hội hiện đại, việc chủ động bảo vệ sức khỏe tim mạch, thay đổi lối sống và tuân thủ điều trị sẽ là yếu tố quyết định giúp giảm thiểu nguy cơ mắc hội chứng mạch vành cấp.