Đau thần kinh tọa: Căn bệnh phổ biến không phải ai cũng biết

Đau thần kinh tọa là một bệnh phổ biến, thường gặp ở những người trong độ tuổi từ 30 đến 50. Nếu không được điều trị đúng cách, bệnh có thể gây suy giảm nghiêm trọng chức năng vận động. Do đó, cần theo dõi, chẩn đoán và điều trị kịp thời để ngăn ngừa các biến chứng và duy trì chất lượng cuộc sống.

Đau thần kinh tọa là gì?

Đau thần kinh tọa xảy ra do chấn thương hoặc kích thích dây thần kinh tọa (dây thần kinh hông to), khởi phát từ vùng mông và cơ mông. Dây thần kinh tọa là dây thần kinh dài nhất và dày nhất trong cơ thể, gần bằng ngón tay, được tạo thành từ 5 rễ thần kinh:

• Hai rễ từ vùng lưng dưới, thuộc cột sống thắt lưng.
• Ba rễ từ phần cuối của cột sống, thuộc xương cùng.

Năm rễ thần kinh này kết hợp để tạo thành dây thần kinh tọa bên phải và bên trái. Ở mỗi bên cơ thể, dây thần kinh tọa chạy qua hông, mông và kéo dài xuống chân, kết thúc ngay dưới đầu gối. Sau đó, các sợi thần kinh phân nhánh, tiếp tục chạy xuống bàn chân và ngón chân.

Thuật ngữ "đau thần kinh tọa" thường được dùng để mô tả bất kỳ cơn đau nào bắt nguồn từ lưng dưới và lan xuống chân. Phần lớn các trường hợp đau thần kinh tọa là thứ phát do sự kích thích, chèn ép và tổn thương dây thần kinh tọa do các tổn thương cục bộ của dây thần kinh tọa và các cấu trúc xung quanh, được gọi là đau thần kinh tọa thứ phát, một số ít là nguyên phát, cụ thể là viêm dây thần kinh tọa.

Triệu chứng của đau dây thần kinh tọa

Dấu hiệu đặc trưng nhất của đau thần kinh tọa là cơn đau lan từ lưng dưới ra phía sau hoặc bên cạnh chân. Cơn đau có thể thay đổi từ nhẹ đến nhói buốt hoặc dữ dội, đôi khi cảm giác như bị điện giật. Ho hoặc hắt hơi, ngồi lâu cũng có thể làm triệu chứng nặng hơn.

Ngoài đau, người bệnh có thể cảm thấy tê chân, ngứa ran hoặc yếu cơ ở chân và bàn chân. Một số trường hợp có thể bị đau ở một phần của chân và tê ở các bộ phận khác.

Đau thần kinh tọa nhẹ thường tự khỏi theo thời gian. Tuy nhiên, nếu cơn đau ngày càng tăng và kéo dài hơn một tuần hoặc trở nên nghiêm trọng, cần đi khám bác sĩ chuyên khoa để có phác đồ điều trị phù hợp. Đặc biệt, cần được chăm sóc y tế ngay nếu có cơn đau đột ngột, dữ dội ở lưng hoặc chân kèm tê hoặc yếu chân, đau sau chấn thương như tai nạn, hoặc gặp khó khăn trong việc kiểm soát ruột và bàng quang.

Nguyên nhân nào gây đau thần kinh tọa?

Đau thần kinh tọa có thể bắt nguồn từ nhiều nguyên nhân khác nhau, bao gồm:

• Thoát vị đĩa đệm: Đây là lý do phổ biến nhất gây đau thần kinh tọa. Áp lực từ các đốt sống có thể làm cho phần gel của đĩa đệm tràn ra ngoài thông qua điểm yếu ở thành ngoài, từ đó đè lên dây thần kinh tọa gây đau. Nhiều nghiên cứu cho thấy hầu hết mọi người đều từng bị trượt đĩa đệm vào một thời điểm nào đó trong đời.
• Thoái hóa đĩa đệm: Là tình trạng hao mòn tự nhiên của đĩa đệm giữa các đốt sống. Khi các đĩa đệm bị mòn, chúng rút ngắn dần về chiều cao, dẫn đến hẹp các đường dẫn truyền thần kinh (hẹp ống sống), gây chèn ép rễ thần kinh tọa và đau nhức.
• Trượt đốt sống: Khi một đốt sống bị trượt ra ngoài không thẳng hàng với cấu trúc phía trên, nó sẽ làm thu hẹp lỗ thông nơi dây thần kinh đi ra, gây chèn ép dây thần kinh hông.
• Thoái hóa khớp: Gai xương (các cạnh xương lởm chởm) có thể hình thành ở các khớp già, gây chèn ép dây thần kinh ở vùng lưng dưới.
• Các khối u trong ống sống thắt lưng: Khối u hình thành trong ống sống thắt lưng có thể chèn ép dây thần kinh tọa.
• Hội chứng cơ hình lê: Xuất hiện khi cơ hình lê (một cơ nhỏ nằm sâu trong mông) bị căng hoặc co thắt, gây áp lực và kích thích dây thần kinh hông, dẫn đến đau ở thần kinh tọa.
• Hội chứng chùm đuôi ngựa: Đây là tình trạng hiếm gặp nhưng nghiêm trọng, ảnh hưởng trực tiếp đến bó dây thần kinh ở phần cuối tủy sống (chùm đuôi ngựa). Hội chứng này gây đau lan xuống chân, tê xung quanh hậu môn, và có thể dẫn đến mất kiểm soát ruột và bàng quang.

