U xơ tuyến tiền liệt là gì? Nguyên nhân gây bệnh, phương pháp điều trị và nguyên tắc phòng ngừa

U xơ tuyến tiền liệt là gì?

Tăng sản lành tính tuyến tiền liệt (BPH) - còn được gọi là phì đại tuyến tiền liệt - là một tình trạng phổ biến khi nam giới già đi. U xơ tuyến tiền liệt có thể gây ra các triệu chứng khó chịu trên đường tiết niệu hoặc thận, chẳng hạn như cản trở tiểu tiện bình thường.

Chẩn đoán chủ yếu dựa vào kiểm tra qua trực tràng bằng tay và các triệu chứng. Đôi khi cũng cần nội soi bàng quang, siêu âm qua trực tràng, niệu động học, hoặc các phương pháp hình ảnh khác. Các lựa chọn điều trị bao gồm thuốc ức chế 5-alpha reductase, thuốc chẹn alpha, tadalafil và phẫu thuật.

Một số phương pháp điều trị u xơ tuyến tiền liệt hiệu quả, bao gồm thuốc, liệu pháp xâm lấn tối thiểu và phẫu thuật. Để chọn phương án tốt nhất, cần xem xét các triệu chứng, kích thước tuyến tiền liệt, các tình trạng sức khỏe khác có thể mắc phải và sự lựa chọn của bệnh nhân.

Những dấu hiệu và triệu chứng của u xơ tuyến tiền liệt

Mức độ nghiêm trọng của các triệu chứng ở những người bị u xơ tuyến tiền liệt khác nhau, nhưng các triệu chứng có xu hướng nặng dần theo thời gian. Các dấu hiệu và triệu chứng phổ biến bao gồm:

• Có nhu cầu đi tiểu thường xuyên hoặc khẩn cấp;

• Tăng tần suất đi tiểu vào ban đêm (tiểu đêm);

• Khó khăn khi bắt đầu đi tiểu;

• Dòng nước tiểu yếu hoặc ngắt quãng;

• Tiểu nhỏ giọt;

• Không tiểu hết.

Các dấu hiệu và triệu chứng ít phổ biến hơn bao gồm:

• Nhiễm trùng đường tiết niệu;

• Không thể đi tiểu;

• Có máu trong nước tiểu.

Kích thước của tuyến tiền liệt không quyết định hoàn toàn mức độ nghiêm trọng của các triệu chứng. Một số bệnh nhân nam chỉ có u xơ hơi to có thể có các triệu chứng đáng kể, trong khi những người khác mang u to hơn lại ít có triệu chứng.

Ở một số bệnh nhân, các triệu chứng cuối cùng ổn định và thậm chí có thể cải thiện theo thời gian.

Biến chứng có thể gặp khi mắc bệnh u xơ tuyến tiền liệt

Bí tiểu đột ngột

Bệnh nhân có thể cần phải đặt một ống thông vào bàng quang để thoát nước tiểu hoặc phẫu thuật để giảm bí tiểu.

Nhiễm trùng đường tiết niệu (UTIs)

Không thể làm rỗng bàng quang hoàn toàn có thể làm tăng nguy cơ nhiễm trùng trong đường tiết niệu. Nếu nhiễm trùng tiểu thường xuyên xảy ra, có thể cần phẫu thuật để cắt bỏ một phần tuyến tiền liệt.

Sỏi bàng quang

Những nguyên nhân này thường do bàng quang không có khả năng làm rỗng hoàn toàn. Sỏi bàng quang có thể gây nhiễm trùng, kích ứng bàng quang, tiểu ra máu và cản trở dòng chảy của nước tiểu.

Tổn thương bàng quang

Bàng quang chưa làm rỗng hoàn toàn bị căng ra và suy yếu theo thời gian. Kết quả là thành cơ của bàng quang không còn co bóp bình thường, khiến cho việc thoát hết nước trong bàng quang trở nên khó khăn hơn.

