Độc tố tự nhiên gây ra ngộ độc thực phẩm cần lưu ý

Độc tố tự nhiên không chỉ gây ra các triệu chứng ngộ độc cấp tính như buồn nôn, nôn mửa, đau bụng, và tiêu chảy mà còn có thể dẫn đến những hậu quả nghiêm trọng hơn cho sức khỏe nếu không được xử lý kịp thời. Bài viết này sẽ đi sâu vào việc tìm hiểu các loại độc tố tự nhiên gây ngộ độc thực phẩm phổ biến và những lưu ý quan trọng để tránh rơi vào tình trạng nguy hiểm này.

Như thế nào là bị ngộ độc thực phẩm?

Ngộ độc thực phẩm là tình trạng bệnh lý xảy ra khi một người tiêu thụ thực phẩm hoặc đồ uống bị nhiễm độc tố, vi khuẩn, virus, ký sinh trùng hoặc các chất hóa học có hại. Đây là một vấn đề sức khỏe nghiêm trọng có thể gây ra các triệu chứng từ nhẹ đến rất nặng, và trong một số trường hợp, có thể đe dọa tính mạng nếu không được xử lý kịp thời. Các dấu hiệu của ngộ độc thực phẩm thường xuất hiện từ vài giờ đến vài ngày sau khi tiêu thụ thực phẩm bị nhiễm độc và có thể bao gồm buồn nôn, nôn mửa, đau bụng, tiêu chảy, sốt, ớn lạnh, đau đầu và mệt mỏi.

Nguyên nhân gây ngộ độc thực phẩm rất đa dạng và có thể đến từ nhiều yếu tố khác nhau. Vi khuẩn là nguyên nhân phổ biến nhất, với các loại như Salmonella, Escherichia coli (E. coli) và Listeria thường gây ra các vụ ngộ độc thực phẩm nghiêm trọng. Virus như norovirus và rotavirus cũng là nguyên nhân phổ biến, đặc biệt là trong các đợt bùng phát ở cộng đồng hoặc nơi công cộng. Ký sinh trùng như Giardia, Cryptosporidium và Toxoplasma gondii có thể gây ngộ độc thực phẩm thông qua nước hoặc thực phẩm bị nhiễm. Ngoài ra, một số loại thực phẩm tự nhiên như nấm độc, cá nóc và một số loại hải sản có thể chứa độc tố tự nhiên gây ngộ độc. Các hóa chất như thuốc trừ sâu, chất bảo quản và các phụ gia thực phẩm khác cũng có thể gây ra ngộ độc nếu không được sử dụng đúng cách.

Điều trị ngộ độc thực phẩm thường tập trung vào việc giảm triệu chứng và ngăn ngừa mất nước. Trong hầu hết các trường hợp, ngộ độc thực phẩm có thể tự khỏi mà không cần điều trị đặc biệt, tuy nhiên, điều quan trọng là giữ cơ thể đủ nước và điện giải để tránh tình trạng mất nước do nôn mửa và tiêu chảy. Trong các trường hợp nghiêm trọng hơn, bệnh nhân cần được điều trị tại bệnh viện để được cung cấp dịch truyền và các biện pháp hỗ trợ khác.

Một số độc tố tự nhiên có trong thực phẩm gây ra ngộ độc

Một số độc tố tự nhiên có trong thực phẩm có thể gây ra ngộ độc thực phẩm, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe con người. Dưới đây là một số độc tố tự nhiên phổ biến và các loại thực phẩm chứa chúng

Chất độc từ nấm

Có rất nhiều loại nấm, bao gồm cả nấm lành và nấm độc, và việc ăn phải nấm độc có thể dẫn đến những hậu quả nghiêm trọng. Nấm độc thường xuất hiện ở rừng vào mùa mưa hoặc mọc dại ven đường. Chúng được chia thành hai nhóm chính: nhóm nấm gây triệu chứng ngộ độc sớm trước 6 giờ sau khi ăn và nhóm gây triệu chứng muộn. Nhóm đầu tiên, như nấm Amanita muscaria, nấm anipantherina, nấm đỏ, hay nấm mặt trời, gây ra các triệu chứng như buồn nôn, nôn, tiêu chảy, co giật cơ, đau cơ và ảo giác. Mặc dù gây khó chịu, nhưng những triệu chứng này thường không đe dọa đến tính mạng. 

Ngược lại, nhóm nấm độc lực cao như Amanita phalloides, A. ocreata và A. verna có thể gây tử vong nếu không được điều trị kịp thời. Các triệu chứng của ngộ độc xuất hiện muộn, từ 6 đến 24 giờ hoặc thậm chí 48 giờ sau khi ăn nấm. Những triệu chứng này bao gồm buồn nôn, nôn, đau bụng quặn thắt, tiêu chảy, tiểu ít, nước tiểu màu vàng sẫm, vàng mắt, suy gan và suy thận cấp. Do đó, việc chỉ tiêu thụ những loại nấm quen thuộc và an toàn là rất quan trọng để đảm bảo sức khỏe.

