Nên làm gì khi một người quen bị ung thư?

Nếu người mắc ung thư là đồng nghiệp, bạn có thể sẽ băn khoăn lo lắng liệu quá trình điều trị ung thư có ảnh hưởng tới tình hình công việc không. Nếu bạn là cấp trên của họ, có thể bạn sẽ nghĩ liệu mình có thể giúp đỡ đồng nghiệp như thế nào trong khi công việc vẫn cần được hoàn thành tốt. Nếu là người thân thiết, bạn sẽ đặt ra vô vàn câu hỏi về thái độ, cách động viên và chia sẻ khó khăn cùng với người bệnh. Giao tiếp linh hoạt trong ứng xử là chìa khóa để giúp bạn giải quyết những khó khăn này một cách hiệu quả.

Bạn có thể thấy những thay đổi khi người quen của bạn bị ung thư

Thay đổi về thể chất 

Sau đây là những thay đổi thể chất và một số thay đổi khác do tác dụng phụ của quá trình điều trị ung thư được nhiều người bệnh chia sẻ. Người mắc ung thư có thể có những biểu hiện sau, lưu ý là tiến triển bệnh ung thư ở mỗi người đều khác nhau:

• Rụng tóc, lông mày và lông mi.
• Giảm cân hoặc tăng cân.
• Giảm hoặc tăng cảm giác thèm ăn.
• Thay đổi về khứu giác và vị giác.
• Mệt mỏi nhiều.
• Da hoặc môi nhợt nhạt, màu sắc da thay đổi.
• Mất một phần cơ thể (ví dụ: Mất một chi hoặc một bên vú do phẫu thuật ung thư).
• Buồn nôn và nôn.
• Rối loạn giấc ngủ.
• Giảm khả năng tập trung.

Thay đổi về tâm trạng và cảm xúc

Mỗi người có những cách phản ứng khác nhau với căn bệnh ung thư và việc điều trị ung thư. Người bệnh có cảm giác buồn rầu đau khổ khi được chẩn đoán ung thư là hoàn toàn tự nhiên. Cảm xúc và tâm trạng của người bệnh thay đổi hàng ngày, thậm chí hàng giờ. Đó là điều bình thường.

Thay đổi về cảm xúc

• Thất thường
• Tức giận
• Cảm thấy bất lực
• Buồn phiền
• Sợ hãi, lo âu
• Thất vọng
• Có lỗi
• Thay đổi cảm xúc vui buồn một cách đột ngột
• Cảm xúc mạnh mẽ và dữ dội hơn
• Cảm giác bị cô lập, tách khỏi mọi người
• Cô đơn
• Từ chối, chống đối
• Đau khổ

Thay đổi về tâm trạng

• Tin tưởng hơn vào khả năng hồi phục và sức khỏe của mình.
• Cảm thấy bình an, thoải mái hơn.
• Có suy nghĩ rõ ràng hơn về những ưu tiên trong cuộc sống của họ.
• Trân trọng chất lượng cuộc sống của họ và người thân của họ hơn.

Người bệnh có cảm giác đau khổ và những thay đổi về tâm trạng

Ung thư diễn tiến không thể dự đoán trước. Một số người bệnh hôm nay có tâm trạng tốt nhưng ngày mai lại thấy tồi tệ, đây là chuyện những người xung quanh cần biết và chấp nhận. Người bệnh sẽ có những ngày có tâm trạng tốt và những ngày tâm trạng xấu. Đối với người bệnh và người thân của họ, hãy học cách sống chung với sự thay đổi khó đoán định là một phần của việc học cách chung sống với ung thư.

