Viêm màng não và viêm não Nhật Bản khác nhau thế nào?

Viêm màng não và viêm não Nhật Bản là những căn bệnh nguy hiểm, diễn tiến nhanh và để lại nhiều di chứng thần kinh nặng nề nếu không điều trị kịp thời.

Cả hai đều tấn công vào hệ thần kinh trung ương, nhưng có nguyên nhân, đặc điểm lâm sàng và phác đồ điều trị khác nhau. Do đó, việc nhầm lẫn giữa hai bệnh có thể dẫn đến bỏ lỡ “thời gian vàng” để điều trị bệnh. Vậy hai căn bệnh này khác nhau như thế nào?

Tác nhân gây viêm màng não và viêm não Nhật Bản

Viêm màng não là tình trạng viêm nhiễm các màng bao bọc não và tủy sống (màng não). Tác nhân gây bệnh có thể là:

• Các loại vi khuẩn, phổ biến nhất là phế cầu (Streptococcus pneumoniae), não mô cầu (Neisseria meningitidis), Hib (Haemophilus influenzae type b), liên cầu nhóm B, tụ cầu,...
• Tác nhân gây viêm màng não do virus như enterovirus, herpes simplex virus (HSV),...
• Người có hệ miễn dịch suy yếu cũng có thể bị viêm màng não do nấm.
• Viêm màng não do ký sinh trùng ít phổ biến hơn nhưng vẫn có thể xảy ra.

Viêm não Nhật Bản là một bệnh nhiễm trùng cấp tính của nhu mô não (chất não), gây ra bởi virus viêm não Nhật Bản (JEV). Đây là một loại virus lây truyền qua côn trùng đốt, thuộc họ Flaviviridae.

Đường lây truyền viêm màng não và viêm não Nhật Bản

Viêm màng não và viêm não Nhật Bản cũng khác nhau về đường lây truyền. Cụ thể là:

Đường lây truyền viêm màng não

Vi khuẩn gây bệnh sẽ lây truyền qua đường hô hấp (giọt bắn khi ho, hắt hơi), qua tiếp xúc trực tiếp với dịch tiết từ mũi họng của người bệnh hoặc người lành mang mầm bệnh. Nếu tác nhân gây bệnh là virus, đường lây truyền bệnh có thể là đường hô hấp, tiêu hóa, hoặc tiếp xúc trực tiếp, tùy từng loại virus.

Đường lây truyền viêm não Nhật Bản

Viêm não Nhật Bản lây truyền qua trung gian muỗi đốt. Muỗi (chủ yếu là muỗi Culex tritaeniorhynchus và Culex vishnui) bị nhiễm virus sau khi hút máu từ động vật mang mầm bệnh (chủ yếu là lợn, chim hoang dã) rồi truyền sang người qua vết đốt. Bệnh này không lây trực tiếp từ người sang người.

Triệu chứng viêm màng não và viêm não Nhật Bản

Cả hai bệnh đều có các triệu chứng ban đầu tương tự như sốt cao, đau đầu, buồn nôn, nôn. Tuy nhiên, có một số điểm khác biệt quan trọng như:

Triệu chứng viêm màng não

Triệu chứng điển hình của bệnh viêm màng não là hội chứng màng não với các biểu hiện như sốt cao, đau đầu dữ dội, nôn vọt, cứng gáy (khó gập cằm vào ngực), sợ ánh sáng. Trẻ sơ sinh và nhũ nhi có thể gặp tình trạng thóp phồng.

Tùy nguyên nhân, người bệnh có thể kèm theo các triệu chứng đặc trưng khác như: Phát ban xuất huyết hoại tử trong viêm màng não do não mô cầu, sưng tuyến mang tai trong viêm màng não do quai bị, viêm phổi trong viêm màng não do phế cầu,…

Ngoài ra, bệnh nhân cũng có các dấu hiệu thần kinh khu trú như liệt, co giật, rối loạn ý thức, nhất là khi bệnh tiến triển nặng hoặc có biến chứng viêm não kèm theo.

Triệu chứng viêm não Nhật Bản

Ban đầu, bệnh nhân mắc viêm não Nhật Bản thường có các triệu chứng không đặc hiệu như sốt cao, đau đầu, buồn nôn, nôn.

