Y học hạt nhân là gì? Ứng dụng trong chẩn đoán và điều trị

Y học hạt nhân là một chuyên ngành y tế sử dụng các chất phóng xạ để chẩn đoán và điều trị bệnh. Kỹ thuật này đóng vai trò quan trọng trong y học hiện đại, mang đến nhiều lợi ích cho bệnh nhân nhờ khả năng chẩn đoán chính xác và điều trị hiệu quả nhiều bệnh lý, đặc biệt là ung thư. Hãy theo dõi bài viết sau đây để giải đáp được thắc mắc y học hạt nhân là gì và có thêm những thông tin hữu ích về y học hạt nhân.

Y học hạt nhân là gì?

Y học hạt nhân là gì là thắc mắc của nhiều người. Ngay sau đây là những thông tin trả lời cho câu hỏi này.

Y học hạt nhân là một chuyên ngành y tế sử dụng các chất phóng xạ để chẩn đoán và điều trị bệnh. Trong y học hạt nhân, các đồng vị phóng xạ, hay còn gọi là dược phẩm phóng xạ, được đưa vào cơ thể bệnh nhân theo nhiều cách khác nhau, ví dụ như tiêm, uống hoặc hít. Các đồng vị phóng xạ này phát ra các tia gamma hoặc tia beta, có thể được phát hiện bởi các thiết bị đặc biệt để tạo ra hình ảnh hoặc thông tin về chức năng của các cơ quan và mô trong cơ thể.

Theo Trung tâm Thông tin Khoa học và Công nghệ Hạt nhân Hoa Kỳ thì các bệnh viện hiện đại có khoảng 1/3 tất cả các kỹ thuật dùng để chẩn đoán có liên quan đến phóng xạ. Điều này cho thấy tầm quan trọng và sự phổ biến của y học hạt nhân trong lĩnh vực y tế ngày nay. Y học hạt nhân mang đến nhiều ưu điểm vượt trội như:

• Hiệu quả cao: Cung cấp thông tin chi tiết và chính xác về chức năng của các cơ quan và mô trong cơ thể, giúp bác sĩ chẩn đoán bệnh chính xác và đưa ra phương pháp điều trị phù hợp.
• An toàn: Sử dụng lượng phóng xạ thấp, đảm bảo an toàn cho bệnh nhân, ngay cả đối với trẻ em, phụ nữ mang thai và phụ nữ cho con bú.
• Không gây đau đớn: Bệnh nhân không cần phải gây mê, hạn chế tối đa sự khó chịu và lo lắng.
• Chẩn đoán chính xác: Giúp phát hiện sớm các bệnh lý, đặc biệt là ung thư, từ đó nâng cao hiệu quả điều trị và tỷ lệ sống sót cho bệnh nhân.

Y học hạt nhân không phải lúc nào cũng phù hợp với tất cả mọi người. Bác sĩ sẽ đánh giá tình trạng sức khỏe của bạn để xác định xem bạn có phù hợp với phương pháp này hay không. Phụ nữ mang thai hoặc cho con bú cần thông báo cho bác sĩ trước khi thực hiện bất kỳ xét nghiệm y học hạt nhân nào.

Y học hạt nhân trong chẩn đoán

Sau khi đã hiểu được y học hạt nhân là gì, câu hỏi được đặt ra tiếp theo là y học hạt nhân có ý nghĩa gì trong chẩn đoán và điều trị bệnh.

Y học hạt nhân là một chuyên ngành y tế sử dụng các chất phóng xạ để chẩn đoán và điều trị nhiều bệnh lý khác nhau. Trong y học hạt nhân, bệnh nhân sẽ được đưa vào cơ thể một lượng nhỏ chất phóng xạ gọi là đồng vị phóng xạ hoặc dược phẩm phóng xạ. Dược phẩm này có thể được đưa vào cơ thể bằng nhiều cách khác nhau, bao gồm tiêm, uống hoặc hít. 

Sau khi được đưa vào cơ thể, đồng vị phóng xạ sẽ di chuyển đến các cơ quan và mô đích, phát ra các tia gamma hoặc tia beta. Các tia này có thể được phát hiện bởi các thiết bị đặc biệt để tạo ra hình ảnh hoặc thông tin về chức năng của các cơ quan và mô trong cơ thể. Kỹ thuật chụp cắt lớp phát xạ positron (PET), chụp cắt lớp vi tính phát xạ đơn photon (SPECT) là những kỹ thuật hình ảnh có sử dụng chất phóng xạ. Sử dụng hai kỹ thuật này có thể cho biết được cơ thể hoạt động bình thường hay bất thường của những cơ quan trong cơ thể.