Thận hư

Áp lực trong bàng quang do bí tiểu có thể trực tiếp làm hỏng thận hoặc nhiễm trùng bàng quang đến thận.

Hầu hết nam giới bị u xơ tuyến tiền liệt không phát triển các biến chứng này. Tuy nhiên, bí tiểu cấp tính và tổn thương thận có thể đe dọa sức khỏe nghiêm trọng.

U xơ tuyến tiền liệt hầu như không làm tăng nguy cơ phát triển ung thư tuyến tiền liệt.

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Nếu có bất kỳ triệu chứng nào nêu trên xảy ra, bạn nên liên hệ ngay với bác sĩ để được kiểm tra và tư vấn. Chẩn đoán và điều trị sớm sẽ giảm nguy cơ tăng nặng của bệnh và giúp bạn mau chóng hồi phục sức khỏe.

Nguyên nhân dẫn đến u xơ tuyến tiền liệt

Tuyến tiền liệt nằm bên dưới bàng quang. Niệu đạo dẫn nước tiểu từ bàng quang ra khỏi dương vật đi qua trung tâm của tuyến tiền liệt. Khi tuyến tiền liệt bị u xơ, nó bắt đầu ngăn chặn dòng chảy của nước tiểu.

Hầu hết tuyến tiền liệt nam giới phát triển liên tục của trong suốt cuộc đời. Ở nhiều người, sự phát triển liên tục này sẽ làm tuyến tiền liệt phì đại đủ để gây ra các triệu chứng tiết niệu hoặc làm tắc nghẽn đáng kể dòng chảy của nước tiểu.

Nguyên nhân gây u xơ tuyến tiền liệt hiện vẫn chưa rõ hoàn toàn. Tuy nhiên, có thể là do thay đổi trong sự cân bằng của hormone sinh dục khi nam giới già đi.

Những ai có nguy cơ mắc phải u xơ tuyến tiền liệt?

Tất cả nam giới đều có nguy cơ mắc u xơ tuyến tiền liệt, đặc biệt là người cao tuổi.

Yếu tố làm tăng nguy cơ mắc phải u xơ tuyến tiền liệt

Một số yếu tố làm tăng nguy cơ mắc U xơ tuyến tiền liệt, bao gồm:

Sự lão hóa

U xơ tuyến tiền liệt hiếm khi gây ra các dấu hiệu và triệu chứng ở nam giới dưới 40 tuổi. Khoảng 1/3 nam giới gặp phải các triệu chứng từ trung bình đến nặng ở độ tuổi 60 và khoảng một nửa ở độ tuổi 80.

Tiền sử gia đình

Nếu người thân trong gia đình, chẳng hạn như cha hoặc anh trai, mắc các vấn đề về tuyến tiền liệt sẽ có nhiều khả năng gặp vấn đề hơn.

Bệnh đái tháo đường và bệnh tim

Các nghiên cứu cho thấy bệnh đái tháo đường, cũng như bệnh tim và sử dụng thuốc chẹn beta, có thể làm tăng nguy cơ mắc u xơ tuyến tiền liệt.

Lối sống

Béo phì làm tăng nguy cơ mắc u xơ tuyến tiền liệt, trong khi tập thể dục có thể làm giảm nguy cơ này.

Phương pháp xét nghiệm và chẩn đoán u xơ tuyến tiền liệt

Khám trực tràng bằng tay: Bác sĩ đưa một ngón tay vào trực tràng để kiểm tra tuyến tiền liệt xem có u hay không.

Xét nghiệm nước tiểu: Phân tích mẫu nước tiểu để loại trừ nhiễm trùng hoặc các tình trạng khác có thể gây ra các triệu chứng tương tự.

Xét nghiệm máu: Kết quả có thể chỉ ra các vấn đề về thận.

