Ngộ độc paracetamol ở người lớn không thể coi thường!

Được sử dụng phổ biến trong cộng đồng mà không cần đơn nhưng thuốc có chứa hoạt chất paracetamol được cảnh báo là có thể gây tác dụng phụ nghiêm trọng.

Tổng quan về tình trạng ngộ độc paracetamol

Paracetamol là loại thuốc giảm đau, hạ sốt được sử dụng rộng rãi ở nước ta. Hiện nay, trên thị trường có rất nhiều loại thuốc khác nhau có thành phần Paracetamol được dùng để chữa cảm, nhức đầu, giảm đau, chống viêm, hạ sốt,...

Thuốc được bán ở nhiều hiệu thuốc và không cần đơn của bác sĩ, không giới hạn mỗi lần mua. Đây là lý do khiến số lượng bệnh nhân nhập viện do ngộ độc cấp tính paracetamol trong những năm gần đây ngày càng tăng nhanh. Ngộ độc paracetamol thường gặp nhưng dễ bỏ sót, chẩn đoán chậm, nhất là khi người bệnh lạm dụng paracetamol quá nhiều.

Thuốc có chứa paracetamol sẽ đạt nồng độ đỉnh khoảng 4 giờ sau khi uống. Theo con đường glucuronid và sulfat, khoảng 90% Paracetamol sẽ được chuyển hóa tại gan, phần còn lại được chuyển hóa thành Acetyl Benzoquinonimin nhờ hệ thống enzym cytochrom P450 (còn gọi là NAPQI).

Khi nào xảy ra ngộ độc paracetamol ở người lớn?

Ngộ độc paracetamol ở người lớn bệnh nhân dùng paracetamol với liều 150mg/kg thể trọng sẽ gây say.

• Ở một người nặng 50kg, một liều 7,5g paracetamol uống có thể gây viêm gan nhiễm độc. Tình trạng này khá nguy hiểm và có thể dẫn đến tử vong nếu không được điều trị nhanh chóng.
• Ở những bệnh nhân bị bệnh gan mãn tính, liều thấp hơn cũng sẽ gây tổn thương tế bào gan. Đặc biệt đối với bệnh nhân viêm gan virus mãn tính, uống 4g paracetamol trong 40 giờ cũng có thể gây viêm gan nhiễm độc.

Sức khỏe bị ảnh hưởng như thế nào khi ngộ độc paracetamol

Ngộ độc paracetamol có thể gây hoại tử tế bào gan, suy gan cấp, ảnh hưởng đến chức năng thận, thậm chí tử vong. Nhưng nếu phát hiện sớm và điều trị nhanh chóng thì vẫn có thể cứu được tính mạng của bệnh nhân.

Ảnh hưởng đến gan

Việc sử dụng quá liều paracetamol sẽ dẫn đến bão hòa quá trình sulfat hóa và gây hại cho gan. NAPQI thường được gắn vào màng tế bào gan, khi vượt quá ngưỡng cho phép, NAPQI sẽ gây tổn thương màng lipid của gan. Mặt khác, gan chứa glutathione, một chất chống oxy hóa giúp liên kết và trung hòa NAPQI.

Ngộ độc paracetamol sẽ làm cạn kiệt glutathione và gây hại cho gan. Vùng 3 của gan (tiểu thùy trung tâm) là vùng tổn thương tế bào gan nhiều nhất vì nó chứa nồng độ chất oxy hóa cao nhất. Nhiễm độc paracetamol nặng gây hoại tử, thậm chí có thể kéo dài đến vùng 1 và 2 của gan. Hơn nữa, NAPQI còn theo dõi cơ chế gây tổn thương gan và hoại tử hầu hết các ống thận.

Ảnh hưởng đến thận

Cytochrome P450 cũng có trong thận, do đó thận cũng có thể bị tổn thương trong ngộ độc paracetamol. NAPQI gây hoại tử ống lượn gần. Ngoài ra, cơ chế hình thành NAPQI do enzym tổng hợp prostaglandin, suy giảm thể tích, thiếu máu cục bộ tủy thận do prostaglandin hoặc hội chứng gan thận cũng là những nguyên nhân gây tổn thương thận.