Có những lúc sự thất thường và sợ hãi sẽ khiến người bệnh ung thư trở nên giận dữ, trầm cảm hoặc trốn tránh. Điều này là bình thường và là một phần biểu hiện của sự đau đớn, mất mát do bị ung thư (sức khỏe, năng lượng, thời gian). Theo thời gian, hầu hết người bệnh có thể tự điều chỉnh để thích nghi với hoàn cảnh thực tế và tiếp tục sống và tiến về phía trước. Một số người bệnh có thể cần thêm sự giúp đỡ từ các nhóm trợ giúp hoặc bác sĩ sức khỏe tâm thần để học cách đối phó với những thay đổi mà bệnh ung thư đã mang lại trong cuộc sống của họ.

Có thể bạn cho rằng những người tích cực và lạc quan hẳn là đang phủ nhận sự thật là họ đang bị ung thư. Nếu một người bị ung thư có vẻ lạc quan như không bị ảnh hưởng bởi căn bệnh, đừng cho rằng họ đang phủ nhận căn bệnh của mình. Trân quý và tận dụng tối đa mỗi ngày trôi qua chính là cách để họ đương đầu với ung thư. Nếu họ vẫn đang sử dụng dịch vụ y tế để điều trị, chứng tỏ họ không phủ nhận căn bệnh và cách mà họ đương đầu với căn bệnh cần được tôn trọng.

Làm việc quan trọng như thế nào với người bệnh ung thư?

Công việc có thể giúp người bệnh cảm thấy cân bằng và giảm cảm giác mất kiểm soát cuộc sống. Vì làm việc giúp nâng cao giá trị bản thân và giúp họ tập trung vào công việc hơn là căn bệnh của mình. Đối mặt với căn bệnh ung thư làm tăng nhận thức về tầm quan trọng của công việc trong cuộc sống của mỗi người.

Làm việc cũng là nguồn gốc của sự ổn định vì nó mang lại sự nền nếp và thân thuộc, giúp kết nối với mọi người. Người bệnh ung thư thường thấy mình cô độc nên những người xung quanh họ có thể mang đến cho họ sự an ủi động viên rất lớn. Vì vậy nếu đồng nghiệp của bạn là người bệnh ung thư, hãy để họ được ở nơi làm việc nhiều nhất và hiệu quả nhất có thể, tùy vào tình trạng sức khỏe của họ.

Bệnh ung thư ảnh hưởng thế nào đến tình hình tài chính của người bệnh?

Bệnh ung thư có thể gây ra những khó khăn về tài chính cho người bệnh, vì họ không thể làm việc trong quá trình điều trị và khoảng thời gian sau điều trị, việc mất khả năng chi trả là rất lớn. Lương của người lao động có thể giảm trong quá trình điều trị hoặc khi họ không được khỏe.

Việc đi khám và điều trị định kỳ cũng có thể làm kiệt quệ tài chính bởi chi phí đơn thuốc và tiền chi trả với bảo hiểm. Các chi phí phương tiện đi lại, ăn uống, người nhà đi theo chăm sóc và các chi phí dịch vụ khác mà bảo hiểm không chi trả sẽ làm chi phí tăng lên nhanh chóng.

Nói chuyện với người bị bệnh ung thư

Nhiều người không biết phải nói gì với người mắc bệnh ung thư để bầu không khí không trở nên gượng gạo và nghiêm trọng. Khi nói chuyện với người bệnh, hãy thể hiện đúng cảm xúc mà bản thân muốn biểu đạt, có thể biểu lộ sự quan tâm và lo lắng, có thể động viên hoặc đề nghị giúp đỡ. Đôi lúc, những điều giản đơn lại có ý nghĩa nhất, như việc chỉ cần lắng nghe người bệnh đã là cách giúp đỡ tốt nhất bạn có thể làm rồi.

Trả lời họ với tình cảm chân thành. Đây là một vài gợi ý:

• Tôi không chắc cần phải nói gì, nhưng tôi muốn bạn biết rằng tôi quan tâm đến bạn.
• Tôi rất tiếc khi biết bạn phải trải qua điều này.
• Bạn có khỏe không?
• Nếu bạn muốn tâm sự, tôi ở đây.
• Làm ơn cho tôi biết tôi có thể giúp như thế nào.
• Tôi luôn nghĩ tới bạn.