Xét nghiệm kháng nguyên đặc hiệu (PSA) của tuyến tiền liệt trong máu: PSA là một chất được sản xuất trong tuyến tiền liệt. Mức PSA tăng lên khi bị u xơ tuyến tiền liệt. Tuy nhiên, mức PSA tăng cao cũng có thể do các thủ thuật gần đây, nhiễm trùng, phẫu thuật hoặc ung thư tuyến tiền liệt.

Sau đó, bác sĩ đề nghị các xét nghiệm bổ sung để giúp xác nhận u xơ tuyến tiền liệt và loại trừ các bệnh lý khác, bao gồm:

Kiểm tra lưu lượng nước tiểu: Bệnh nhân đi tiểu vào một ống được gắn với một máy đo cường độ và lượng nước tiểu. Kết quả kiểm tra giúp xác định theo thời gian xem tình trạng đang trở nên tốt hơn hay tồi tệ hơn.

Kiểm tra thể tích nước tiểu còn lại trong bàng quang để xác định liệu bệnh nhân có thể làm rỗng bàng quang hoàn toàn hay không: Xét nghiệm được thực hiện bằng siêu âm hoặc bằng cách đưa một ống thông vào bàng quang sau khi bệnh nhân đi tiểu để đo lượng nước tiểu còn lại trong bàng quang.

Theo dõi 24 giờ: Ghi lại tần suất và lượng nước tiểu nếu hơn một phần ba lượng nước tiểu hàng ngày được bài tiết vào ban đêm.

Nếu tình trạng của bệnh nhân phức tạp hơn, bác sĩ có thể đề nghị:

Siêu âm qua trực tràng để đo và đánh giá tuyến tiền liệt.

Sinh thiết tuyến tiền liệt: Siêu âm qua trực tràng hướng dẫn kim để lấy mẫu mô (sinh thiết) của u xơ tuyến tiền liệt. Kiểm tra mô có thể giúp bác sĩ chẩn đoán hoặc loại trừ ung thư tuyến tiền liệt.

Nghiên cứu dòng chảy áp lực và động lực học: Một ống thông được luồn qua niệu đạo vào bàng quang. Nước - hoặc ít phổ biến hơn là không khí - được bơm từ từ vào bàng quang. Sau đó, bác sĩ có thể đo áp lực bàng quang và xác định cơ bàng quang có đang hoạt động bình thường hay không. Những nghiên cứu này thường chỉ được chỉ định ở nam giới nghi ngờ có vấn đề về thần kinh hoặc đã làm thủ thuật tuyến tiền liệt trước đó nhưng vẫn còn các triệu chứng.

Nội soi bàng quang để quan sát bên trong niệu đạo và bàng quang. Bệnh nhân sẽ được gây tê cục bộ trước khi làm xét nghiệm này.

Phương pháp điều trị u xơ tuyến tiền liệt hiệu quả

Có rất nhiều phương pháp điều trị u xơ tuyến tiền liệt, bao gồm dùng thuốc, liệu pháp xâm lấn tối thiểu và phẫu thuật. Lựa chọn phương pháp điều trị tốt nhất phụ thuộc vào một số yếu tố, bao gồm:

• Kích thước của u xơ;

• Tuổi của bệnh nhân;

• Sức khỏe tổng thể của bệnh nhân;

• Mức độ khó chịu hoặc phiền toái đang gặp phải.

Nếu các triệu chứng có thể chấp nhận được, bệnh nhân có thể hoãn điều trị và chỉ cần theo dõi các triệu chứng. Đối với một số người, triệu chứng có thể thuyên giảm mà không cần điều trị.

Thông tiểu

Nếu bệnh nhân bị bí tiểu đáng kể, cần đặt ngay một ống thông bàng quang để dẫn nước tiểu ra ngoài.

Thuốc

Thuốc là phương pháp điều trị phổ biến nhất đối với các triệu chứng u xơ tuyến tiền liệt từ nhẹ đến trung bình.

