Ngộ độc rượu đinh lăng: Nguyên nhân, triệu chứng và cách xử trí

Đinh lăng là loại cây quen thuộc, được trồng phổ biến để làm rau gia vị, làm thuốc hay ngâm rượu. Tuy mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe nhưng nếu không biết sử dụng hợp lý, rượu đinh lăng vẫn có tác dụng phụ. Đặc biệt, đã có nhiều vụ ngộ độc rượu đinh lăng xảy ra một cách đáng tiếc. Vậy nguyên nhân, triệu chứng và cách xử trí ngộ độc rượu là gì?

Tác dụng rượu đinh lăng

Cây đinh lăng còn được biết đến với tên gọi cây gỏi cá (lá cây dùng để ăn gỏi cá) hay cây nam dương sâm. Trong các gia đình Việt, cây đinh lăng thường được trồng làm cảnh, làm rau gia vị hay làm vị thuốc. Đinh lăng góp mặt trong nhiều bài thuốc Đông y quý. Thậm chí loài cây thảo dược này còn được ví như “nhân sâm của người nghèo”. 

Cây đinh lăng được người Việt coi như vị thuốc quý

Rượu đinh lăng được dùng phổ biến vì nguyên liệu dễ kiếm, giá thành hợp lý và nhiều công dụng như:

• Tăng cường sự dẻo dai của cơ bắp và thể lực. Nếu uống điều độ, đủ liều lượng có thể tăng sức đề kháng. 
• Giảm tình trạng chán ăn, kích thích tiêu hóa.
• Cải thiện tình trạng mất ngủ, ngủ không ngon giấc.
• Giảm cảm giác mệt mỏi, mất tập trung.
• Hỗ trợ đào thải độc tố trong cơ thể.
• Một số người dùng rượu đinh lăng đúng liều lượng sau một thời gian có thể cải thiện cân nặng.

Một số tác dụng hại của của rượu đinh lăng

Ngoài công dụng mang đến cho sức khỏe, rượu đinh lăng cũng tiềm ẩn nhiều tác dụng phụ như:

• Nguy cơ ngộ độc rượu đinh lăng nếu dùng quá liều hoặc dùng nguyên liệu không đảm bảo chất lượng để ngâm rượu. 
• Trong rễ cây đinh lăng - bộ phận dùng để ngâm rượu có một lượng nhất định chất ancaloit. Nếu dùng nhiều có thể dẫn đến tình trạng hoa mắt, chóng mặt. Nếu dùng liều cao có thể gặp tình trạng buồn nôn, mệt mỏi. 
• Chất saponin có trong rễ cây đinh lăng cũng có thể phá hủy hồng cầu, gây tán huyết nếu sử dụng với nồng độ cao. 

Uống rượu chuẩn có thể tránh được ngộ độc rượu đinh lăng 

Ngộ độc rượu đinh lăng do đâu?

Về cơ bản, đinh lăng là thảo dược không nhiều độc tính. Rượu đinh lăng cũng là loại rượu thuốc có độ an toàn cao. Nhưng thực tế vẫn có nhiều trường hợp ngộ độc rượu xảy ra đầy đáng tiếc. Nguyên nhân có thể là: 

Nguyên nhân do rượu: Khi ngâm rượu, người ngâm đã vô tình mua phải loại rượu kém chất lượng, rượu pha chế bằng cồn công nghiệp methanol. Ngộ độc rượu methanol cực nguy hiểm và có thể gây tử vong. Các loại rượu đinh lăng ngâm bằng rượu methanol tuyệt đối không nên sử dụng. 

Do uống quá liều: Uống rượu đinh lăng đúng liều lượng có nhiều lợi ích cho sức khỏe. Nhưng liều lượng hợp lý chỉ khoảng 3 - 4 ly mỗi lần dùng. Nếu uống quá nhiều, loại rượu thuốc tưởng không độc này lại thành độc không tưởng. Các hoạt chất ancaloit, saponin khi được nạp vào cơ thể gây ngộ độc và ảnh hưởng không nhỏ đến sức khỏe. 

Mua phải củ đinh lăng giả: Vì lợi nhuận, không ít người bán hàng dùng củ đinh lăng giả để bán cho người mua. Những loại củ không rõ tên gọi, không rõ nguồn gốc này có thể phát sinh độc tính. Uống phải loại rượu ngâm từ củ đinh lăng giả cũng có thể là nguyên nhân gây ngộ độc. 