Chia sẻ, động viên và lắng nghe người bệnh là những điều đơn giản nhưng tốt nhất

Động viên là tốt nhưng điều quan trọng là đừng thể hiện sự lạc quan giả tạo hoặc nói với người bệnh rằng họ phải luôn có tâm trạng tích cực. Có nhiều người nói với người bệnh rằng họ biết người bệnh cảm thấy thế nào. nhưng bạn cần biết rằng, không ai có thể hiểu chính xác người bệnh ung thư cảm nhận như thế nào, ngoại trừ bản thân họ.

Sử dụng sự hài hước có thể là một cách tốt để hỗ trợ và động viên người bệnh. Nếu họ thấy các tác dụng phụ, như rụng tóc hay thay đổi cảm giác thèm ăn làm cho họ thấy buồn cười, hãy cùng họ cười thật sảng khoái. Đó là cách tuyệt nhất để giảm căng thẳng và làm giảm đi sự nghiêm trọng của vấn đề. Nhưng không nên đùa trừ khi bạn biết chắc chắn rằng người bệnh hiểu và vui vẻ với sự hài hước đó.

Hãy cho người bệnh biết nếu thể trạng họ trông ổn hơn. Không nên đưa ra các bình luận về ngoại hình như “bạn trông thật nhợt nhạt!” hoặc “bạn đã bị sút cân à?” Có thể họ nhận thức được sâu sắc về những điều này, và sẽ cảm thấy buồn khi bị người khác nhận xét.

Tôn trọng quyền riêng tư của người bệnh ung thư

Không nên kể với ai khi có người nói với bạn rằng họ bị ung thư, trừ khi bạn được họ cho phép, hãy để họ chủ động nói với mọi người. Hãy giữ sự im lặng nếu đó không phải thông tin công khai từ người bệnh, nhưng nếu là thông tin công khai thì đừng bỏ qua. Hãy hỏi thăm người bệnh một cách chân thành và quan tâm.

Bạn có thể thấy giận hoặc tổn thương nếu ai đó thân thiết không chia sẻ cho bạn về việc họ bị ung thư. Bạn cần hiểu là dù bạn thân thiết với họ đến đâu thì họ cũng cần một thời gian để điều chỉnh và chấp nhận việc bản thân bị ung thư, khi đó họ mới có thể sẵn sàng để chia sẻ với người khác. Đừng giận vì chuyện này mà hãy tập trung vào việc bạn có thể giúp đỡ, hỗ trợ họ như thế nào cho người thân của mình trong giai đoạn này.

Làm thế nào để vượt qua cảm giác không thoải mái khi ở gần người bị ung thư?

Cảm thấy thương xót người bệnh thậm chí thấy mình có lỗi vì khỏe mạnh trong khi họ bệnh tật, là những phản ứng phổ biến. Hãy biến cảm giác đó thành thái độ sẵn sàng hỗ trợ, giúp đỡ người bệnh. Thay vì trách bản thân, đau lòng, bạn có thể tự hỏi bản thân xem làm thế nào để giảm bớt cảm giác khó xử. Hãy thể hiện cảm xúc của bạn một cách chân thành, bạn sẽ nhận thấy rằng nói ra được mọi điều quan tâm và cảm xúc của bản thân không khó khăn như bạn nghĩ.

Bạn có thể sẽ có cảm giác giống người bị ung thư: Mất niềm tin, buồn phiền, thất thường, tức giận, mất ngủ và lo sợ cho sức khỏe của mình. Nếu bị rơi vào trường hợp này, bạn nên tìm đến sự giúp đỡ từ các chuyên gia tâm lý hay các nhóm trợ giúp xã hội.

