Bệnh dại thể điên cuồng là gì? Cách phòng ngừa bệnh dại thể điên cuồng

Không ít người từng nghe đến cụm từ "bệnh dại thể điên cuồng" hay “thể dại điên cuồng” nhưng chưa hiểu hết về mức độ nguy hiểm của nó. Đây là một dạng bệnh truyền nhiễm cấp tính do virus gây ra, ảnh hưởng trực tiếp đến hệ thần kinh trung ương. Bệnh tiến triển nhanh, biểu hiện rõ rệt qua các triệu chứng hoảng loạn, sợ nước, co giật và cuối cùng là tử vong nếu không được điều trị kịp thời. Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu bệnh dại điên cuồng là gì, nguyên nhân gây bệnh và quan trọng nhất là các cách phòng ngừa hiệu quả để bảo vệ bản thân cũng như cộng đồng.

Bệnh dại thể điên cuồng là gì?

Thể dại điên cuồng hay còn gọi là thể viêm não của bệnh dại, là một trong hai dạng biểu hiện lâm sàng chính của bệnh dại ở người và động vật (dạng còn lại là thể liệt). Đây cũng là thể bệnh phổ biến với những triệu chứng điển hình rất dễ nhận biết.

Người nhiễm bệnh dại thể điên cuồng thường bắt đầu với các dấu hiệu như sốt cao, đau đầu, mệt mỏi, cảm giác ngứa ran hoặc nóng rát tại vị trí bị cắn. Những biểu hiện ban đầu này là dấu hiệu virus đã bắt đầu xâm nhập và hoạt động trong cơ thể. Chỉ trong vài ngày, bệnh sẽ diễn tiến rất nhanh. Khi virus tấn công vào hệ thần kinh trung ương sẽ gây nên tình trạng lo âu, rối loạn hành vi, ảo giác, thay đổi cảm xúc thất thường và các cơn co giật tại khu vực vết thương.

Một trong những đặc điểm đáng chú ý nhất của thể dại điên cuồng là người bệnh thường có biểu hiện sợ nước, sợ gió hoặc trở nên nhạy cảm đặc biệt với ánh sáng và âm thanh do các phản xạ hô hấp bị kích thích dữ dội. Bệnh nhân cũng có thể tiết nhiều nước bọt, sùi bọt mép, dần rơi vào trạng thái liệt cơ, khó thở và tử vong nhanh chóng do ngừng tim, ngưng hô hấp. Tất cả diễn tiến chỉ trong vòng vài ngày từ khi khởi phát triệu chứng, một khi bệnh đã bùng phát thì khả năng điều trị gần như bằng không.

Triệu chứng lâm sàng của bệnh dại thể điên cuồng

Giai đoạn ủ bệnh

Đây là thời gian từ lúc virus dại xâm nhập vào cơ thể (qua vết cắn hoặc tiếp xúc với nước bọt của động vật nhiễm bệnh) cho đến khi xuất hiện triệu chứng đầu tiên. Thông thường, thời gian ủ bệnh kéo dài từ 20 đến 60 ngày nhưng có đến 75% trường hợp có thể lên đến 90 ngày.

Đặc biệt, thế giới từng ghi nhận những trường hợp cực kỳ hiếm hoi với thời gian ủ bệnh lên đến 19 năm. Trong suốt giai đoạn này, virus chỉ tồn tại tại vị trí vết cắn hoặc mô lân cận, chưa xâm nhập vào hệ thần kinh trung ương nên người bệnh không có biểu hiện gì bất thường. Điều này khiến việc phát hiện gần như không thể nếu không có yếu tố nghi ngờ từ tiền sử phơi nhiễm.

Giai đoạn tiền triệu chứng

Khi virus bắt đầu lan theo dây thần kinh vào hệ thần kinh trung ương, người bệnh sẽ có những biểu hiện ban đầu như sốt nhẹ, đau đầu, chán ăn, mệt mỏi,... rất giống với các triệu chứng cảm cúm thông thường. Ngoài ra, tại vị trí bị cắn, người bệnh có thể cảm thấy ngứa ran, tê bì hoặc đau rát. Giai đoạn này kéo dài từ 2 đến 10 ngày trước khi bệnh chuyển sang giai đoạn nguy hiểm hơn.

Giai đoạn cấp tính

Khi virus đã tấn công sâu vào não và tủy sống, các triệu chứng thần kinh trở nên rõ ràng và dữ dội. Người bệnh có thể trở nên kích động, la hét, hoảng loạn, ảo giác, có hành vi mất kiểm soát. Triệu chứng đặc trưng nhất là sợ nước, khi cố gắng uống nước, người bệnh sẽ gặp các cơn co thắt dữ dội ở vùng họng và cơ hô hấp kèm cảm giác hoảng sợ. Đây là hậu quả do tổn thương vùng thân não, nơi điều khiển các phản xạ này.

