Hội chứng mất trí nhớ Korsakoff: Triệu chứng, nguyên nhân và phòng ngừa

Hội chứng mất trí nhớ Korsakoff là gì?

Mặc dù không có sự đồng thuận về định nghĩa chính xác của hội chứng mất trí nhớ Korsakoff, nhưng nhìn chung các nhà khoa học đồng ý đây là hội chứng tâm thần kinh mạn tính do thiếu thiamine (hay vitamin B1). Hội chứng Korsakoff là tình trạng mạn tính và có thể không hồi phục. Tình trạng này còn được gọi là rối loạn tâm thần Korsakoff hay bệnh não do rượu.

Hội chứng mất trí nhớ Korsakoff thường xảy ra sau giai đoạn bệnh não Wernicke nhưng không phải luôn luôn có, còn được gọi là hội chứng Wernicke-Korsakoff. Tuy nhiên hội chứng Korsakoff cũng có thể xuất hiện ở những người chưa từng có bệnh não Wernicke trước đó.

Tại Hoa Kỳ có khoảng 1 đến 3 phần trăm tổng dân số mắc phải hội chứng mất trí nhớ Korsakoff. Còn trên thế giới, tỷ lệ mắc bệnh là khoảng 2,8%.

Những dấu hiệu và triệu chứng của hội chứng mất trí nhớ Korsakoff

Hội chứng mất trí nhớ Korsakoff gây ra vấn đề trong việc tiếp thu thông tin mới và khiến bạn giảm khả năng ghi nhớ các sự kiện gần đây. Những khó khăn về trí nhớ có thể diễn tiến nghiêm trọng nhưng không ảnh hưởng đến khả năng tư duy cũng như giao tiếp xã hội. Ví dụ bạn có thể nói chuyện với người khác rất rành mạch và liên tục nhưng sau đó lại không thể nhớ lại nội dung của cuộc trò chuyện.

Các triệu chứng gồm:

• Mất trí nhớ hoặc không có khả năng hình thành ký ức mới.
• Thay đổi hành vi như dễ kích động hoặc tức giận.
• Giảm khả năng ra quyết định cũng như lập kế hoạch, tổ chức và hoàn thành nhiệm vụ.
• Lú lẫn, dễ bị nhầm lẫn.
• Mê sảng và mất phương hướng.
• Mệt mỏi hoặc thờ ơ, thiếu động lực
• Ảo giác (tức là nghe thấy hoặc nhìn thấy những thứ không thực sự ở đó) nhất là ở những người nghiện rượu đang trong thời gian cai rượu.
• Giảm sự tập trung và chú ý.
• Bước đi không vững, đi lại khó khăn, hoặc có thể không đứng hoặc đi lại được nếu không có sự giúp đỡ.
• Rung giật nhãn cầu, phản ứng chậm với ánh sáng.

Biến chứng có thể gặp khi mắc bệnh hội chứng mất trí nhớ Korsakoff

Hội chứng mất trí nhớ Korsakoff được tiên lượng tốt nếu được điều trị ngay lập tức. Tình trạng bệnh sẽ được cải thiện dần nếu bạn tuân thủ điều trị. Ở những trường hợp điều trị trễ hoặc không tuân thủ phác đồ điều trị của bác sĩ có thể khiến tình trạng bệnh của bạn nặng nề hơn như mất trí nhớ vĩnh viễn và gây nguy hiểm tính mạng, hoặc những di chứng tàn tật suốt đời.

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Khi bạn hoặc người thân có bất kỳ dấu hiệu và triệu chứng của hội chứng mất trí nhớ Korsakoff, hãy đi khám bác sĩ chuyên khoa tâm thần ngay để được chẩn đoán sớm. Chẩn đoán và điều trị sớm hội chứng này giúp giảm các triệu chứng và ngăn ngừa biến chứng xuất hiện.

Nguyên nhân dẫn đến Hội chứng mất trí nhớ Korsakoff

Hội chứng mất trí nhớ Korsakoff là một rối loạn trí nhớ mạn tính do thiếu thiamine (hay vitamin B1) nghiêm trọng. Thiamine giúp tế bào não sản xuất năng lượng từ đường. Khi nồng độ của chúng giảm quá thấp, các tế bào não không thể tạo đủ năng lượng để hoạt động bình thường.