Các biểu hiện khi bị ngộ độc paracetamol

Biểu hiện ban đầu của nhiễm độc thường rất tinh vi, thậm chí không có triệu chứng, hoặc có thể bị nhầm lẫn với các biểu hiện của bệnh gây đau và sốt. Tuy nhiên, khi xét nghiệm thì men gan sẽ tăng dần, bắt đầu từ ngày thứ 2, thứ 3. Trường hợp lạm dụng thuốc thì tổn thương gan có thể chậm hơn.

Khi bệnh nhân vàng da, chán ăn,… tức là đã quá muộn. Khi bị viêm gan nặng, người bệnh dễ bị suy gan, hôn mê gan, khi đó tỷ lệ tử vong từ 50% trở lên. Ngoài ra, nếu lạm dụng các sản phẩm này, bệnh nhân có thể bị quá liều và ngộ độc với các thành phần khác, ví dụ sử dụng quá liều hoặc kéo dài các chất dạng thuốc phiện như codein, tramadol có thể dẫn đến ngộ độc ảnh hưởng đến khả năng thở, táo bón, run chân tay,... hay dùng quá liều các chất co mạch dẫn đến tăng huyết áp động mạch, nhồi máu cơ tim, ngộ độc thuốc kháng histamin gây mê sảng, ảo giác, táo bón, tắc ruột, co giật, loạn nhịp tim,...

Làm thế nào để sử dụng paracetamol một cách an toàn và hiệu quả?

Trước hết, chúng ta nên biết rằng liều dùng tối đa của paracetamol đối với người Việt Nam có sức khỏe trung bình và không có các yếu tố nguy cơ nêu trên là không quá 3g/24 giờ đối với người lớn và trẻ em là 15mg/kg thể trọng mỗi lần và không quá 6 lần/24 giờ.

Tuy nhiên, nếu dùng liều này cho những người có nhiều yếu tố và hoàn cảnh nguy cơ như trên thì sẽ gây ngộ độc. Thật vậy, khi bác sĩ kê đơn thuốc cho bệnh nhân người lớn, họ chỉ kê 1 - 1,5g paracetamol mỗi 24 giờ (tương đương 23 viên 500mg).

Để đảm bảo nhất, tránh ngộ độc thuốc thì ta nên dùng càng ít càng tốt. Để sử dụng paracetamol an toàn, người lớn chỉ nên uống 2 - 3 viên thuốc paracetamol 500mg mỗi ngày. Người bệnh nên biết tên, thành phần của các loại thuốc đang dùng và sử dụng theo chỉ dẫn.

Luôn chú ý đến các loại thuốc khác được sử dụng (đặc biệt là một số thuốc điều trị bệnh lao hoặc động kinh làm tăng độc tính của paracetamol) và tình trạng của bệnh nhân dễ bị ngộ độc paracetamol (lạm dụng rượu, suy nhược, suy nhược, chán ăn, trầm trọng, nhiễm trùng hoặc bệnh tật).

Luôn kết hợp các biện pháp khác an toàn hơn để hạ sốt và giảm đau, chẳng hạn như chườm, tắm nước ấm, uống đủ nước,... Nếu tình trạng bệnh không thuyên giảm thì nên đưa người đó đến cơ sở y tế gần nhất để thăm khám, kiểm tra và chữa trị kịp thời.

Theo một bài báo đăng trên World Journal of Hepatology, ngộ độc gan do thuốc (DILI) là nguyên nhân phổ biến của tổn thương gan cấp tính và paracetamol là nguyên nhân hàng đầu gây ngộ độc gan do thuốc.

Qua bài viết này, Nhà thuốc Long Châu hy vọng bạn đọc đã có được những thông tin hữu ích để sử dụng thuốc paracetamol giảm đau, hạ sốt mà vẫn an toàn. Chúc bạn luôn khỏe mạnh!

Nga Linh

Nguồn Tham khảo: Tổng hợp