Sán lá gan lớn: Nguyên nhân, triệu chứng và chẩn đoán

Sán lá gan lớn là loại bệnh bị gây ra do một loại ký sinh trùng tại nhu mô gan. Bệnh thường gặp ở người có độ tuổi từ 30 - 40 nhưng mọi độ tuổi đều có thể mắc phải. Bệnh lý này ảnh hưởng không nhỏ đến cuộc sống của người bệnh nhưng hầu hết triệu chứng đều không rõ ràng. Vì vậy, chúng ta cần tìm hiểu về bệnh lý để chủ động phòng ngừa và điều trị kịp thời.

Sán lá gan lớn là gì?

Sán lá gan lớn là một loại bệnh nhiễm ký sinh trùng ở người thuộc giống Fasciola. Hai loài Fasciola là Fasciola Hepatica và Fasciola Gigantica phân bố chủ yếu ở các khu vực và quốc gia như:

• Loài Fasciola Hepatica: Nam Mỹ (Peru, Argentina, Ecuador, Bolivia), châu Âu (Anh, Tây Ban Nha, Bồ Đào Nha, Thổ Nhĩ Kỳ), châu Phi (Ethiopia, Ai Cập) và một số nước châu Á (Iran, Hàn Quốc và một số vùng của Nhật Bản).
• Loài Fasciola Gigantica: Các nước châu Á như Đài Loan, Trung Quốc, Hàn Quốc, Philippines và Việt Nam.

Bệnh sán lá gan lớn ở Việt Nam đã xuất hiện trên 47 tỉnh thành, chủ yếu ở các tỉnh miền Trung và Tây Nguyên như Phú Yên, Bình Định, Gia Lai, Quảng Ngãi, Khánh Hòa, Đà Nẵng và Quảng Nam. Vật chủ chính của ký sinh trùng là động vật ăn cỏ như trâu bò cừu, vật chủ trung gian là ốc họ Lymnaea và con người chỉ là vật chủ ngẫu nhiên.

Nguyên nhân bị bệnh sán lá gan lớn

Người vô tình ăn phải động vật có nhiễm hậu ấu trùng hoặc uống nước lã có chứa hậu ấu trùng sẽ bị nhiễm bệnh. Việc ăn sống một số loại rau mọc dưới nước nhu rau muống, rau nhút, rau cải xoong, rau cần,... các loại thịt bò, thịt gà, thịt cừu, dê, cá tôm,... chưa được nấu chín và sử dụng nước lã có thể khiến bạn bị nhiễm bệnh.

Ký sinh trùng sán lá gan lớn phần lớn sống trong cơ thể động vật và xuất hiện trong môi trường nước ở giai đoạn ấu trùng và có vòng đời sống nhất định. Đối với động vật ăn cỏ, sán ký sinh nằm trong gan mật hoặc ký sinh lạc chỗ ở dưới da, trong cơ,... Sán sẽ đẻ trứng theo ống mật xuống ruột và trứng đi ra ngoài theo phân.

Sau khi gặp nước, trứng sán nở thành ấu trùng lông và ký sinh trong ốc. Sau khi vào cơ thể ốc, chúng trở thành ấu trùng đuôi và rời khỏi cơ thể ốc. Chúng thường bám vào rau để tạo nang trùng hoặc bơi tự do trong nước và trở thành hậu ấu trùng.

Nếu người ăn hoặc uống phải nguồn thực phẩm chứa ấu trùng sán gan thì có thể bị nhiễm bệnh. Ấu trùng sán gan sẽ đi vào ruột rồi di chuyển đến gan và sống tại các ống mật. Chúng cũng có thể di chuyển vào máu lạc đến phổi, mắt, não,... tạo thành các ổ áp xe hoặc lại di chuyển xuống đường mật. Sán lá gan có thể ký sinh trong cơ thể người từ 9 đến 13,5 năm.

Đường lây nhiễm sán lá gan lớn

Con người chỉ nhiễm bệnh khi ăn phải ấu trùng hay trứng của sán. Bệnh không lây từ người sang người mà lây bệnh theo cơ chế vật trung gian. Bệnh sẽ lây khi phân người thải ra môi trường vào nước, ấu trùng bị động vật ăn phải và người khác ăn sống các loại động vật trung gian này mới bị nhiễm bệnh.

Khả năng mắc bệnh cũng tăng cao khi bạn sống trong môi trường bị ô nhiễm do phân vật nuôi, rác thải lò mổ, phân người,... xả thải trực tiếp vào nguồn nước. Ngoài ra, nguy cơ nhiễm bệnh còn tăng cao khi sử dụng thực phẩm từ các khu vực và các quốc gia có dịch bệnh.

