Tay chân miệng thể nặng: Dấu hiệu nhận biết và cách xử lý đúng cách

Bệnh tay chân miệng là một trong những bệnh truyền nhiễm phổ biến ở trẻ nhỏ tại Việt Nam. Theo thống kê của Bộ Y tế, mỗi năm cả nước ghi nhận hàng chục nghìn ca mắc, trong đó có khoảng 10% trường hợp có nguy cơ chuyển sang tay chân miệng thể nặng. Trong bài viết sức khỏe dưới đây, Nhà thuốc Long Châu sẽ cung cấp cho bạn đọc những thông tin cơ bản nhất về căn bệnh tay chân miệng thể nặng.

Tổng quan về căn bệnh tay chân miệng thể nặng

Tay chân miệng thể nặng là dạng biến chứng nghiêm trọng của bệnh tay chân miệng, gây ra bởi virus Enterovirus 71 (EV71). Đây là một chủng virus có độc lực mạnh, khác với các chủng virus nhẹ hơn như Coxsackie A16 thường chỉ gây triệu chứng ngoài da thông thường. EV71 có khả năng xâm nhập vào hệ thần kinh trung ương, tấn công não bộ, tủy sống hoặc gây tổn thương tim mạch như viêm cơ tim, thậm chí dẫn đến phù phổi cấp – tình trạng phổi bị ngập dịch khiến trẻ không thể thở được.

Điều đáng lo ngại là trẻ mắc tay chân miệng thể nặng có thể diễn tiến cực kỳ nhanh, đôi khi chỉ trong vòng 1 - 2 ngày từ khi xuất hiện triệu chứng ban đầu. Nếu không được cấp cứu kịp thời, trẻ có thể rơi vào các tình trạng nguy kịch như suy hô hấp, co giật kéo dài hoặc thậm chí là tử vong. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), tỷ lệ biến chứng nặng do EV71 có thể lên tới 20% trong số các ca được xác nhận dương tính với chủng này.

Đối tượng dễ mắc bệnh tay chân miệng thể nặng nhất là trẻ dưới 5 tuổi, đặc biệt trẻ dưới 3 tuổi, do hệ miễn dịch của các bé chưa phát triển hoàn thiện. Trẻ sinh non, suy dinh dưỡng hoặc có bệnh nền như hen suyễn, tim bẩm sinh càng là nhóm đối tượng có nguy cơ cao. Chính vì tốc độ diễn tiến nhanh và mức độ nguy hiểm của biến chứng, tay chân miệng thể nặng luôn là nỗi lo lớn của các bậc phụ huynh và cả hệ thống y tế.

Dấu hiệu cảnh báo tay chân miệng trở nặng cha mẹ cần biết

Phát hiện sớm các dấu hiệu tay chân miệng trở nặng là yếu tố sống còn để cứu trẻ khỏi nguy cơ tử vong. Dưới đây là những dấu hiệu cảnh báo tay chân miệng trở nặng mà cha mẹ cần đặc biệt chú ý:

• Sốt cao liên tục trên 39°C, không đáp ứng thuốc hạ sốt thông thường: Trẻ sốt kéo dài hơn 48 giờ, dù đã dùng paracetamol hoặc ibuprofen nhưng nhiệt độ không giảm là dấu hiệu cảnh báo virus đang tấn công mạnh.
• Trẻ mệt mỏi, lừ đừ hay ngủ gà ngủ gật, quấy khóc bất thường: Đây là dấu hiệu hệ thần kinh bị ảnh hưởng. Trẻ có thể không còn hoạt bát, ít phản ứng với môi trường xung quanh hoặc khóc không rõ lý do.
• Run tay chân, giật mình chới với nhiều lần/giờ: Hiện tượng này cho thấy virus đã xâm nhập vào hệ thần kinh trung ương, gây kích thích thần kinh bất thường. Nếu trẻ giật mình liên tục dù không có tiếng động lớn, cha mẹ cần cảnh giác.
• Nôn ói liên tục, khó nuốt, bỏ bú: Trẻ nôn nhiều, không ăn uống được hoặc từ chối bú mẹ là dấu hiệu bệnh đang nặng lên, có thể liên quan đến tổn thương não hoặc áp lực trong cơ thể tăng cao.
• Thở nhanh, thở mệt, có dấu hiệu tím tái môi – đầu chi: Đây là triệu chứng của suy hô hấp hoặc phù phổi cấp. Nếu thấy môi, đầu ngón tay ngón chân của trẻ tím lại, cha mẹ cần đưa trẻ đi cấp cứu ngay lập tức.
• Co giật, mất ý thức, thậm chí li bì – lơ mơ: Trẻ co giật toàn thân, mắt trợn ngược hoặc rơi vào trạng thái hôn mê là dấu hiệu nguy kịch, đòi hỏi can thiệp y tế khẩn cấp.

Những dấu hiệu tay chân miệng trên thường xuất hiện vào ngày thứ 3 đến ngày thứ 5 kể từ khi trẻ bắt đầu phát bệnh. Đây là thời điểm “vàng” để cha mẹ hành động. Nếu nhận thấy bất kỳ triệu chứng nào trong số những triệu chứng kể trên, hãy đưa trẻ đến cơ sở y tế có chuyên khoa nhi hoặc truyền nhiễm càng sớm càng tốt. Đừng chần chừ, vì mỗi phút đều quý giá trong việc cứu sống trẻ.