Một số nghiên cứu đã chỉ ra rằng sự thiếu hụt thiamine nghiêm trọng sẽ phá vỡ một số chất đóng vai trò trong việc truyền tín hiệu giữa các tế bào não cũng như khả năng lưu trữ. Những sự gián đoạn này phát hủy các tế bào não và gây mô sẹo trên diện rộng.

Nguyên nhân thường gặp nhất là do lạm dụng rượu (nghiện rượu), tuy nhiên một số bệnh lý khác cũng có thể gây ra hội chứng Korsakoff gồm:

• Dinh dưỡng kém, suy dinh dưỡng.
• Rối loạn ăn uống.
• Nhiễm trùng mạn tính.
• Phẫu thuật như phẫu thuật cắt dạ dày, phẫu thuật để giảm cân.
• Chấn thương sọ não (hiếm).
• Tình trạng nôn mạn tính bao gồm cả nôn nghén trong thời gian mang thai.

Những ai có nguy cơ mắc phải hội chứng mất trí nhớ Korsakoff?

Hội chứng mất trí nhớ Korsakoff thường xảy ra ở nam giới nhiều hơn nữ giới, thường ở độ tuổi từ 30 đến 70 tuổi, chủ yếu là ở nam giới trên 40 tuổi. Hội chứng này hiếm khi xảy ra ở trẻ em.

Những người có nguy cơ mắc bệnh cao hơn còn bao gồm những người vô gia cư, người già và những người mắc bệnh tâm thần.

Yếu tố làm tăng nguy cơ mắc phải hội chứng mất trí nhớ Korsakoff

Dưới đây là một số yếu tố làm tăng nguy cơ mắc phải hội chứng mất trí nhớ Korsakoff:

• Người mắc rối loạn sử dụng rượu, sử dụng rượu trong thời gian dài gây kích ứng dạ dày và đường tiêu hóa khiến cản trở hấp thu vitamin B1. Ước tính có khoảng 80 phần trăm người nghiện rượu không hấp thu hoặc cung cấp đủ thiamine.
• Kém hấp thu thiamine từ thức ăn như sau phẫu thuật giảm cân, phẫu thuật cắt dạ dày hoặc tác dụng phụ của hóa trị.
• Bệnh lý đường tiêu hóa như viêm ruột.
• Ung thư đang tiến triển.
• Nhiễm độc giáp.
• Suy tim được điều trị thuốc lợi tiểu trong thời gian dài.
• Người mắc HIV/AIDS.
• Suy thận và lọc máu trong thời gian dài làm giảm khả năng hấp thu thiamine của cơ thể.
• Buồn nôn và nôn khi mang thai (nghén).

Phương pháp chẩn đoán và xét nghiệm hội chứng mất trí nhớ Korsakoff

Chẩn đoán hội chứng mất trí nhớ Korsakoff chủ yếu dựa vào triệu chứng của bạn. Hội chứng này đôi khi có thể khó xác nhận vì có thể bị che lấp bởi các triệu chứng của các tình trạng khác thường gặp ở người lạm dụng rượu như chấn thương đầu, nhiễm trùng hoặc tình trạng nhiễm độc. Bác sĩ sẽ hỏi về các triệu chứng khác của rối loạn sử dụng rượu, suy dinh dưỡng để có thể hướng đến nguyên nhân cụ thể giúp đề ra kế hoạch điều trị phù hợp.

Các xét nghiệm có thể hỗ trợ chẩn đoán nguyên nhân:

• Xét nghiệm máu: Kiểm tra lượng đường và nồng độ thiamine, xét nghiệm nồng độ cồn và chức năng gan.
• Các xét nghiệm loại trừ các nguyên nhân khác như khí máu động mạch, công thức máu để đánh giá tình trạng nhiễm trùng, xét nghiệm sàng lọc độc tính thuốc.
• Bài kiểm tra tình trạng sức khỏe tâm thần.
• Xét nghiệm hình ảnh học nếu nghi ngờ có chấn thương đầu, đột quỵ kèm theo như CT-scan, MRI.

Điều trị hội chứng mất trí nhớ Korsakoff

Hội chứng mất trí nhớ Korsakoff không thể chữa khỏi hoàn toàn. Điều trị hiện nay chủ yếu giúp giảm các triệu chứng của bạn bằng cách bổ sung thiamine ngay lập tức. Các phương pháp điều trị chủ yếu dựa vào các triệu chứng của bạn gồm:

• Vitamin B1 uống hoặc tiêm;
• Truyền dịch đường truyền tĩnh mạch (bù nước);
• Điều trị rối loạn sử dụng rượu;
• Hỗ trợ dinh dưỡng.