Kết quả hình ảnh thu được từ các kỹ thuật y học hạt nhân như PET (Chụp cắt lớp phát xạ positron) và SPECT (Chụp cắt lớp vi tính phát xạ đơn photon) đóng vai trò quan trọng trong chẩn đoán và điều trị nhiều bệnh lý khác nhau và đặc biệt trong việc chẩn đoán các bệnh như bệnh lý tuyến giáp, bệnh túi mật, ung thư hay bệnh tim. Ngày trước để chẩn đoán những bệnh lý này, thường cần phải phẫu thuật, nhưng y học hạt nhân đã giúp hạn chế những phẫu thuật không cần thiết đó.

Ngoài khả năng chẩn đoán chính xác bệnh lý, PET và SPECT còn đóng vai trò quan trọng trong việc theo dõi hiệu quả điều trị của bệnh nhân. Sau khi bắt đầu điều trị, các kỹ thuật này có thể giúp đánh giá mức độ đáp ứng của bệnh nhân đối với phác đồ điều trị, từ đó bác sĩ có thể điều chỉnh phương pháp điều trị phù hợp để đạt hiệu quả tốt nhất.

Y học hạt nhân trong điều trị

Ngoài vai trò quan trọng trong chẩn đoán bệnh, các chất liệu phóng xạ tương tự cũng có thể được sử dụng để điều trị nhiều bệnh lý khác nhau. Dược phẩm phóng xạ được đưa vào cơ thể bằng nhiều cách khác nhau, bao gồm nuốt, tiêm hoặc hít. Ví dụ về ứng dụng:

• Iốt phóng xạ (I-131): Được sử dụng trong hơn 50 năm để điều trị ung thư tuyến giáp và cường giáp. Hiện nay, I-131 cũng được sử dụng để điều trị ung thư hạch không Hodgkin và đau nhức xương do một số loại ung thư gây ra.
• Samarium-153 (Sm-153): Dùng để điều trị ung thư gan, ung thư xương và một số bệnh lý ung thư khác.
• Yttrium-90 (Y-90): Ứng dụng trong điều trị ung thư gan, ung thư thận và một số bệnh lý ung thư khác.

Y học hạt nhân hứa hẹn mang đến nhiều đột phá trong tương lai, góp phần nâng cao hiệu quả chẩn đoán và điều trị nhiều bệnh lý, đặc biệt là ung thư. Với sự phát triển không ngừng của khoa học kỹ thuật, y học hạt nhân sẽ đóng vai trò ngày càng quan trọng trong việc bảo vệ sức khỏe và nâng cao chất lượng cuộc sống cho con người.

• Thuốc nhắm mục tiêu: Các nhà khoa học đang nghiên cứu chế tạo các loại thuốc chuyên biệt chỉ gắn vào các tế bào ung thư, giúp hóa trị và xạ trị có hiệu quả cao hơn mà hạn chế tác động đến các mô khỏe mạnh xung quanh. Việc phát triển các phân tử nhắm mục tiêu đặc hiệu cho từng loại ung thư sẽ giúp cá nhân hóa việc điều trị, mang lại hiệu quả tối ưu cho từng bệnh nhân.
• Liệu pháp phóng xạ nhắm mục tiêu (RIT): Kết hợp y học hạt nhân (xạ trị) với liệu pháp miễn dịch, kích thích hệ miễn dịch của cơ thể tấn công tế bào ung thư một cách hiệu quả. RIT có thể sử dụng các kháng thể hoặc tế bào miễn dịch được gắn với đồng vị phóng xạ để nhắm mục tiêu chính xác vào tế bào ung thư.
• Kết hợp đa phương thức: Kết hợp y học hạt nhân với các phương pháp điều trị khác như phẫu thuật, hóa trị, xạ trị truyền thống để tạo ra hiệu quả điều trị tổng hợp, tối ưu cho từng bệnh nhân. Việc kết hợp đa phương thức giúp tăng cường hiệu quả điều trị, giảm tác dụng phụ và nâng cao chất lượng cuộc sống cho bệnh nhân.
• Ứng dụng trong y học thần kinh: Sử dụng các kỹ thuật y học hạt nhân để nghiên cứu chức năng não bộ, giúp chẩn đoán và điều trị các bệnh lý thần kinh như Alzheimer, Parkinson, rối loạn tâm trạng,... Phát triển các loại thuốc mới nhắm mục tiêu vào các tế bào thần kinh bị bệnh.
• Y học hạt nhân phân tử: Ứng dụng các kỹ thuật sinh học phân tử để phát triển các chất chẩn đoán và điều trị mới có độ nhạy và hiệu quả cao hơn. Giúp cá nhân hóa việc chẩn đoán và điều trị, mang lại hiệu quả tối ưu cho từng bệnh nhân.

Hy vọng những thông tin trên đã giúp bạn hiểu được y học hạt nhân là gì và hiểu hơn về tầm quan trọng của nó. Với sự nỗ lực của các nhà khoa học và sự quan tâm của cộng đồng, y học hạt nhân sẽ góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống cho con người, đẩy lùi bệnh tật và bảo vệ sức khỏe cho mọi người.