Thuốc chẹn alpha làm giãn cơ cổ bàng quang và các sợi cơ ở tuyến tiền liệt, giúp đi tiểu dễ dàng hơn. Thuốc chẹn alpha bao gồm alfuzosin, doxazosin, tamsulosin và silodosin - thường có tác dụng nhanh chóng ở nam giới có tuyến tiền liệt tương đối nhỏ. Tác dụng phụ bao gồm chóng mặt và tình trạng vô hại như xuất tinh ngược.

Thuốc ức chế 5-alpha reductase thu nhỏ tuyến tiền liệt bằng cách ngăn chặn những thay đổi nội tiết tố gây ra sự phát triển của tuyến tiền liệt. Những loại thuốc này bao gồm finasteride và dutasteride có thể mất đến sáu tháng để có hiệu quả. Tác dụng phụ là xuất tinh ngược.

Điều trị bằng kết hợp thuốc chẹn alpha và chất ức chế 5-alpha reductase cùng lúc nếu một trong hai loại thuốc không hiệu quả.

Tadalafil thường được sử dụng để điều trị rối loạn cương dương, cũng có thể điều trị u xơ tuyến tiền liệt.

Phẫu thuật hoặc xâm lấn tối thiểu

Chỉ định nếu:

• Các triệu chứng ở mức độ trung bình đến nghiêm trọng;

• Thuốc không làm giảm các triệu chứng;

• Bị tắc nghẽn đường tiết niệu, sỏi bàng quang, tiểu ra máu hoặc các vấn đề về thận;

• Bệnh nhân muốn điều trị dứt điểm.

Hạn chế chỉ định phẫu thuật hoặc thủ thuật nếu:

• Nhiễm trùng đường tiết niệu không được điều trị;

• Hẹp niệu đạo;

• Tiền sử xạ trị tuyến tiền liệt hoặc phẫu thuật đường tiết niệu;

• Rối loạn thần kinh, như bệnh Parkinson hoặc bệnh đa xơ cứng.

Bất kỳ thủ thuật tuyến tiền liệt nào cũng có thể gặp biến chứng như:

• Tinh dịch chảy ngược vào bàng quang thay vì ra ngoài qua dương vật khi xuất tinh (xuất tinh ngược);

• Khó khăn tạm thời khi đi tiểu;

• Nhiễm trùng đường tiết niệu;

• Chảy máu;

• Rối loạn cương dương;

• Rất hiếm khi mất kiểm soát bàng quang (tiểu không kiểm soát).

Một số phương pháp phẫu thuật/thủ thuật:

Cắt bỏ tuyến tiền liệt qua nội soi (TURP)

Bác sĩ đưa ống nội soi vào niệu đạo và loại bỏ tất cả trừ phần bên ngoài của tuyến tiền liệt. TURP thường làm giảm các triệu chứng một cách nhanh chóng và hầu hết nam giới có dòng chảy nước tiểu mạnh hơn ngay sau thủ thuật. Sau khi TURP, có thể tạm thời cần đặt ống thông để dẫn lưu bàng quang.

Rạch tuyến tiền liệt qua ngả niệu đạo (TUIP)

Bác sĩ đưa ống soi vào niệu đạo và rạch một hoặc hai vết nhỏ trên tuyến tiền liệt - giúp nước tiểu đi qua niệu đạo dễ dàng hơn. Phẫu thuật này có thể là một lựa chọn nếu u xơ nhỏ hoặc vừa phải, đặc biệt nếu bệnh nhân có vấn đề sức khỏe khiến các cuộc phẫu thuật khác trở nên quá rủi ro.

Phát nhiệt vi sóng qua đường niệu đạo (TUMT)

Bác sĩ chèn một điện cực đặc biệt qua niệu đạo vào khu vực tuyến tiền liệt. Năng lượng vi sóng từ điện cực phá hủy phần u xơ tuyến tiền liệt, thu nhỏ nó và giảm lưu lượng nước tiểu. TUMT có thể chỉ làm giảm một phần các triệu chứng và mất một thời gian trước khi nhận thấy kết quả. Thường chỉ được áp dụng cho các u nhỏ vì có thể cần phải điều trị lại.

