Tìm hiểu nguyên nhân vì sao động mạch bị xơ vữa?

Bạn có thể không có triệu chứng xơ vữa động mạch cho đến khi bạn gặp các biến cố như đau tim hoặc đột quỵ. Cùng tìm hiểu nguyên nhân vì sao động mạch bị xơ vữa trong bài viết dưới đây.

Vì sao động mạch bị xơ vữa?

Xơ vữa động mạch là thành động mạch bị xơ cứng, nguyên nhân là do sự tích tụ mảng bám ở lớp lót bên trong của động mạch. Quá trình tích tụ này cần thời gian và sự tiếp xúc với các yếu tố nguy cơ nên gặp nhiều ở người lớn tuổi. Các mảng bám được tạo thành từ sự lắng đọng của các chất béo, cholesterol, chất thải tế bào, canxi và fibrin. Khi nó tích tụ trong động mạch, thành động mạch trở nên dày lên và xơ cứng lại. Xơ vữa động mạch là một bệnh tiến triển chậm, có thể bắt đầu ngay từ khi còn nhỏ. Tuy nhiên, nó có thể tiến triển nhanh chóng đặc biệt khi các mảng xơ vữa không ổn định.

Không rõ chính xác vì sao động mạch bị xơ vữa và nguyên nhân gây ra nó. Tuy nhiên, có sự tích tụ dần dần các mảng bám hoặc dày lên do viêm xảy ra ở bên trong thành động mạch. Điều này làm giảm lưu lượng máu và giảm cung cấp oxy đến các cơ quan quan trọng của cơ thể.

Các yếu tố nguy cơ gây xơ vữa động mạch, bao gồm:

• Nam lớn hơn 45 tuổi, nữ lớn hơn 55 tuổi;
• Tiền sử gia đình mắc bệnh tim mạch sớm;
• Tăng lipid máu: Mức cholesterol đặc biệt là cholesterol LDL và triglycerid máu cao;
• Huyết áp cao;
• Hút thuốc lá;
• Bệnh tiểu đường tuýp 1;
• Béo phì;
• Ít hoạt động thể chất;
• Chế độ ăn nhiều chất béo bão hòa;
• Ăn thực phẩm giàu chất béo bão hòa, chất béo chuyển hóa, natri và đường.

Những yếu tố này có thể làm hỏng lớp lót bên trong động mạch còn gọi là lớp nội mô và điều này gây ra chứng xơ vữa động mạch.

Xơ vữa động mạch liên quan đến sự tích tụ mảng bám dần dần bên trong động mạch của bạn. Các giai đoạn của xơ vữa động mạch xảy ra trong nhiều năm và bao gồm:

• Tổn thương nội mô và phản ứng miễn dịch: Tổn thương nội mô sẽ kích hoạt các quá trình hóa học khiến các tế bào bạch cầu di chuyển đến vị trí tổn thương. Những tế bào này tập hợp lại và dẫn đến tình trạng viêm trong động mạch.
• Hình thành vệt mỡ: Đây là dấu hiệu đầu tiên của chứng xơ vữa động mạch. Đó là một vệt màu vàng hoặc mảng tế bào bọt chết ở vị trí tổn thương nội mô. Trong trường hợp này, tế bào bọt là tế bào bạch cầu tiêu thụ cholesterol để cố gắng loại bỏ nó. Hoạt động liên tục của tế bào bọt sẽ gây tổn hại thêm cho nội mạc của bạn.
• Tăng trưởng mảng bám: Các tế bào bọt chết và các mảnh vụn khác tiếp tục tích tụ, biến vệt mỡ thành mảng bám lớn hơn. Cuối cùng một nút sợi được hình thành trên mảng bám. Nút này ngăn chặn các mảnh mảng bám xâm nhập vào máu. Khi mảng bám phát triển, nó dần dần thu hẹp khẩu kính của động mạch, do đó sẽ giảm dòng máu chảy qua.
• Mảng bám vỡ, trôi đi: Ở giai đoạn này, cục máu đông hình thành trong động mạch do mảng bám vỡ hoặc mảng bám bị bào mòn. Vỡ mảng bám xảy ra khi nắp xơ bao phủ mảng bám bị vỡ ra. Khi mảng bám bị trôi, lớp xơ vẫn còn nguyên nhưng các tế bào nội mô xung quanh mảng bám bị mòn đi. Cả hai sự kiện đều dẫn đến sự hình thành cục máu đông. Cục máu đông làm tắc nghẽn dòng máu và có thể dẫn đến nhồi máu cơ tim và đột quỵ.

Các triệu chứng của xơ vữa động mạch là gì?