Những điều cơ bản bạn nên và không nên làm khi một người bạn quen biết bị ung thư

Nên làm

• Tôn trọng nhu cầu chia sẻ hoặc giữ kín về vấn đề bệnh tật của của người bệnh. Một số người rất kín tiếng trong khi một số khác lại khá cởi mở về bệnh tật của mình.
• Cho người bệnh biết bạn quan tâm đến họ.
• Tôn trọng quyết định điều trị ung thư của người bệnh cho dù bạn không đồng ý.
• Động viên người bệnh tham gia các dự án, kế hoạch trong công việc, các sự kiện gặp gỡ. Đề nghị họ cho bạn biết nếu những công việc đó quá sức của họ.
• Nếu là đồng nghiệp, hãy hỏi ý kiến của người bệnh trước khi giúp họ trong bất cứ công việc gì. Luôn cập nhật cho họ những gì đang diễn ra tại nơi làm việc.
• Luôn lắng nghe mà không cần phải đối đáp. Đôi khi lắng nghe chăm chú là điều người bệnh cần nhất.
• Nhận thức được rằng người bệnh ung thư có những ngày tốt và những ngày tồi tệ về mặt tinh thần và thể chất.
• Giữ mối quan hệ của bạn với người bệnh bình thường và cân bằng nhất có thể. Mặc dù cần phải có sự kiên nhẫn và lòng trắc ẩn nhiều hơn, nhưng người bệnh nên tiếp tục tôn trọng cảm xúc của bạn, như bạn tôn trọng cảm xúc của họ.
• Đề nghị giúp đỡ người bệnh một cách cụ thể thiết thực nhất.

Không nên làm

• Đưa ra lời khuyên hoặc phán xét khi người bệnh không yêu cầu.
• Cảm thấy bạn phải bỏ qua những biểu hiện nghiêm trọng về tính khí hoặc tâm trạng thất thường. Bạn không nên chấp nhận hành vi gây rối hoặc lạm dụng của một người chỉ vì họ bị bệnh.
• Cho rằng người bệnh ung thư không còn làm được việc. Họ vẫn có khả năng có những đóng góp có giá trị và cần được tôn trọng và đánh giá đúng mức.
• Để bụng những thay đổi trong ứng xử của người bệnh. Người bị ung thư im lặng hơn, cần thời gian ở một mình và đôi khi giận dữ cũng là chuyện bình thường.
• Sợ phải nói về bệnh tật.
• Luôn cảm thấy bạn cần phải nói về bệnh ung thư. Thực ra người bệnh ung thư sẽ vui hơn nếu có những cuộc trò chuyện không liên quan đến bệnh tật.
• Sợ đụng chạm vào người bệnh, mặc dù trước khi họ bị bệnh các bạn vẫn coi việc đó là bình thường.
• Tỏ ra trịch thượng (Cố gắng không sử dụng giọng điệu “Hôm nay bạn ốm thế nào?” khi hỏi thăm người bệnh).
• Nói với người bị ung thư rằng “Tôi có thể hình dung được bạn đang cảm thấy thế nào” vì bạn thực sự không thể hình dung được.
• Ở gần hoặc tiếp xúc với người bệnh ung thư nếu bạn bị ốm, bị sốt hoặc có bất kỳ dấu hiệu nào của nhiễm trùng.

Hãy đề nghị giúp đỡ người bệnh một cách cụ thể thiết thực nhất

Đề nghị được giúp đỡ người bệnh ung thư

Giữ khoảng cách với với ai đó khi họ bị bệnh là điều hoàn toàn tự nhiên. Nghĩ đến và chứng kiến một người bị ung thư có thể khiến chúng ta có cảm giác sợ hãi và lo lắng cho bản thân về sự ốm đau, yếu đuối hay cái chết. Điều này cùng với sự tiêu cực từ tâm trạng làm chúng ta thấy miễn cưỡng khi tiếp xúc với người bị bệnh. Nhưng chính sự cô lập có thể là vấn đề khó khăn lớn với người bệnh ung thư, vì vậy bạn hãy nỗ lực nhiều hơn để tiếp cận họ, chia sẻ những vấn đề họ đang gặp phải và lắng nghe thật nhiều.