Triệu chứng bệnh sán lá gan lớn

Trong thời gian ủ bệnh, các triệu chứng sán lá gan thường không rõ ràng. Thời gian ủ bệnh cũng tùy thuộc vào số lượng ấu trùng người bệnh ăn phải và mức độ đáp ứng của người bệnh. Một số chuyên gia cho rằng thời gian ủ bệnh có thể kéo dài vài ngày, vài tuần, vài tháng hoặc thậm chí lâu hơn với các triệu chứng như sau:

Các triệu chứng toàn thân

Người bệnh sẽ cảm thấy mệt mỏi, giảm vị giác, sụt cân. Ngoài ra, người bệnh cũng có thể bị sốt thất thường, sốt cao hoặc sốt kéo dài. Người bệnh sẽ bị thiếu máu dẫn đến tình trạng da xanh xao, niêm mạc nhợt nhạt thường gặp ở người mắc bệnh lâu ngày và ở trẻ em.

Các triệu chứng tiêu hóa

Người bệnh sán lá gan lớn thường bị đau bụng vùng hạ sườn phải lan về phía sau hoặc đau vùng thượng vị mũi ức. Cơn đau không rõ ràng, có thể đau âm ỉ, đau dữ dội hoặc không bị đau.

Người bệnh cũng bị rối loạn tiêu hóa, cảm thấy khó tiêu, đầy bụng, buồn nôn. Một số bệnh nhân còn gặp phải triệu chứng lâm sàng như tắc mật, viêm tụy cấp, viêm đường mật, xuất huyết tiêu hóa,...

Các triệu chứng nhiễm sán lá gan có thể khác nhau tùy theo giai đoạn. Một số triệu chứng có thể xuất hiện khi sán di chuyển vào ruột và gan. Một số trường hợp khác sẽ xuất hiện triệu chứng khi sán đến ống mật. Triệu chứng thường gặp nhất của hai giai đoạn này là tắc nghẽn và viêm ống mật.

Chẩn đoán bệnh sán lá gan lớn

Các bác sĩ sẽ chẩn đoán bệnh sán lá gan lớn nếu như bạn có các biểu hiện nghi ngờ như gan to hoặc gan bình thường, mật độ mềm, có dấu hiệu khi ấn kẽ liên sườn, có dịch ổ bụng, viêm phúc mạc, đau nhiều khớp, đỏ da, đau cơ, khó thở, dị ứng da, tràn màn dịch phổi,...

Các loại xét nghiệm thường được dùng để chẩn đoán bệnh sán lá gan lớn gồm:

• Xét nghiệm công thức máu: Tỷ lệ bạch cầu ái toan tăng cao.
• Chẩn đoán bằng hình ảnh: Hình ảnh gan bị tổn thương dạng hỗn hợp hình tổ ong hoặc tụ dịch dưới gan. Một số trường hợp các bác sĩ còn cho bệnh nhân chụp cắt lớp vi tính.
• Phát hiện kháng thể kháng sán lá gan lớn thông qua kỹ thuật ELISA. Kháng thể này thường xuất hiện trong máu trong 2 tuần đầu tiên ấu trùng xâm nhập.
• Xét nghiệm phân: Trứng sán lá gan lớn có thể tìm thấy trong phân hoặc trong dịch mật. Phương pháp này cần thực hiện 3 ngày liên tục vì tỷ lệ tìm thấy trứng rất thấp.

Cách điều trị sán lá gan lớn

Phương pháp điều trị được các bác sĩ chỉ định là dùng các loại thuốc tẩy giun sán. Một số loại thuốc thường dùng gồm: Praziquantel, nitazoxanide, albendazole, triclabendazole.

Nếu điều trị bằng thuốc không hiệu quả, bác sĩ có thể sử dụng biện pháp phẫu thuật để loại bỏ ổ áp xe gan khi đạt kích thước trên 5cm.

Ngoài ra, bạn cần chủ động phòng bệnh sán lá gan hợp lý bằng cách ngăn chặn nguyên nhân mắc bệnh. Bạn cũng cần tẩy giun sán định kỳ 6 tháng/lần để ngăn ngừa nguy cơ mắc các bệnh ký sinh trùng.

Sán lá gan lớn là bệnh có liên quan mật thiết đến thói quen ăn uống và sinh hoạt hằng ngày. Vì vậy, chúng ta cần chủ động phòng bệnh bằng cách ăn chín uống sôi, vệ sinh sạch sẽ trước khi chế biến thức ăn và trước khi ăn. Nếu có nghi ngờ mắc bệnh, bạn cần đến ngay cơ sở y tế để được chẩn đoán chính xác và điều trị kịp thời.

Xem thêm:

• Sán lá gan nhỏ: Nguyên nhân, biểu hiện và biện pháp phòng chống
• Xét nghiệm sán lá gan và những điều bạn cần biết