Tiêu hủy u xơ bằng kim qua đường niệu đạo (TUNA)

Bác sĩ đưa ống soi vào niệu đạo và đặt kim vào tuyến tiền liệt. Sóng vô tuyến đi qua các kim, làm nóng và phá hủy các u xơ ngăn dòng chảy của nước tiểu. TUNA có thể được lựa chọn trong một số trường hợp nhất định, nhưng hiện nay rất hiếm.

Liệu pháp laser

Tia laser năng lượng cao phá hủy hoặc loại bỏ các u xơ. Điều trị bằng laser thường làm giảm các triệu chứng ngay lập tức và nguy cơ gặp tác dụng phụ thấp hơn so với phẫu thuật. Liệu pháp laser có thể được chỉ định cho bệnh nhân không nên thực hiện các thủ thuật khác vì đang dùng thuốc làm loãng máu.

Các lựa chọn cho liệu pháp laser bao gồm:

Cắt đốt tiêu huỷ các u xơ gây tắc nghẽn để tăng lưu lượng nước tiểu, bao gồm bốc hơi có chọn lọc (PVP) và cắt bỏ bằng laser holmium (HoLAP). Thủ thuật có thể gây ra tiểu khó, vì vậy trong một số trường hợp hiếm hoi, có thể cần thực hiện thêm một số thủ thuật khác.

Bóc nhân tuyến tiền liệt bằng laser holmium (HoLEP), thường loại bỏ tất cả các u ngăn dòng nước tiểu và ngăn tái phát. Mô bị loại bỏ có thể được kiểm tra ung thư tuyến tiền liệt và các bệnh lý khác.

Nâng niệu đạo (PUL)

Nếu bệnh nhân có các triệu chứng đường tiết niệu dưới hoặc lo ngại về tác động điều trị đối với rối loạn cương dương và các vấn đề về xuất tinh, thì có thể chỉ định phương pháp này.

Chặn dòng máu cung cấp đến hoặc đi từ tuyến tiền liệt chọn lọc, làm cho u xơ giảm kích thước.

Cắt tuyến tiền liệt mở hoặc có sự hỗ trợ của robot

Bác sĩ phẫu thuật rạch một đường ở bụng dưới để tiếp cận tuyến tiền liệt và loại bỏ mô. Cắt tuyến tiền liệt mở thường được thực hiện nếu u xơ rất lớn, tổn thương bàng quang hoặc các yếu tố phức tạp khác. Phẫu thuật thường yêu cầu thời gian nằm viện ngắn và có nguy cơ cao cần truyền máu.

Những thói quen sinh hoạt có thể giúp bạn hạn chế diễn tiến của u xơ tuyến tiền liệt

Chế độ sinh hoạt:

• Tuân thủ theo hướng dẫn của bác sĩ trong việc điều trị.

• Duy trì lối sống tích cực, hạn chế sự căng thẳng.

• Liên hệ ngay với bác sĩ khi cơ thể có những bất thường trong quá trình điều trị.

• Thăm khám định kỳ để được theo dõi tình trạng sức khỏe, diễn tiến của bệnh và để bác sĩ tìm hướng điều trị phù hợp trong thời gian tiếp theo nếu bệnh chưa có dấu hiệu thuyên giảm.

• Bệnh nhân cần lạc quan. Tâm lý có ảnh hưởng rất lớn đến điều trị, hãy nói chuyện với những người đáng tin cậy, chia sẻ với những thành viên trong gia đình, nuôi thú cưng hay đơn giản là đọc sách, làm bất cứ thứ gì khiến bạn thấy thoải mái.

• Từ bỏ thói quen hút thuốc lá và uống rượu bia. Hạn chế sử dụng caffeine.

• Không tự ý sử dụng dược liệu hoặc thực phẩm chức năng được quảng cáo có tác dụng trên u xơ mà không tham khảo ý kiến của bác sĩ.