Ngoài ra, bệnh nhân có thể trở nên nhạy cảm với gió, ánh sáng hoặc tiếng động. Một số biểu hiện khác như sùi bọt mép, tăng tiết nước bọt, nhịp tim nhanh, sốt cao và mất kiểm soát cảm xúc cũng xuất hiện. Tuy nhiên, các dấu hiệu thần kinh khu trú (ví dụ như liệt cục bộ) lại hiếm gặp trong thể này. Giai đoạn cấp tính chỉ kéo dài vài ngày, sau đó bệnh nhân nhanh chóng rơi vào trạng thái suy kiệt, liệt và hôn mê sâu.

Giai đoạn hôn mê và tử vong

Chỉ sau khoảng 2 đến 7 ngày kể từ khi xuất hiện triệu chứng cấp tính, người bệnh rơi vào trạng thái hôn mê sâu, không còn phản ứng với môi trường xung quanh. Các chức năng sống như hô hấp và tuần hoàn suy giảm nghiêm trọng. Người bệnh nhanh chóng tử vong, thường do ngừng tim hoặc ngừng thở, rất hiếm khi có thể cứu chữa được khi bệnh đã tiến triển đến giai đoạn này.

Cách phòng ngừa bệnh dại thể điên cuồng

Tiêm phòng dại đầy đủ cho vật nuôi

Đây là cách hiệu quả nhất để ngăn chặn nguồn lây từ động vật sang người. Hãy chắc chắn rằng chó, mèo trong nhà được tiêm phòng dại đúng lịch và nhắc lại hàng năm theo hướng dẫn của cơ quan thú y. Khi đưa chó ra ngoài, nên đeo rọ mõm và xích lại cẩn thận để phòng ngừa nguy cơ cắn người hay tiếp xúc với động vật nghi nhiễm bệnh.

Tránh tiếp xúc với động vật hoang dã

Không nên đến gần hoặc chạm vào các loài động vật hoang dã, đặc biệt là khi chúng có biểu hiện lạ như hung dữ bất thường, đi loạng choạng, sùi bọt mép. Nếu phát hiện động vật nghi nhiễm, hãy báo ngay cho chính quyền địa phương hoặc cơ quan thú y.

Tăng cường giáo dục và truyền thông

Nâng cao hiểu biết của người dân về mức độ nguy hiểm của bệnh dại và cách phòng tránh là yếu tố then chốt. Cần hướng dẫn rõ cách xử lý khi bị cắn hoặc cào, nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tiêm phòng cho vật nuôi.

Phòng tránh cá nhân

Không nên trêu chọc, bế bồng hoặc đến gần những con vật lạ, đặc biệt là chó, mèo không rõ nguồn gốc. Dạy trẻ em cách nhận diện nguy cơ và tránh xa động vật hoang dã. Với những người làm nghề có tiếp xúc thường xuyên với động vật (thú y, kiểm lâm, nhân viên cứu hộ,...), cần cân nhắc tiêm phòng dại trước phơi nhiễm.

Tiêm phòng dại trước phơi nhiễm

Biện pháp này rất cần thiết cho những người có nguy cơ cao tiếp xúc với virus dại trong công việc hoặc sinh hoạt. Đối tượng nên tiêm gồm nhân viên thú y, phòng thí nghiệm hoặc người thường xuyên chăm sóc thú cưng.

Tiêm phòng sau phơi nhiễm (bắt buộc)

Ngay sau khi bị động vật nghi dại cắn hoặc cào, người bị thương cần đến cơ sở y tế để được tiêm vắc xin phòng dại càng sớm càng tốt. Vắc xin sau phơi nhiễm là “hàng rào cuối cùng” giúp cơ thể ngăn virus tấn công hệ thần kinh, đặc biệt nếu chưa từng tiêm phòng trước đó.

Bệnh dại thể điên cuồng là một trong những căn bệnh truyền nhiễm nguy hiểm nhất mà con người từng biết đến, một khi đã phát bệnh, gần như không còn cơ hội cứu chữa. Tuy nhiên, điều đáng mừng là bệnh hoàn toàn có thể phòng ngừa được nếu mỗi người trong cộng đồng chủ động bảo vệ bản thân và thực hiện đúng các biện pháp dự phòng. Hãy bắt đầu từ những hành động đơn giản như tiêm phòng đầy đủ cho vật nuôi, tránh tiếp xúc với động vật hoang dã, xử lý đúng cách khi bị cắn và tiêm phòng dại đúng theo chỉ định y tế. Sự hiểu biết và chủ động của bạn chính là "lá chắn sống" giúp đẩy lùi bệnh dại, bảo vệ sự sống và bình an cho cả cộng đồng.