Virus Coxsackie A16 là gì? Gây bệnh gì và cách phòng ngừa ra sao?

Trong số các loại virus gây bệnh tay chân miệng, Coxsackie A16 là một chủng phổ biến, có mặt trong hầu hết các đợt bùng phát ở trẻ em. Nếu không được kiểm soát đúng cách, virus có thể lan rộng trong cộng đồng và gây áp lực cho hệ thống y tế. Vì vậy, việc hiểu rõ về virus Coxsackie A16, cách nhận biết, điều trị và phòng ngừa là vô cùng cần thiết với mỗi gia đình có trẻ nhỏ.

Virus Coxsackie A16 là gì?

Virus Coxsackie A16 là một chủng virus thuộc nhóm Enterovirus - nhóm virus tay chân miệng. Đây là nguyên nhân hàng đầu gây ra bệnh tay chân miệng – một bệnh truyền nhiễm thường gặp ở trẻ em dưới 5 tuổi. Virus này không có vỏ bọc lipid nên có khả năng sống sót khá lâu ngoài môi trường. Coxsackie A16 dễ dàng lây truyền, khiến cho tốc độ lây lan trong cộng đồng rất cao.

Triệu chứng điển hình khi mắc tay chân miệng do Coxsackie A16 bao gồm: Sốt nhẹ hoặc vừa, nổi mụn nước ở lòng bàn tay, lòng bàn chân, trong miệng, hoặc xuất hiện ở mông hoặc đầu gối. Những mụn nước này thường khiến trẻ đau miệng, khó ăn uống, chảy nước dãi liên tục và thường xuyên quấy khóc, biếng ăn. Ngoài ra, trẻ cũng có thể xuất hiện các biểu hiện phụ đi kèm như đau họng, mệt mỏi và nổi hạch vùng cổ. So với các chủng Enterovirus khác như EV71, Coxsackie A16 thường gây ra dạng bệnh nhẹ hơn. Tuy nhiên, trong một số trường hợp hiếm gặp, virus này vẫn có thể dẫn đến biến chứng như viêm màng não vô khuẩn.

Trong khi đó, Enterovirus 71 (EV71) tuy ít phổ biến hơn nhưng lại nguy hiểm hơn vì có thể gây biến chứng nặng về thần kinh, tim mạch hoặc hô hấp. Trẻ nhiễm EV71 có thể sốt cao kéo dài, khó hạ sốt, loét miệng nhiều và đau hơn, phát ban có thể rộng hơn và sâu hơn. Một số trẻ có triệu chứng ngủ gà, li bì, giật mình bất thường, run tay chân, đi đứng loạng choạng, co giật, hoặc thở mệt. Đây là những dấu hiệu cảnh báo biến chứng thần kinh của tay chân miệng thể nặng.

Đường lây truyền của virus Coxsackie A16

Virus Coxsackie A16 có khả năng lây lan rất nhanh, đặc biệt trong môi trường tập thể như nhà trẻ, mẫu giáo. Con đường lây truyền phổ biến bao gồm đường phân – miệng, tiếp xúc với dịch tiết từ mũi và họng, và tiếp xúc với bề mặt bị nhiễm virus. Khi trẻ bị nhiễm bệnh, virus tồn tại trong phân, nước bọt và dịch tiết. Và nó có thể truyền sang trẻ khác thông qua tay bẩn, đồ chơi hoặc các vật dụng dùng chung không được vệ sinh kỹ.

Ngoài ra, virus cũng có thể lây qua giọt bắn khi trẻ ho, hắt hơi hoặc nói chuyện. Những giọt bắn chứa virus có thể rơi vào tay người khác, bề mặt bàn ghế, tay nắm cửa... và tồn tại khá lâu ngoài môi trường. Việc chạm tay vào các bề mặt này, sau đó đưa lên miệng, mũi hoặc mắt sẽ khiến virus xâm nhập vào cơ thể.

Virus Coxsackie A16 chủ yếu tấn công những đối tượng có hệ miễn dịch yếu, trong đó trẻ em dưới 5 tuổi là nhóm có nguy cơ cao nhất. Đây là độ tuổi mà trẻ chưa biết tự bảo vệ mình, thường xuyên đưa tay vào miệng, chưa hình thành thói quen vệ sinh cá nhân tốt. Đặc biệt, những trẻ đang đi nhà trẻ, lớp mẫu giáo, thường xuyên đến nơi đông người sẽ có nguy cơ tiếp xúc với virus cao hơn. Ngoài ra, trong một số trường hợp, người chăm sóc trẻ như cha mẹ, ông bà, giáo viên mầm non cũng có thể bị lây nhiễm.

Cách chẩn đoán và điều trị nhiễm virus Coxsackie A16

Việc chẩn đoán nhiễm virus Coxsackie A16 chủ yếu dựa trên khám lâm sàng, thông qua các dấu hiệu điển hình của bệnh tay chân miệng. Trong phần lớn trường hợp, không cần làm xét nghiệm chuyên sâu bác sĩ cũng có thể chẩn đoán bệnh. Xét nghiệm máu, dịch họng hoặc phân thường được chỉ định trong trường hợp có nghi ngờ biến chứng hoặc cần phân biệt với các bệnh lý khác. Hiện nay chưa có thuốc đặc trị đặc hiệu cho virus Coxsackie A16. Việc điều trị chủ yếu là chăm sóc triệu chứng. Tuy nhiên, các nghiên cứu đang được tiến hành để phát triển vắc xin và thuốc điều trị hiệu quả.

