Rối loạn tâm thần chia sẻ (Shared psychotic disorder) là gì?

Rối loạn tâm thần chia sẻ (shared psychotic disorder) là một vấn đề sức khỏe tâm thần hiếm gặp. Điều quan trọng là hiểu rõ về những khía cạnh của rối loạn tâm thần chia sẻ, từ triệu chứng đến cách thức chăm sóc và hỗ trợ.

Rối loạn tâm thần chia sẻ (shared psychotic disorder) là gì?

Rối loạn tâm thần chia sẻ, còn gọi "Folie à deux" trong tiếng Pháp, là hiện tượng khi một người mắc rối loạn tâm thần và người thân xung quanh cũng bắt đầu phát triển các triệu chứng tương tự mà không có lý do rõ ràng.

Đây là một loại rối loạn tâm thần xảy ra đồng thời ở cả hai người, với người đầu tiên (nguyên phát) trải qua các vấn đề về tâm thần trực tiếp. Người thứ hai (thứ phát) bị ảnh hưởng bởi các triệu chứng của người đầu tiên, dẫn đến việc họ cũng phát triển rối loạn tâm thần chia sẻ và tiếp tục mắc phải khi vẫn tiếp xúc với người mắc bệnh.

Tỷ lệ người bị rối loạn tâm thần được xem là khá hiếm, chỉ chiếm khoảng 1,7 - 2,6% tổng số người nhập viện với vấn đề tâm thần. Gần 90% những người ảnh hưởng bởi rối loạn này thường có mối quan hệ họ hàng chị em. Tuy nhiên, các con số này có thể không chính xác do nhiều trường hợp không được chẩn đoán và ít người bị rối loạn tìm kiếm điều trị do họ không nhận biết được vấn đề tâm thần của mình.

Khi không nhận được điều trị trong thời gian dài, các vấn đề về tâm thần có thể trở nên khó khăn để cải thiện, gây ra căng thẳng kéo dài và ảnh hưởng đến sức khỏe cả về thể chất và tinh thần của bệnh nhân cũng như những người xung quanh.

Nguồn gốc của rối loạn tâm thần chia sẻ

Rối loạn tâm thần chia sẻ được xác định lần đầu tiên vào năm 1860 bởi Baillarger. Sau đó nó được biết đến dưới một số thuật ngữ khác nhau.

Rối loạn tâm thần áp đặt

Rối loạn tâm thần áp đặt đã được định nghĩa lần đầu vào năm 1877 bởi Lasègue và Falret. Nó liên quan đến việc chuyển sự ảo tưởng từ người này sang người khác trong một mối quan hệ thân mật.

Rối loạn tâm thần truyền nhiễm

Một loại rối loạn tâm thần được gọi là rối loạn tâm thần truyền nhiễm đã được mô tả lần đầu tiên vào năm 1881 bởi Marandon de Montyel. Đặc điểm của loại rối loạn này giống với bệnh tâm thần Folie à deux.

Người thứ hai trong trường hợp này thường có khả năng chống lại những ảo tưởng của người đầu tiên tốt hơn, nhưng cuối cùng họ cũng sẽ chịu ảnh hưởng và mắc phải ảo tưởng. Thậm chí, họ có thể vẫn tiếp tục tin vào những ảo tưởng đó của mình ngay cả khi không còn ở bên cạnh người bệnh chính.

Rối loạn tâm thần đồng thời

Năm 1880, Regis đã đưa ra khái niệm về rối loạn này sau khi cả hai cá nhân đều trải qua ảo tưởng và rối loạn tâm thần. Nghiên cứu đã chỉ ra rằng yếu tố di truyền có thể đóng vai trò trong gia đình, đặc biệt là giữa anh chị em ruột. Hơn nữa, sự cô lập xã hội kéo dài cũng có thể góp phần tăng nguy cơ mắc phải rối loạn này.

Rối loạn tâm thần (Folie induite)

Bệnh tâm thần này đã được Lehmann mô tả vào năm 1885 và liên quan đến việc ảnh hưởng của người thứ hai dẫn đến ảo tưởng. Nghiên cứu đã chỉ ra rằng trong loại rối loạn tâm thần này, các ảo tưởng thường được lan rộng.

Triệu chứng của rối loạn tâm thần chia sẻ

Các dấu hiệu của rối loạn tâm thần có thể khác nhau từ nhẹ đến nặng tùy thuộc vào cá nhân và môi trường sống. Một số dấu hiệu kể đến như:

• Ảo tưởng: Người bị mắc bệnh tin vào điều gì đó mà người khác cho là không thực sự hoặc không dựa trên sự thật.
• Ảo giác: Bệnh nhân có thể nghe, cảm nhận, nhìn thấy, ngửi hoặc nếm những điều không có thật trong thực tế.
• Mất ngủ, mất tỉnh táo: Người bị rối loạn có thể trải qua trạng thái không tỉnh táo hoặc mê sảng, mất khả năng nhận biết và tương tác chính xác với thế giới xung quanh.
• Các dấu hiệu khác bao gồm cảm giác hoặc hành vi lạ lùng, rối loạn tư duy và lo lắng. Người bệnh cũng có thể có ý nghĩ hoặc hành vi muốn giết người hoặc tự sát.