Gia đình có thể vô tình tạo áp lực lên người bệnh ung thư khi mong đợi hoặc cần người bệnh luôn mạnh mẽ. Trong trường hợp này, trên cương vị là bạn của người bệnh, bạn có thể đóng một vai trò quan trọng đối với họ vì bạn sẽ đủ tin tưởng để họ tâm sự. Mối quan hệ này có thể là một món quà tuyệt vời cho một người đang đối mặt với bệnh ung thư.

Nếu họ cần thiết bị y tế hoặc tiền để điều trị, bạn có thể tìm cách quyên góp hoặc gây quỹ để giúp đỡ. Người bệnh ung thư có thể tìm đến bạn để xin lời khuyên về những vấn đề tài chính, công việc hoặc các lo lắng khác. Hãy chân thành và giúp đỡ nếu bạn có thể, nhưng nếu bạn cảm thấy không thoải mái, hãy nói cho họ biết. Có nhiều nơi người bệnh có thể nhận được sự giúp đỡ và hỗ trợ, và bạn có thể đề xuất cho họ tìm kiếm lời khuyên từ những chuyên gia hay tổ chức phù hợp và đủ khả năng.

Hãy nhớ rằng những người thân của người bệnh ung thư cũng cần được giúp đỡ và hỗ trợ. Một thành viên trong gia đình chịu trách nhiệm chăm sóc người bị ung thư có thể cảm thấy cô đơn và căng thẳng. Nếu bạn biết người đó, bạn có thể thăm hỏi họ. Họ cũng có thể cho bạn biết bạn có thể giúp người bệnh ung thư cách nào thì tốt nhất.

Đề nghị giúp đỡ theo những cách cụ thể, thay vì nói, “Hãy gọi cho tôi nếu tôi có thể giúp.” Đây là một số ý tưởng:

• Gửi hoặc chuẩn bị một bữa ăn. Sắp xếp lịch giao bữa ăn.
• Đề nghị giúp đỡ trong việc giữ trẻ. Sắp xếp lịch đưa đón trẻ trong ngày.
• Đưa đón người bệnh đi khám và điều trị.
• Giúp những việc vặt trong nhà.
• Đề nghị nghe điện thoại giúp họ nếu họ thấy mệt và cần nghỉ ngơi.
• Điều phối việc đến thăm của các nhóm, hoặc việc gửi thiệp, hoa, hoặc quà tặng.
• Chào mừng họ trở lại làm việc với một món quà nhỏ trên bàn của họ để cho thấy mọi người nhớ họ. Mời họ đi ăn trưa.
• Nếu người bệnh đồng ý, hãy lập kế hoạch tổ chức tiệc khi kết thúc điều trị hoặc vào các ngày kỷ niệm. Luôn hỏi họ trước khi lên kế hoạch tổ chức tiệc, bao gồm cả việc cho họ xem danh sách những người sẽ được mời.

Chuyện gì sẽ xảy ra khi ung thư tái phát?

Ung thư tái phát là điều không thể đoán được trong tương lai. Trong một vài trường hợp khi ung thư tái phát thì quá trình điều trị sẽ bắt đầu, việc điều trị này có thể giống hoặc không giống như lần đầu. Lúc này, kỹ năng giao tiếp xã hội vẫn là chìa khóa để giúp đỡ người bệnh. Nhiều người sẽ buồn bã và tuyệt vọng khi họ biết ung thư tái phát, họ không còn sức lực và tinh thần để chiến đấu chống lại căn bệnh ung thư một lần nữa. Riêng số khác thì ngược lại, họ sẽ dễ dàng chấp nhận và chiến đấu với bệnh hơn. Bằng cách trang bị cho bản thân những kiến thức về cách giao tiếp với bệnh nhân ung thư, chúng ta có thể giúp đỡ họ một cách tốt nhất có thể.

Thùy

Nguồn tham khảo: Y học Cộng đồng