Hạ sốt đúng cách

Khi trẻ bị sốt, có thể dùng thuốc hạ sốt như paracetamol với liều lượng phù hợp theo độ tuổi và cân nặng. Tuyệt đối không sử dụng aspirin vì có nguy cơ gây hội chứng Reye – một tình trạng hiếm nhưng rất nguy hiểm ở trẻ em.

Bổ sung đủ nước và dinh dưỡng

Trong trường hợp trẻ đau miệng hoặc loét miệng khiến ăn uống khó khăn, nên cho trẻ ăn thức ăn mềm, nguội và dễ nuốt. Nên chia nhỏ bữa ăn trong ngày, hoặc tăng cường sữa và thức ăn lỏng để đảm bảo năng lượng cho trẻ. Cần khuyến khích uống nhiều nước, có thể bổ sung oresol để bù điện giải khi bị sốt cao.

Đảm bảo vệ sinh cá nhân sạch sẽ

Trẻ đủ lớn có thể súc miệng bằng nước muối sinh lý để làm dịu các vết loét. Các bóng nước trên da cần giữ sạch sẽ, khô ráo và tránh làm vỡ vì dễ gây nhiễm trùng.

Trẻ bị bệnh sẽ được hạ sốt đúng cách bằng paracetamol, dùng thuốc giảm đau nếu cần, và vệ sinh miệng bằng nước muối sinh lý hoặc dung dịch sát khuẩn nhẹ. Ngoài ra, việc bổ sung dinh dưỡng hợp lý, cho trẻ nghỉ ngơi đầy đủ, uống nhiều nước cũng giúp cơ thể trẻ phục hồi nhanh chóng.

Theo dõi các dấu hiệu biến chứng

Phụ huynh cần theo dõi sát các dấu hiệu cảnh báo biến chứng tay chân miệng như: Sốt cao kéo dài, nôn ói, lừ đừ, co giật... để đưa trẻ đi khám kịp thời. Với hầu hết các ca bệnh do Coxsackie A16, nếu được chăm sóc đúng cách, trẻ có thể khỏi hoàn toàn sau 7 - 10 ngày mà không để lại di chứng.

Phòng ngừa lây nhiễm virus Coxsackie A16

Virus Coxsackie A16 có thể lây lan rất nhanh trong cộng đồng, đặc biệt là tại các trường mầm non, nhóm trẻ và khu dân cư đông đúc. Vì vậy, phòng ngừa chủ động là biện pháp quan trọng nhất để hạn chế bùng phát dịch. Dưới đây là các biện pháp quan trọng cần được áp dụng:

• Cả người lớn và trẻ đều cần có thói quen rửa tay thường xuyên bằng xà phòng dưới vòi nước chảy, nhất là sau khi thay tã, trước khi ăn và sau khi đi vệ sinh.
• Nên khử khuẩn định kỳ các bề mặt tiếp xúc nhiều như tay nắm cửa, sàn nhà, bàn ghế, đồ chơi, vì virus có thể tồn tại nhiều giờ ngoài môi trường.
• Khi trẻ đã mắc bệnh, cần cách ly tại nhà ít nhất 7 - 10 ngày để tránh lây nhiễm cho các bạn khác, kể cả khi trẻ có biểu hiện nhẹ.
• Người khỏe mạnh không dùng chung đồ cá nhân như ly, muỗng, khăn mặt, chăn gối với người bệnh.
• Cha mẹ nên giáo dục thói quen vệ sinh cá nhân cho trẻ từ nhỏ, giúp trẻ học cách rửa tay đúng cách, che miệng khi ho – hắt hơi…

Có vắc xin phòng virus Coxsackie A16 không? Hiện tại, Việt Nam đã có vắc xin phòng Enterovirus 71 (EV71), một trong những nguyên nhân gây bệnh tay chân miệng. Tuy nhiên, chưa có vắc xin phòng ngừa virus Coxsackie A16. Điều này khiến việc kiểm soát lây nhiễm trở nên khó khăn hơn. Tuy nhiên, để giảm nguy cơ mắc bệnh, cha mẹ có thể cho trẻ tiêm chủng đầy đủ các loại vắc xin khác giúp hỗ trợ hệ miễn dịch tổng quát. Mặc dù không liên quan trực tiếp đến bệnh tay chân miệng, nhưng vắc xin phòng cúm, viêm phổi (phế cầu), hoặc các bệnh do virus khác, có thể giúp giảm nguy cơ nhiễm trùng thứ phát, tăng cường sức khỏe tổng thể của trẻ.

Virus Coxsackie A16 tuy không nguy hiểm bằng một số chủng khác, nhưng không thể xem nhẹ vì tốc độ lây lan nhanh và nguy cơ gây dịch cao trong cộng đồng. Với kiến thức đúng đắn, cha mẹ hoàn toàn có thể phát hiện sớm, chăm sóc đúng cách và phòng ngừa hiệu quả cho con. Hãy bắt đầu từ những hành động đơn giản: rửa tay sạch, ăn chín uống sôi, vệ sinh đồ chơi và giữ khoảng cách khi trẻ có dấu hiệu bệnh. Mỗi gia đình cảnh giác một chút, cả cộng đồng sẽ an toàn hơn. Đừng để virus có cơ hội bùng phát – chủ động là cách phòng bệnh hiệu quả nhất.