Tăng sắc tố da sau viêm là gì? Cách điều trị ra sao?

Nguyên nhân gây tăng sắc tố da sau viêm chủ yếu do các kích thích ngoại sinh, sau khi thực hiện các thủ thuật da như mài mòn da, lột da hoặc dùng laser để trị liệu và hậu quả do các bệnh da gây ra khác nhau. Những vùng tăng sắc tố da có màu nâu đậm, xám, hơi xanh hoặc đen sạm.

Tăng sắc tố sau viêm là gì?

Tăng sắc tố sau viêm xảy ra khi có sự tăng quá mức hoặc phân bố không đều của melanin trên da sau phản ứng viêm. Bất kỳ tác nhân nào gây tổn thương da hoặc khiến da bị kích ứng đều có thể gây ra hiện tượng này.

Sau đây là cơ chế bệnh sinh của tình trạng tăng sắc tố sau phản ứng viêm:

• Tình trạng viêm kích thích sản xuất và oxy hóa acid arachidonic, dẫn đến tăng sản xuất các chất gây viêm như cytokines, leukotrienes, chemokines, prostaglandins và các hóa chất trung gian gây viêm khác.
• Các hóa chất trung gian gây viêm, làm kích thích tế bào melanocyte, làm tăng sắc tố melanin dưới da và tăng quá trình vận chuyển melanin lan ra xung quanh.

Cơ chế tăng sắc tố sau viêm ở lớp trung bì gồm: 

• Quá trình viêm khiến lớp tế bào đáy ở thượng bì bị vỡ, phóng thích sắc tố melanin vào nhú ở trung bì. Đại thực bào tại đây sẽ thực bào và giải phóng ra melanin. 
• Đại thực bào đi vào lớp thượng bì để thực bào melanosome, rồi trở lại trung bì. Sắc tố melanin có thể tồn tại trong đại thực bào tại đây trong nhiều năm.

Tăng sắc tố sau viêm là do nguyên nhân nào?

Việc tổn thương hoặc bị kích ứng da đều có thể gây sạm da và tăng sắc tố sau viêm. Nguyên nhân làm tăng sắc tố da sau viêm thường do tổn thương lớp thượng bì và/hoặc lớp bì kèm theo sự lắng đọng của hắc tố trong tế bào tại lớp sừng và/hoặc tại lớp bì. Phản ứng viêm ở thượng bì kích thích quá trình tổng hợp và di chuyển của hắc sắc tố. Nếu tổn thương tận lớp màng đáy tới lớp bì, hắc sắc tố sẽ bị đọng lại tại đó.

Có hai nhóm nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng tăng sắc tố da sau viêm: 

• Nguyên nhân nội sinh: Côn trùng cắn, mụn trứng cá thông thường, nhiễm trùng da, viêm da tiếp xúc, viêm da dị ứng, viêm da cơ địa, lichen phẳng, vảy nến,...
• Nguyên nhân ngoại sinh: Chấn thương, bỏng da, điều trị bằng tia xạ không ion hóa, lăn kim, peel da, dùng laser điều trị (xâm lấn và không xâm lấn), nhiễm độc do ánh sáng, dùng một số thuốc như kháng sinh nhóm Cyclin (tetracycline), clofazimine, kháng sốt rét, thuốc kháng ung thư như Bleomycin, doxorubicin, 5-fluorouracil và busulfan,...

Các thủ thuật thẩm mỹ tác động nhiệt học và cơ học lên da, từ đó gây phản ứng viêm tại chỗ, hình thành nên những đốm tròn tăng sắc tố lan rộng ra xung quanh. Độ nặng của tình trạng tăng sắc tố sau viêm do các thủ thuật thẩm mỹ tùy vào cách thực hiện thủ thuật.

Ngoài ra, nguy cơ bị tăng sắc tố da sau viêm tăng cao nếu bạn gặp các yếu tố sau đây:

• Ánh nắng: Ánh nắng mặt trời sẽ kích thích làm tăng sản xuất sắc tố melanin.
• Da tối màu: Các loại da đều có thể bị tăng sắc tố sau viêm nhưng người có da tối màu thường gặp hơn, nhất là khi viêm da gây tổn thương sâu xuống lớp bên dưới, khiến da bị đen sạm kéo dài rất lâu. 
• Tình trạng viêm da kéo dài và tái phát, gây tổn thương hàng rào thượng bì - trung bì sẽ làm tăng nguy cơ và mức độ nặng của tăng sắc tố sau viêm.
• Vùng da tổn thương liên tục bị ẩm ướt, cọ xát hoặc bị tróc mài sớm sẽ dễ bị tăng sắc tố sau viêm, thậm chí tình trạng có thể nặng và kéo dài hơn.