Khi bệnh tiến triển, người bệnh xuất hiện triệu chứng tổn thương thần kinh trung ương rõ rệt như rối loạn ý thức (lú lẫn, lơ mơ, hôn mê), co giật (phổ biến ở trẻ em), run, yếu cơ, liệt (liệt nửa người, bại liệt), rối loạn tâm thần, rối loạn ngôn ngữ, ảo giác. Triệu chứng cứng cổ có thể xảy ra nhưng không phải là triệu chứng nổi bật như viêm màng não.

Điều trị viêm màng não và viêm não Nhật Bản

Viêm màng não và viêm não Nhật Bản có tác nhân gây bệnh khác nhau nên cách điều trị cũng khác nhau.

Điều trị viêm màng não

Trường hợp mắc viêm màng não do vi khuẩn cần điều trị bằng kháng sinh đặc hiệu, mạnh và sớm nhất có thể. Kháng sinh được lựa chọn dựa trên tác nhân gây bệnh và độ nhạy cảm của vi khuẩn.

Nếu tác nhân gây bệnh là virus, việc điều trị tập trung vào điều trị triệu chứng và hỗ trợ như hạ sốt, chống co giật, bù nước điện giải, hỗ trợ hô hấp, giảm áp lực nội sọ. Một số trường hợp viêm màng não/viêm não do virus Herpes có thể dùng thuốc kháng virus đặc hiệu.

Điều trị viêm não Nhật Bản

Bệnh viêm não Nhật Bản hiện chưa có thuốc điều trị đặc hiệu. Các bác sĩ sẽ chủ yếu điều trị hỗ trợ và triệu chứng như kiểm soát sốt, chống co giật, giảm phù não, duy trì hô hấp và tuần hoàn, dinh dưỡng, vật lý trị liệu phục hồi chức năng.

Tiên lượng và di chứng viêm màng não và viêm não Nhật Bản

Tiên lượng viêm màng não phụ thuộc vào tác nhân gây bệnh, thời gian chẩn đoán và điều trị, tình trạng sức khỏe của bệnh nhân. Viêm màng não do vi khuẩn thường nặng hơn và có nguy cơ tử vong, di chứng cao hơn (mất thính lực, động kinh, chậm phát triển, liệt). Viêm màng não do virus thường nhẹ hơn và ít để lại di chứng hơn.

Viêm não Nhật Bản có tỷ lệ tử vong khoảng 20 - 30%, và khoảng 30 - 50% người sống sót có di chứng thần kinh, nhận thức hoặc phối hợp vận động kéo dài.

Phòng ngừa viêm màng não và viêm não Nhật Bản

Viêm màng não và viêm não Nhật Bản có thể gây ra di chứng lâu dài, thậm chí tử vong nếu không được phát hiện và can thiệp kịp thời. Do đó, việc tăng cường các biện pháp phòng ngừa vô cùng quan trọng.

Phòng ngừa viêm màng não

Tiêm vắc xin là biện pháp hiệu quả nhất để phòng bệnh viêm màng não do vi khuẩn phổ biến như: Vắc xin phế cầu, vắc xin phòng não mô cầu (A, B, C, Y, W-135), vắc xin Hib.

Ngoài ra, tiêm vắc xin sởi, quai bị, rubella cũng gián tiếp phòng ngừa viêm màng não do các virus này. Giữ vệ sinh cá nhân (rửa tay thường xuyên), tránh dùng chung đồ dùng cá nhân, hạn chế tiếp xúc với người bệnh, tăng cường sức đề kháng cũng là những biện pháp phòng bệnh quan trọng.

Phòng ngừa viêm não Nhật Bản

Để phòng ngừa viêm não Nhật Bản, tiêm vắc xin cũng là biện pháp hiệu quả nhất. Vắc xin viêm não Nhật Bản được khuyến cáo tiêm cho trẻ em từ 9 tháng tuổi và những người sống hoặc đi đến vùng dịch. Bên cạnh đó, việc mặc quần áo dài tay, dùng kem chống muỗi, phun thuốc diệt muỗi để phòng muỗi đốt để kiểm soát muỗi và ổ chứa mầm bệnh cũng là biện pháp quan trọng.

Tóm lại, mặc dù có chung một số triệu chứng ban đầu, nhưng viêm màng não và viêm não Nhật Bản là hai bệnh lý khác nhau về căn nguyên, cơ chế lây truyền, điều trị và tiên lượng. Việc chẩn đoán chính xác và điều trị sớm là vô cùng quan trọng để giảm thiểu nguy cơ biến chứng nặng và di chứng của hai căn bệnh này.