Phương pháp chẩn đoán khi đau thần kinh tọa

Đối với chứng đau thần kinh tọa, quá trình chẩn đoán ban đầu bao gồm việc bác sĩ xem xét tiền sử bệnh và đặt các câu hỏi về triệu chứng hiện tại của bệnh nhân. Ngoài ra, bác sĩ có thể yêu cầu thực hiện một số bài kiểm tra như sau:

• Đi bằng mũi chân và gót chân: Để kiểm tra sức mạnh của cơ bắp chân.
• Nâng cao chân: Ghi lại điểm bắt đầu cơn đau nhằm xác định chính xác dây thần kinh bị ảnh hưởng và một số vấn đề liên quan đến đĩa đệm.
• Động tác kéo giãn: Để xác định cơn đau và kiểm tra độ dẻo dai cũng như sức mạnh cơ bắp.

Ngoài ra, một số xét nghiệm hình ảnh khác có thể được yêu cầu bao gồm:

• Chụp X-quang cột sống: Phát hiện tình trạng gãy xương cột sống hoặc các vấn đề liên quan đến đĩa đệm, gai xương, khối u, nhiễm trùng,...
• Chụp cộng hưởng từ (MRI) hoặc chụp cắt lớp vi tính (CT): Giúp thu thập hình ảnh chi tiết về xương và mô mềm ở lưng. Chụp cộng hưởng từ có thể cho thấy áp lực lên dây thần kinh do thoát vị đĩa đệm và bất kỳ tình trạng viêm khớp nào.
• Đo điện cơ (EMG): Kiểm tra tốc độ xung điện di chuyển qua dây thần kinh tọa và phản ứng của cơ bắp.
• Chụp tủy đồ: Để xác định xem nguyên nhân có phải xuất phát từ đốt sống hoặc đĩa đệm hay không.

Các phương pháp này giúp bác sĩ có được cái nhìn toàn diện về tình trạng của bệnh nhân và đưa ra phác đồ điều trị phù hợp.

Hướng dẫn phòng ngừa đau thần kinh tọa

Một số nguyên nhân gây đau dây thần kinh tọa không thể ngăn ngừa như thoái hóa đĩa đệm, đau thần kinh tọa do mang thai hoặc tai nạn. Tuy nhiên, thực hiện một số biện pháp phòng ngừa hiệu quả có thể giúp bảo vệ lưng và giảm nguy cơ mắc bệnh, bao gồm:

• Duy trì tư thế đúng: Thực hành tư thế đúng khi ngồi, đứng, nâng đồ vật và ngủ sẽ giúp giảm áp lực lên lưng dưới.
• Không hút thuốc: Nicotin làm giảm lượng máu cung cấp cho xương, dẫn đến suy yếu và căng thẳng cho đĩa đệm và cột sống.
• Duy trì cân nặng hợp lý: Thừa cân, béo phì và chế độ ăn uống không lành mạnh làm ảnh hưởng đến chứng viêm và đau khắp cơ thể. Do đó, duy trì cân nặng lý tưởng giúp giảm căng thẳng cho cột sống.
• Tập thể dục đều đặn: Tập thể dục thường xuyên giúp kéo giãn và giữ cho các khớp, cột sống luôn linh hoạt, đồng thời tăng cường sức mạnh cho cơ vùng bụng và lưng dưới. Các hoạt động như bơi lội, đi bộ, yoga hoặc thái cực quyền được khuyến khích vì ít gây tổn thương lưng.
• Tránh chấn thương: Mang giày vừa vặn, giữ cầu thang và lối đi luôn khô ráo, ngăn nắp để tránh té ngã, chấn thương.
• Bổ sung thực phẩm tốt: Thêm vào chế độ ăn uống một số loại thực phẩm tốt cho tình trạng đau thần kinh tọa có thể giúp giảm các triệu chứng đau.

Đau thần kinh tọa là một tình trạng gây ra nhiều khó khăn và bất tiện trong cuộc sống hàng ngày. Mặc dù không phải lúc nào cũng có thể ngăn ngừa hoàn toàn nhưng việc duy trì lối sống lành mạnh, thực hiện các biện pháp phòng ngừa và chăm sóc đúng cách có thể giúp giảm thiểu nguy cơ và ảnh hưởng của bệnh. Nếu bạn gặp phải các triệu chứng đau thần kinh tọa, điều quan trọng là phải tìm kiếm sự tư vấn và điều trị từ các chuyên gia y tế. Qua đó, bạn có thể đảm bảo sức khỏe của mình và cải thiện chất lượng cuộc sống một cách hiệu quả.