Sau giai đoạn cấp tính của việc bổ sung vitamin, ngày càng có nhiều nghiên cứu cho thấy việc phục hồi trí nhớ có lợi cho người mắc hội chứng mất trí nhớ Korsakoff. Các nhà khoa học nhận thấy, những người mắc hội chứng này vẫn duy trì được phần nào khả năng học tập do đó việc phục hồi trí nhớ tập trung vào vấn để này cho thấy kết quả đầy hứa hẹn.

Các bài tập vật lý trị liệu nhằm phục hồi chức năng vận động, thăng bằng và khả năng đi lại nếu bạn có các triệu chứng về vận động. 

Những thói quen sinh hoạt giúp hạn chế diễn tiến của hội chứng mất trí nhớ Korsakoff

Chế độ sinh hoạt:

• Tuân thủ phác đồ điều trị của bác sĩ.
• Không uống rượu để tránh bệnh diễn tiến nặng hơn.
• Vận động thường xuyên, tránh bất động, chú ý giữ an toàn.
• Giữ tinh thần lạc quan, yêu đời.
• Ngủ đúng giờ, không nên thức khuya.

Chế độ dinh dưỡng:

• Chế độ ăn lành mạnh và cân bằng đầy đủ các chất.
• Bổ sung các thực phẩm chứa nhiều vitamin B1 như cá hồi, ngũ cốc, các loại đậu, bắp cải, thịt heo…
• Uống đủ nước, ít nhất 2 lít cho một ngày.

Phòng ngừa hội chứng mất trí nhớ Korsakoff

Trong đa số các trường hợp, việc ngừng hoặc hạn chế sử dụng rượu là điều cần thiết để giảm nguy cơ phát triển hội chứng mất trí nhớ Korsakoff. Bổ sung đầy đủ dinh dưỡng và vitamin B1 bằng thuốc tiêm hoặc viên uống nếu cơ thể kém hấp thu có thể giúp giảm nguy cơ, nhất là với những người nghiện rượu.

Các câu hỏi thường gặp về hội chứng mất trí nhớ Korsakoff

Tôi có thể mắc hội chứng mất trí nhớ Korsakoff hay không?

Hội chứng này xảy ra do bạn thiếu hụt vitamin B1 và có nhiều nguyên nhân có thể gây ra tình trạng này. Thường gặp nhất là ở những người nghiện rượu, tiếp đến những người không đủ dinh dưỡng hoặc đã từng phẫu thuật cắt dạ dày, các tình trạng rối loạn ăn uống hoặc nôn ói kéo dài.

Triệu chứng của hội chứng mất trí nhớ Korsakoff là gì?

Nếu mắc hội chứng này, người bệnh sẽ biểu hiện các triệu chứng và dấu hiệu như mất trí nhớ, chậm tiếp thu các kiến thức mới, thường xuyên mất tập trung và nhầm lẫn, gặp ảo giác, đi lại không vững cần có người giúp đỡ.

Nếu được điều trị sớm tôi có thể khỏi bệnh hoàn toàn không?

Hội chứng mất trí nhớ Korsakoff đến nay vẫn chưa có cách chữa khỏi hoàn toàn. Điều trị hiện nay chủ yếu giúp giảm các triệu chứng của bạn bằng cách bổ sung vitamin B1, vật lý trị liệu (nếu có triệu chứng về vận động) và tập luyện cải thiện trí nhớ.

Tôi cần bổ sung vitamin B1 như thế nào?

Bạn có thể bổ sung thiamine thông qua ăn các thực phẩm giàu chất này. Các thức ăn được cho thấy chứa nhiều vitamin B1 bao gồm thịt heo, rau bina, bánh mì, các loại đậu, cá hồi, cơm.

Làm sao để tôi phòng ngừa hội chứng mất trí nhớ Korsakoff?

Nếu bạn có một trong những yếu tố nguy cơ mắc hội chứng này như tiền sử phẫu thuật dạ dày, mắc các bệnh lý đường tiêu hóa, suy dinh dưỡng, ung thư, nhiễm trùng mạn tính,… hãy điều trị tốt các bệnh lý này. Bạn nên chủ động bổ sung vitamin B1 cho bản thân mình thông qua ăn uống hoặc thuốc. Không uống rượu nếu đã được chẩn đoán mắc hội chứng mất trí nhớ Korsakoff vì chúng có thể làm bệnh của bạn nặng hơn và xấu đi.