Có những tình huống tưởng tượng có thể xảy ra, ví dụ như khi một người bệnh nghĩ rằng gia đình họ đang bị theo dõi bởi một tổ chức nào đó. Hoặc khi bệnh nhân tin rằng hàng xóm của họ đang cố ý đầu độc họ bằng cách tiêm chất độc vào đường ống nước sinh hoạt.

Nguyên nhân dẫn đến rối loạn tâm thần chia sẻ

Nguyên nhân chính của rối loạn tâm thần chia sẻ vẫn chưa được làm rõ. Tuy nhiên, có một vài yếu tố sau đây có thể là nguyên do phát triển hiện tượng này:

• Yếu tố di truyền: Có những nghiên cứu cho thấy di truyền có thể ảnh hưởng đến việc phát triển rối loạn tâm thần chia sẻ.
• Stress và cô đơn: Những tình huống căng thẳng, cảm giác cô đơn hoặc môi trường sống không ổn định có thể làm tăng nguy cơ xuất hiện rối loạn tâm thần chia sẻ.

Chẩn đoán rối loạn tâm thần chia sẻ

Chứng rối loạn này thường không được nhận biết hoặc được bỏ qua, vì hầu hết mọi người không hiểu rõ về tình trạng tâm thần của chính mình.

Để chẩn đoán các rối loạn tâm thần, thường cần một quá trình phức tạp dựa trên việc quan sát kỹ lưỡng các triệu chứng và lịch sử bệnh của bệnh nhân. Quá trình này bao gồm các bước sau:

• Phỏng vấn lâm sàng và kiểm tra sức khỏe bằng các phương pháp như chụp MRI, X-quang, xét nghiệm máu và kiểm tra độc tố trong nước tiểu.
• Đánh giá tình trạng tâm thần.
• Thu thập lịch sử bệnh lý từ người thân hoặc từ các nguồn tin thứ ba để đảm bảo thông tin được báo cáo chính xác.

Cách điều trị rối loạn tâm thần chia sẻ

Điều trị rối loạn tâm thần chia sẻ thường bao gồm việc giải quyết các triệu chứng của các đối tượng thông qua các phương pháp như tâm lý trị liệu và dùng thuốc.

Sử dụng thuốc điều trị

Do ảnh hưởng của các triệu chứng tâm thần từ người thân, người bệnh có thể tiếp tục trải qua trạng thái ảo giác. Để giảm nhẹ các triệu chứng này, có thể sử dụng thuốc chống rối loạn tâm thần. Ngoài ra, việc sử dụng thuốc an thần (thuốc ngủ) hoặc thuốc chống trầm cảm cũng có thể giúp giải quyết các vấn đề như trầm cảm, lo âu, hoặc mất ngủ.

Tâm lý trị liệu

Do chứng rối loạn này thường không được phát hiện sớm, nên thường chỉ có người bị mắc phải từ đầu mới nhận được sự chăm sóc tâm thần. Tuy nhiên, sau khi xác định được trường hợp thứ hai, bệnh nhân cần phải được điều trị với sự hỗ trợ từ bác sĩ, dược sĩ, và các chuyên gia sức khỏe tâm thần.

Hiện tượng rối loạn tâm thần không thường xuyên được chia sẻ, dẫn đến việc không có phương pháp chữa trị chuẩn. Thông thường, bước đầu tiên là tách bệnh nhân ra khỏi môi trường gây ảnh hưởng. Sau đó, hai phương pháp điều trị sau thường được áp dụng:

• Liệu pháp cá nhân: Bao gồm tư vấn trực tiếp, tập trung vào việc xây dựng mối quan hệ tin cậy giữa tư vấn và bệnh nhân. Mục tiêu là tạo ra một môi trường tích cực để bệnh nhân có thể thoải mái chia sẻ và loại bỏ ảo tưởng.
• Liệu pháp gia đình: Tập trung vào việc khuyến khích các mối quan hệ xã hội lành mạnh trong gia đình, đồng thời giúp bệnh nhân tuân thủ điều trị và phát triển sự quan tâm đến môi trường xã hội bên ngoài.

Để hiểu vấn đề rối loạn tâm thần chia sẻ (Shared psychotic disorder) và giúp người bệnh, cần phải nhận ra các dấu hiệu và nguyên nhân cụ thể, sau đó sử dụng các phương pháp điều trị thích hợp để giảm bớt tác động của môi trường và các mối quan hệ xã hội đối với tâm trạng và tinh thần của họ.

Xem thêm:

• Rumination Disorder (rối loạn nhai lại): Nhận biết và điều trị
• Các rối loạn sự thích ứng thường gặp và cách nhận biết