Chế độ dinh dưỡng:

Hạn chế hoặc tránh dùng các sản phẩm từ động vật và dầu thực vật. Nghiên cứu theo dõi của các chuyên gia y tế cho thấy protein động vật và acid béo không bão hòa đa, bao gồm acid eicosapentaenoic (EPA), acid docosahexaenoic (DHA) và dầu thực vật có liên quan đến u xơ tuyến tiền liệt.

Các sản phẩm từ đậu nành. Đàn ông châu Á có nguy cơ mắc bệnh tuyến tiền liệt thấp hơn so với đàn ông phương Tây; một số người cho rằng sự khác biệt có thể một phần là do lượng isoflavone và các hợp chất liên quan nhiều hơn trong chế độ ăn giàu thực vật của họ. Isoflavone trong thực phẩm từ đậu nành có thể ức chế 5-alpha reductase và aromatase, do đó, làm giảm sự gia tăng liên quan đến tuổi tác của estrogen đối với sự tăng sinh tế bào mô đệm của tuyến tiền liệt.

Giảm calo thu nạp. Nguy cơ mắc u xơ tăng ở nam giới hấp thụ calo cao, cũng như nguy cơ mắc các triệu chứng đường tiết niệu dưới mức độ trung bình đến nghiêm trọng cũng cao hơn.

Tăng cường ăn trái cây và rau quả. Tiêu thụ trái cây và rau nói chung, đặc biệt là những loại giàu beta-carotene, lycopene, lutein, zeaxanthin và vitamin C, có liên quan tỷ lệ nghịch với tỷ lệ mắc BPH. Ví dụ như cà rốt, cà chua, rau bina, khoai lang, bông cải xanh, rau cải xanh, ngô, cam, dưa và kiwi.

Kiểm soát đường huyết tốt bằng cách điều chỉnh lối sống và chế độ ăn uống cũng rất quan trọng vì mối liên hệ giữa u xơ và bệnh tiểu đường.

Vitamin D. Nhiều nghiên cứu đã xác nhận rằng thiếu hụt vitamin D có liên quan đến u xơ tuyến tiền liệt. Vitamin D có tác dụng ức chế sự biểu hiện của cyclooxygenase 2 và sản xuất prostaglandin E2 trong tế bào mô đệm tuyến tiền liệt, góp phần làm giảm kích thước tuyến tiền liệt ở nam giới mắc bệnh.

Phương pháp phòng ngừa u xơ tuyến tiền liệt hiệu quả

Để phòng ngừa bệnh hiệu quả, bạn có thể tham khảo một số gợi ý dưới đây:

• Bệnh nhân lớn tuổi nếu nghi ngờ bị u xơ tuyến tiền liệt nên đến ngay cơ sở y tế để được chẩn đoán chính xác, điều trị sớm.

• Không nên tự chẩn đoán dựa trên các thông tin trên mạng hoặc nghe theo mách bảo của người không có chuyên môn y học và điều trị sai hoặc dùng thuốc không rõ nguồn gốc vì có thể làm bệnh nặng thêm, thậm chí gặp biến chứng nguy hiểm đến tính mạng.

• Không nên lạm dụng rượu, bia, chất kích thích.

• Vệ sinh cá nhân thường xuyên để không mắc bệnh nhiễm trùng đường tiểu làm lây lan viêm nhiễm cho tuyến tiền liệt.

• Tránh nằm hoặc ngồi lâu một chỗ gây cương tụ máu ở vùng khung chậu.

• Thường xuyên luyện tập và vận động các cơ có chức năng điều hòa khi đi tiểu tiện, đại tiện như cơ hoành, cơ thành bụng và các cơ vùng tầng sinh môn.

• Theo dõi và điều trị bệnh đường tiêu hóa và bệnh đái tháo đường nếu đồng mắc với u xơ tuyến tiền liệt.

• Uống nhiều nước, tránh làm việc hoặc vận động căng thẳng. Nghỉ ngơi thư giãn hợp lý và kết hợp tập luyện thể dục thể thao.