Triệu chứng ngộ độc rượu đinh lăng

Ngộ độc rượu có nhiều triệu chứng. Tùy từng cơ địa và lượng rượu tiêu thụ, có thể chỉ xuất hiện một triệu chứng hoặc nhiều triệu chứng cùng lúc.

• Thị lực rối loạn là một trong những biểu hiện ngộ độc rượu xuất hiện sớm nhất. Ban đầu, mắt người ngộ độc nhìn mờ, không rõ. Sau đó có thể nhìn một thành hai và không nhận diện được màu sắc. 
• Khi chất độc ngấm vào cơ thể, nạn nhân sẽ bị tê yếu chân tay, khó vận động, không thể đi đứng bình thường được. 
• Quan sát làn da, khuôn mặt, các đầu ngón chân và tay của nạn nhân ta sẽ thấy họ tím tái. 
• Người ngộ độc rượu đinh lăng toàn thân lạnh ngắt do hạ thân nhiệt.
• Bụng đau hoặc chướng do không tiêu.
• Ngay khi tỉnh táo vẫn nói mê, nói ngọng, nói nhiều. Nếu bị nặng có thể bị méo miệng.
• Không tự chủ được vấn đề tiểu tiện hay đại tiện. Có hiện tượng bí tiểu, mỗi lần tiểu một lượng ít. 
• Người bị nặng sẽ rơi vào tình trạng toàn thân co giật, cơ thể co rúm lại hoặc bất tỉnh.

Phân biệt củ đinh lăng thật - giả để đảm bảo an toàn khi ngâm rượu

Làm gì khi ngộ độc rượu đinh lăng?

Nếu nạn nhân còn tỉnh táo, người nhà có thể giúp họ nôn rượu ra khỏi dạ dày bằng cách:

Để nạn nhân ngồi thẳng và cho họ uống nhiều nước. Sau đó cần dùng tay móc họng để kích thích nôn. Tuyệt đối không kích thích nôn khi nạn nhân bất tỉnh, không dùng thuốc gây nôn vì tăng nguy cơ sặc phổi. 

Có thể cho người bị ngộ độc uống các loại nước giải rượu, nước chanh, nước bột sắn, nước dừa… để giảm triệu chứng khó chịu và hỗ trợ gan thải độc. 

Người nhà nên nới lỏng cúc áo, thắt lưng và đặt nạn nhân nằm ở nơi thoáng mát nhưng tránh gió lạnh. Nếu thấy họ đã ngủ vài tiếng, nên đánh thức dậy không cho ngủ li bì để tránh bị hôn mê bất tỉnh.

Cần theo dõi sát các biểu hiện của người bị ngộ độc rượu đinh lăng. Khi thấy những dấu hiệu sau, cần đưa nạn nhân đi cấp cứu ngay lập tức:

• Nôn quá nhiều.
• Không tự chủ đại tiện, tiểu tiện.
• Người tím tái và lạnh toát.
• Nói ngọng ngay cả khi tỉnh rượu hoặc miệng bị méo.
• Khó vận động, tê liệt một hoặc cả 2 bên chi.
• Khó thở, thở phát tiếng kêu khò khè.
• Chân tay co giật.
• Gọi không dậy, rơi vào trạng thái hôn mê.

Ngộ độc rượu ảnh hưởng đến sức khỏe lâu dài

Phòng tránh ngộ độc rượu đinh lăng

Để phòng tránh ngộ độc, khi dùng rượu đinh lăng cần lưu ý những điều sau: 

• Không uống các loại rượu ngâm không rõ nguồn gốc.
• Không uống quá 3 - 4 ly mỗi lần.
• Phụ nữ mang thai và cho con bú không uống rượu đinh lăng.
• Người bị bệnh gan, thận, người đang điều trị bệnh không uống rượu đinh lăng.
• Nếu tự ngâm rượu đinh lăng cần mua rượu đảm bảo và củ đinh lăng thật.

Ngộ độc rượu đinh lăng cũng giống như ngộ độc các loại rượu khác. Ngoài những ảnh hưởng trước mắt còn có thể để lại di chứng lâu dài cho sức khỏe. Nhiều trường hợp ngộ độc nặng, không được cấp cứu kịp thời có thể dẫn đến tử vong. Rượu đinh lăng vốn có nhiều lợi ích với sức khỏe. Hãy sử dụng đúng cách để đinh lắng phát huy tác dụng nhé!

Thanh Hương

Nguồn tham khảo: Tổng hợp