Huyết khối là gì? Huyết khối hình thành như thế nào?

Huyết khối là tình trạng nguy hiểm đối với sức khỏe gây tắc mạch máu và có thể dẫn đến các tai biến mạch máu não. Sau đây hãy cùng Nhà thuốc Long Châu tìm hiểu kỹ về huyết khối và cơ chế hình thành huyết khối trong nội dung bài viết dưới đây.

Huyết khối là gì?

Quá trình hình thành huyết khối bắt đầu khi có tổn thương và các mạch máu bị rách. Khi xảy ra chảy máu, các yếu tố đông máu trong hệ thống tuần hoàn kích hoạt, khởi đầu bởi việc tiểu cầu tập trung đến khu vực tổn thương để ngăn chặn việc máu tiếp tục chảy.

Quá trình đông máu diễn ra nhanh chóng khi các yếu tố này tạo ra một chuỗi phản ứng. Điều này dẫn đến việc hình thành sợi fibrin, mạng lưới mà các tiểu cầu sẽ kết nối với nhau, tạo thành cục máu đông. Các tiểu cầu còn tỏa ra các chất hóa học để thu hút các tiểu cầu khác, gây ra việc hình thành một cục máu đông vững chắc hơn, ngăn chặn tiếp tục chảy máu.

Trong cơ thể, có các protein định lượng thời gian cho việc ngừng quá trình hình thành cục máu đông khi nó đạt kích thước cần thiết. Khi vết thương đã hồi phục, các sợi fibrin sẽ tự tan chảy và các tiểu cầu sẽ trở lại trạng thái bình thường của hệ thống tuần hoàn.

Huyết khối hình thành như thế nào?

Huyết khối hay còn gọi là cục máu đông, xuất phát từ sự phát triển không đúng mức và lan rộng không cân đối của các phản ứng đông máu trong cơ thể, dẫn đến việc hình thành cục máu đông trong mạch máu. Tùy thuộc vào kích thước của huyết khối và đường kính mạch máu, huyết khối có thể gây nghẽn mạch hoàn toàn, bán nghẽn hoặc tắc mạch...

Các giai đoạn hình thành huyết khối:

Giai đoạn thành mạch: Khi mạch máu bị tổn thương, thành mạch sẽ co lại theo cơ chế tự nhiên. Các tiểu cầu di chuyển tự do trong mạch sẽ tập trung vào vùng tổn thương, tạo ra một cụm gọi là cục máu trắng hay đinh Hayem. Các tiểu cầu sẽ kết dính lại với nhau và kích thích phản ứng đông máu, gọi là giai đoạn tự cầm máu.

Giai đoạn huyết tương: Giai đoạn này phức tạp, với sự tham gia của nhiều yếu tố. Các yếu tố này góp phần hình thành thromboplastin, kích hoạt thrombin tác động lên fibrinogen để tạo thành sợi tơ huyết (fibrin).

Giai đoạn huyết khối đông: Bao gồm giai đoạn co và tiêu cục máu đông. Tiêu cục máu đông xảy ra do khả năng phân hủy của men plasmin, được điều chỉnh bởi một số chất kích thích và ức chế.

Phân loại huyết khối:

Xét về cấu trúc, huyết khối thường được phân thành hai loại: Huyết khối trắng và huyết khối đỏ, và cũng có trường hợp huyết khối hỗn hợp.

Huyết khối trắng: Hình thành khi tế bào nội mạc mạch máu bị tổn thương, và tiểu cầu kết dính và tụ tập, chủ yếu là tiểu cầu. Thường gặp ở động mạch như mạch vành, mạch não,...

Huyết khối đỏ: Hình thành khi dòng máu chảy chậm, với thành phần chính là sợi fibrin bao bọc hồng cầu, thường gặp ở tĩnh mạch.

Ngoài ra, huyết khối được phân thành huyết khối động mạch, tĩnh mạch và vi mạch.

Huyết khối động mạch: Có thành phần chủ yếu là tiểu cầu. Tổn thương thành mạch và hoạt động tăng cường của tiểu cầu là yếu tố chính gây huyết khối. Thường gặp ở người bệnh tim mạch như tăng huyết áp, mỡ máu, đái tháo đường...

Nguyên nhân gây huyết khối tắc mạch

Các yếu tố gây ra huyết khối tắc mạch:

Sự bất thường của thành mạch: 

Thành mạch chuẩn gồm 3 lớp: Ngoại mạc, trung mạch và nội mạc. Lớp nội mạc tiếp xúc trực tiếp với dòng máu trong mạch. Bình thường, nội mạc tạo ra các chất ức chế hoạt hóa tiểu cầu và giãn mạch. Nếu nội mạc bị tổn thương hoặc không hoạt động đúng cách, điều này có thể dẫn đến tắc mạch do mất các đặc tính chống tắc mạch và việc tiểu cầu bắt đầu hoạt động ở phía dưới nội mạc. Thường gặp ở những người bị xơ vữa động mạch vành, tăng huyết áp...

Bất thường dòng chảy của máu: Sự thay đổi trong dòng chảy máu, bao gồm tăng hoặc giảm tốc độ dòng chảy, cũng như sự tăng độ nhớt của máu, có thể kích hoạt tiểu cầu và dẫn đến hình thành huyết khối, gây tắc mạch.

Sự bất thường về các thành phần máu: Mọi bất thường liên quan đến tiểu cầu, yếu tố đông máu, các chất ức chế đông máu, cũng như các yếu tố khác tham gia vào hệ thống tiêu sợi huyết, độc lập hoặc kết hợp, đều có thể dẫn đến hình thành huyết khối (cục máu đông) và tắc mạch.

Điều này thể hiện sự phức tạp và đa dạng của quá trình hình thành huyết khối, không chỉ do một yếu tố mà là sự tương tác giữa nhiều yếu tố khác nhau trong cơ thể.
Xem thêm: Thuốc tiêu sợi huyết điều trị tai biến mạch máu não