Chất độc trong măng

Măng có thể chứa xyanua, một chất độc gây hại cho sức khỏe. Một nghiên cứu trên ba loại măng cho thấy hàm lượng xyanua trong măng trắng, măng trắng ngâm nước nửa ngày và măng vàng đều đáng lo ngại. Mặc dù xyanua có thể giảm dần khi măng tiếp xúc với nước, nhưng quá trình ngâm măng chua có thể làm xyanua kết hợp với các enzyme hoặc chất trong ruột người, gây ngộ độc cấp tính. Do đó, trước khi chế biến măng, cần rửa kỹ, ngâm nước nhiều giờ và luộc qua 1-2 lần để giảm nguy cơ ngộ độc.

Chất độc trong sắn

Sắn chứa chất độc xyanua, và khi luộc với số lượng lớn, chất này có thể tạo thành váng trên bề mặt nước. Việc ăn phải xyanua với hàm lượng cao có thể dẫn đến ngộ độc. Để loại bỏ xyanua, tốt nhất là lột vỏ sắn, ngâm trong nước lạnh nhiều giờ trước khi luộc, và mở nắp nồi trong quá trình luộc để xyanua bay hơi, giúp giảm đáng kể lượng độc tố.

Chất độc trong hạt điều

Hạt điều thô chứa urushiol, một độc tố có thể gây tử vong nếu tiêu thụ với số lượng lớn. Khi mua hạt điều, cần chú ý xem chúng đã được hấp chín hay chưa. Chỉ nên mua và dùng làm thực phẩm hạt điều thô đã được hấp chín để đảm bảo an toàn.

Độc tố trong củ cải trắng

Củ cải trắng chứa độc tố furocoumarins, thường cao nhất trong lớp vỏ. Chất này có thể gây đau dạ dày hoặc phản ứng rát bỏng trên da khi tiếp xúc. Do đó, khi chế biến, cần gọt bỏ sạch vỏ và phần hư hỏng trên củ để tránh độc tố. Nấu chín, nướng, hoặc gia nhiệt trong lò vi sóng cũng giúp loại bỏ độc tố trong củ cải trắng.

Một số lưu ý cần biết khi bị ngộ độc thực phẩm

Khi bị ngộ độc thực phẩm, có một số lưu ý quan trọng mà bạn cần biết để đảm bảo an toàn và giảm thiểu tác động của ngộ độc lên sức khỏe:

• Nhận biết triệu chứng: Ngộ độc thực phẩm thường gây buồn nôn, nôn, đau bụng, tiêu chảy, sốt, mệt mỏi và chóng mặt. Triệu chứng có thể xuất hiện vài giờ sau khi ăn và kéo dài đến vài ngày. Trường hợp nghiêm trọng hơn có thể gây khó thở, nhịp tim nhanh, mất ý thức hoặc mất nước nghiêm trọng.
• Điều trị tại nhà: Khi bị ngộ độc thực phẩm, hãy uống nhiều nước để tránh mất nước và nghỉ ngơi để cơ thể hồi phục. Bắt đầu ăn nhẹ với cháo, bánh mì nướng, hoặc cơm trắng khi cảm thấy khá hơn.
• Khi nào nên đi khám bác sĩ: Nếu triệu chứng kéo dài hơn 3 ngày, sốt cao trên 38.5°C không giảm, hoặc có dấu hiệu mất nước nghiêm trọng, hãy đi khám bác sĩ. Nếu có tiêu chảy có máu hoặc dịch nhầy, cần tìm kiếm sự giúp đỡ y tế ngay lập tức.
• Phòng ngừa ngộ độc thực phẩm: Rửa tay thường xuyên, xử lý và nấu chín thực phẩm, bảo quản đúng cách, chỉ ăn thực phẩm có nguồn gốc rõ ràng. Kiểm tra hạn sử dụng và hướng dẫn bảo quản trên bao bì trước khi sử dụng.
• Sử dụng thuốc khi cần thiết: Có thể dùng thuốc chống nôn hoặc tiêu chảy theo chỉ dẫn của bác sĩ. Chỉ sử dụng kháng sinh khi được bác sĩ chỉ định.

Độc tố tự nhiên có thể gây ra ngộ độc thực phẩm nghiêm trọng nếu không được nhận diện và xử lý kịp thời. Khi phát hiện triệu chứng ngộ độc thực phẩm, việc điều trị kịp thời và đúng cách là rất cần thiết để giảm thiểu nguy cơ và bảo vệ sức khỏe. Việc nắm vững kiến thức về độc tố tự nhiên và cách xử lý khi gặp phải sẽ giúp bạn và gia đình tránh được những rủi ro không đáng có, góp phần vào một cuộc sống an toàn và lành mạnh hơn.