Các dấu hiệu và triệu chứng của xơ vữa động mạch có thể phát triển dần dần và rất ít do mảng bám dần dần tích tụ trong động mạch. Các triệu chứng cũng khác nhau tùy thuộc vào động mạch nào bị ảnh hưởng. Khi một động mạch chính bị tắc nghẽn, các dấu hiệu và triệu chứng có thể nghiêm trọng, chẳng hạn như đau tim, đột quỵ hoặc cục máu đông.

Bệnh động mạch vành xảy ra do hẹp, tắc các động mạch cung cấp máu cho tim:

• Khó thở khi hoạt động thể chất nhẹ;
• Đau ngực hoặc khó chịu (đau thắt ngực);
• Đau lan ra lưng, vai, cổ, cánh tay hoặc bụng;
• Cảm thấy chóng mặt hoặc choáng váng;
• Tim đập nhanh;
• Mệt mỏi;
• Buồn nôn hoặc nôn có thể có cảm giác như khó tiêu.

Bệnh hệ tiêu hóa: Thiếu máu cục bộ mạc treo xảy ra khi bạn không có đủ lưu lượng máu đến các bộ phận của hệ thống tiêu hóa. Bạn có thể gặp phải các triệu chứng:

• Đau bụng sau khi ăn;
• Đầy hơi, buồn nôn và nôn;
• Bệnh tiêu chảy;
• Sụt cân.

Bệnh động mạch ngoại biên đề cập đến lưu lượng máu kém trong các động mạch ở tay hoặc chân:

• Đau cơ, khập khiễng;
• Đau rát hoặc đau ở bàn chân và ngón chân khi bạn nghỉ ngơi, đặc biệt là khi nằm thẳng;
• Thay đổi màu da đỏ, tím, xanh tái;
• Tay chân lạnh;
• Nhiễm trùng da và mô mềm thường xuyên, thường ở chân hoặc bàn chân;
• Vết loét ở bàn chân hoặc ngón chân không lành.

Khi bị hẹp động mạch thận bạn có thể gặp phải:

• Huyết áp tăng cao rõ rệt mà không đáp ứng với nhiều loại thuốc;
• Thay đổi tần suất bạn đi tiểu;
• Sưng phù;
• Cảm thấy buồn ngủ hoặc mệt mỏi;
• Da có cảm giác khô, ngứa hoặc tê;
• Nhức đầu;
• Giảm cân không giải thích được;
• Buồn nôn, nôn hoặc chán ăn.

Với bệnh động mạch cảnh, các triệu chứng đầu tiên thường là cơn thiếu máu não cục bộ thoáng qua (TIA) hoặc đột quỵ:

• Chóng mặt;
• Méo xệ một bên mặt;
• Mất cảm giác, mất sức mạnh hoặc yếu cơ ở một bên cơ thể;
• Đau đầu dữ dội;
• Nói ngọng hoặc nói ú ớ;
• Mất thị lực ở một mắt.

Làm thế nào được chẩn đoán xơ vữa động mạch?

Đầu tiên, bác sĩ sẽ khai thác bệnh sử và khám đầy đủ các hệ cơ quan. Bạn cũng có thể được làm một vài xét nghiệm, nghiệm pháp sau:

• Siêu âm Doppler tim- mạch máu: Một đầu dò đặc biệt được sử dụng để truyền sóng âm vào mạch máu để đánh giá lưu lượng máu. Điều này được sử dụng để xác định tình trạng thu hẹp các mạch máu ở bụng, cổ hoặc chân. Bên cạnh đó siêu âm còn giúp đánh giá chức năng co bóp, vận động các thành tim trong những trường hợp nghi ngờ nhồi máu.
• Đo huyết áp và so sánh số đo huyết áp ở mắt cá chân và ở cánh tay giúp xác định bất kỳ sự co thắt nào trong mạch máu. Sự khác biệt đáng kể có nghĩa là mạch máu bị thu hẹp do xơ vữa động mạch.
• Chụp mạch vành: Giúp xác định vôi hóa, vị trí hẹp tắc và mức độ hẹp để có quyết định can thiệp kịp thời.

Xơ vữa động mạch là tình trạng động mạch dày lên hoặc xơ cứng do sự tích tụ mảng bám ở lớp lót bên trong của động mạch. Nguyên nhân vì sao động mạch bị xơ vữa vẫn chưa được đầy đủ. Tuy nhiên các yếu tố nguy cơ có thể bao gồm mức cholesterol và triglycerid cao, huyết áp cao, hút thuốc, tiểu đường, béo phì, hoạt động thể chất và ăn chất béo bão hòa. Xơ vữa động mạch có thể gây ra cơn đau tim, đột quỵ, chứng phình động mạch hoặc cục máu đông gây tắc mạch hoại tử cơ quan.

Xem thêm:

• Giải đáp: Bệnh xơ vữa động mạch gây hậu quả gì?
• Xơ vữa động mạch có chữa được không?