Triệu chứng của tăng sắc tố sau viêm

Tăng sắc tố sau viêm thường có các triệu chứng sau:

• Dát tăng sắc tố xuất hiện ở vùng da đã lành sau khi đã bị tổn thương trước đó.
• Các dát có màu sậm hơn (xám, nâu hoặc đen) so với các vùng da khác.
• Tăng sắc tố da nông (tại lớp thượng bì): Dát màu nâu, nâu đen hoặc đen, nhìn rõ dưới đèn Wood (một loại đèn trong chuyên ngành da liễu), có thể tự hết sau vài tháng đến vài năm.
• Tăng sắc tố da sâu (bên dưới lớp thượng bì): Dát màu xám xanh, không nhìn rõ dưới đèn Wood, nếu không điều trị dát tăng sắc tố có thể tồn tại vĩnh viễn hoặc tự mất đi sau một thời gian rất dài.

Làm gì để cải thiện tăng sắc tố sau viêm?

Tăng sắc tố sau viêm không để lại sẹo và sắc tố da có thể mờ đi theo thời gian nhưng phải mất khoảng từ 3 - 24 tháng. Thời gian hồi phục còn tùy thuộc vào độ tuổi người bệnh, loại màu da, đặc điểm tổn thương và mức độ nghiêm trọng mà ánh nắng mặt trời tác động vào. Sau đây là hai phương pháp điều trị phổ biến:

Điều trị tăng sắc tố da

Trong quá trình điều trị tăng sắc tố sau viêm, tránh ánh nắng mặt trời chiếu trực tiếp vào da và thoa kem chống nắng là bước rất quan trọng. Uống viên chống nắng hay thoa kem chống nắng phổ rộng với SPF 50+ mỗi ngày hay kết hợp cả hai cách để đạt hiệu quả cao nhất. Ngoài ra, bạn có thể bảo vệ da khỏi tia cực tím bằng cách không ra ngoài trời lúc nắng gắt, mặc áo dài tay, đội nón rộng vành, đeo khẩu trang,...

Để cải thiện tăng sắc tố sau viêm, người bệnh có thể dùng các loại thuốc thoa tại chỗ kết hợp với chống nắng hiệu quả, có tác dụng ức chế sự hình thành hắc sắc tố. Hiện nay, có nhiều loại thuốc thoa có thể làm mờ sạm, sáng da gồm Hydroquinone, Retinoid, Corticosteroid, Azelaic acid, kem cysteamin, vitamin C, glycolic acid. Ngoài ra còn có licorice, kojic acid, arbutin, mequinol, niacinamide, N-acetyl glucosamine. Trước khi can thiệp thủ thuật laser, cần thoa những thuốc này ít nhất 2 tuần.

Điều trị tăng sắc tố sau viêm do tổn thương lớp thượng bì bằng các thủ thuật thẩm mỹ xâm lấn bao gồm: Điều trị laser xâm lấn, lột da bằng hóa chất, lăn kim, bào mòn da,...

Điều trị bằng các thủ thuật thẩm mỹ không xâm lấn như dùng ánh sáng trị liệu, laser xung dài, laser xung ngắn... để tiếp cận sâu lớp trung bì, phá và loại bỏ các hắc tố dưới da mà không gây tổn hại bề mặt da, kích thích tăng sinh collagen, tái tạo làn da từ bên trong, giúp da căng bóng và đàn hồi tốt hơn.

Điều trị các bệnh lý da

Điều trị tốt bệnh lý da nền giúp giảm viêm, cải thiện hiệu quả và rút ngắn thời gian hồi phục của tăng sắc tố sau viêm. Các bệnh gồm mụn trứng cá, vảy nến, viêm da dầu, viêm da tiếp xúc, viêm da cơ địa,...

Tránh tác động thêm vào vùng da đang tổn thương.

Không ngâm nước tại vùng da bị tổn thương, gỡ mài và kéo căng da.

Tránh dùng thuốc làm tăng sắc tố da như Tetracyclin, Bleomycin,...

Dùng những sản phẩm làm sạch, dưỡng ẩm không gây kích ứng.

Không lạm dụng mỹ phẩm không rõ nguồn gốc vì chúng thường chứa hàm lượng cao corticoid hoặc kim loại nặng gây tổn thương da nghiêm trọng, làm da bị sạm màu và khó hồi phục.

Tóm lại, tăng sắc tố sau viêm không để lại sẹo và có thể điều trị được nhưng thời gian điều trị kéo dài và hiệu quả tùy vào tình trạng của mỗi người. Bạn cần lưu ý đến cách chăm sóc da trong khi điều trị như hướng dẫn trong bài viết trên.