Cách xử lý khi nghi ngờ tay chân miệng nặng

Khi trẻ có các dấu hiệu bất thường kể trên, cha mẹ cần giữ bình tĩnh và thực hiện các bước sau:

• Không tự ý điều trị tại nhà: Tuyệt đối không dùng thuốc ngoài chỉ định của bác sĩ, đặc biệt là các loại thuốc dân gian hoặc kháng sinh không cần thiết. Điều này có thể làm tình trạng trẻ trầm trọng hơn.
• Đưa trẻ đến bệnh viện ngay lập tức: Ưu tiên các cơ sở y tế có khoa truyền nhiễm hoặc hồi sức cấp cứu như bệnh viện nhi đồng 1, nhi đồng 2, bệnh viện nhiệt đới, bệnh viện đại học y dược hoặc bệnh viện quận có khoa nhi chuyên về bệnh truyền nhiễm. Những nơi này có trang thiết bị và đội ngũ y bác sĩ đủ khả năng xử lý các ca tay chân miệng nặng.
• Ghi nhớ thời điểm khởi phát và triệu chứng: Hãy ghi lại thời gian trẻ bắt đầu sốt, các dấu hiệu xuất hiện (như giật mình, nôn ói, thở mệt) để cung cấp thông tin chính xác cho bác sĩ. Điều này giúp quá trình chẩn đoán nhanh hơn.
• Cách ly trẻ khỏi môi trường đông người: Trong lúc chờ đưa đến bệnh viện, hạn chế để trẻ tiếp xúc với anh chị em hoặc người khác để tránh lây lan virus.
• Tại bệnh viện, trẻ có thể được làm xét nghiệm máu, chụp X-quang phổi hoặc đo điện não đồ để xác định mức độ tổn thương. Các biện pháp hồi sức như thở oxy, truyền dịch hoặc dùng thuốc chống co giật sẽ được áp dụng tùy tình trạng. Việc xử lý kịp thời tại cơ sở y tế có thể tăng cơ hội hồi phục lên đến 90% nếu trẻ được đưa đến trong vòng 12 - 24 giờ kể từ khi triệu chứng nặng xuất hiện.

Phòng ngừa tay chân miệng thể nặng như thế nào?

Phòng bệnh luôn tốt hơn chữa bệnh, đặc biệt với tay chân miệng thể nặng. Dưới đây là những biện pháp phòng ngừa bệnh tay chân miệng nói chung và tay chân miệng thể nặng nói riêng, cha mẹ nên áp dụng:

• Giữ vệ sinh cá nhân: Rửa tay thường xuyên bằng xà phòng cho cả trẻ và người chăm sóc, đặc biệt sau khi đi vệ sinh, trước khi ăn và sau khi thay tã.
• Vệ sinh đồ dùng cá nhân: Lau chùi đồ chơi, bát đĩa, sàn nhà bằng dung dịch sát khuẩn như Cloramin B hoặc nước Javel pha loãng theo tỷ lệ hướng dẫn.
• Cách ly trẻ mắc bệnh: Nếu trẻ đã nhiễm bệnh, giữ trẻ ở nhà ít nhất 7 - 10 ngày kể từ khi phát hiện triệu chứng để tránh lây lan cho cộng đồng.
• Theo dõi sát trong 5 ngày đầu: Đây là giai đoạn nguy cơ chuyển nặng cao nhất. Cha mẹ cần đo thân nhiệt, quan sát hành vi và nhịp thở của trẻ thường xuyên.
• Tăng cường sức đề kháng: Cho trẻ ăn uống đầy đủ dinh dưỡng, bổ sung vitamin C, kẽm từ trái cây, rau xanh và đảm bảo trẻ ngủ đủ giấc để hệ miễn dịch hoạt động tốt hơn.
• Tay chân miệng thể nặng hoàn toàn có thể phòng ngừa nếu cha mẹ duy trì thói quen vệ sinh nghiêm ngặt và cảnh giác cao độ trong mùa dịch. Một môi trường sống sạch sẽ cùng sức khỏe tốt là “lá chắn” hiệu quả nhất cho trẻ.

Tay chân miệng thể nặng là mối nguy tiềm ẩn với trẻ nhỏ nếu không được phát hiện kịp thời. Việc nắm rõ các dấu hiệu tay chân miệng trở nặng, biết cách xử trí ban đầu và đưa trẻ đến cơ sở y tế đúng thời điểm là yếu tố quyết định đến khả năng hồi phục. Trong bối cảnh dịch bệnh có thể bùng phát bất cứ lúc nào, cha mẹ cần luôn cảnh giác, tuân thủ các nguyên tắc phòng ngừa. Đừng ngần ngại, hãy đưa trẻ đến bệnh viện nếu nghi ngờ trẻ có biểu hiện bất thường. Sự chủ động của bạn hôm nay có thể là chìa khóa để bảo vệ con yêu khỏi những biến chứng nguy hiểm.