Hít thở oxygen nguyên chất có lợi hay hại cho cơ thể?

Oxy giúp chúng ta duy trì sự sống. Tuy nhiên, liệu hít thở oxygen nguyên chất có thực sự mang lại lợi ích cho cơ thể hay không? Trong bài viết này, Nhà thuốc Long Châu sẽ giúp bạn khám phá sâu hơn về tác động của việc sử dụng oxy nguyên chất và liệu nó có thể gây hại cho sức khỏe hay không.

Oxygen nguyên chất là gì?

Oxygen nguyên chất là oxy được cung cấp dưới dạng khí hoặc hỗn hợp khí với hàm lượng oxy cao hơn so với không khí trong tự nhiên. Oxy nguyên chất thường được sử dụng trong y khoa, thể dục thể thao, để cải thiện sự tỉnh táo và tăng cường năng lượng.

Đặc biệt, việc hít thở oxy nguyên chất được cho là có thể cung cấp nhiều oxy hơn cho cơ thể, giúp tăng cường sự hoạt động của các tế bào và cải thiện hiệu suất vận động. Tuy nhiên, việc sử dụng oxy nguyên chất cũng cần được thực hiện một cách cẩn thận dưới sự hướng dẫn của các chuyên gia y tế để tránh các tác dụng phụ có thể xảy ra.

Hít thở oxygen nguyên chất có lợi hay có hại cho cơ thể?

Cơ thể chúng ta sản sinh năng lượng bằng cách chuyển hóa thức ăn mà chúng ta tiêu thụ. Quá trình này đòi hỏi sự hiện diện của oxygen chúng ta hít thở được từ không khí xung quanh.

Tuy nhiên, không khí không chỉ chứa oxygen mà còn có một lượng lớn nitơ. Nitơ có vai trò quan trọng trong việc làm chậm lại quá trình đốt cháy năng lượng, giúp cung cấp năng lượng cho cơ thể suốt cả ngày mà không cảm thấy mệt mỏi.

Nếu hít thở không khí chỉ chứa oxygen (oxygen nguyên chất), năng lượng từ thức ăn sẽ được giải phóng một cách đột ngột, tạo ra một cảm giác "nổ" năng lượng. Vì vậy, hít thở oxygen tinh khiết có thể gây hại cho cơ thể.

Việc hít thở oxy tinh khiết gây ra một loạt phản ứng hóa học nhanh chóng, biến oxygen thành "gốc tự do" - một dạng không bền vững và gây hại. Gốc tự do oxy có thể gây tổn thương cho chất béo, chất đạm và DNA trong cơ thể, gây mờ mắt và làm tổn thương phổi, dẫn đến khó thở. Như vậy, việc hít thở oxygen nguyên chất có thể gây hại cho cơ thể.

Khi nào chúng ta sử dụng oxygen nguyên chất?

Tuy nhiên, có những trường hợp việc thở oxygen tinh khiết là cần thiết. Ví dụ như các nhà du hành vũ trụ và thợ lặn biển sâu thường cần sử dụng oxygen tinh khiết khi làm việc trong môi trường nguy hiểm. Trong trường hợp này, việc kiểm soát thời gian và lượng oxygen hít vào là rất quan trọng để đảm bảo an toàn cho họ.

Các bệnh nhân mắc các bệnh lý nặng như trẻ sinh thiếu tháng hoặc bệnh nhân mắc Covid-19 nặng cũng có thể cần trợ thở. Trong những trường hợp này cần cung cấp thêm oxygen giúp bệnh nhân duy trì sự ổn định và kiểm soát hơi thở. Tuy nhiên, lưu ý rằng việc sử dụng quá nhiều oxygen cũng có thể gây hại, vì vậy các chuyên gia y tế luôn theo dõi sát sao để đảm bảo bệnh nhân chỉ sử dụng lượng oxygen cần thiết.

Đối tượng cần sử dụng oxygen nguyên chất

Oxy nguyên chất được sử dụng cho những đối tượng sau:

• Trường hợp suy hô hấp cấp: Bao gồm những người bị suy hô hấp do nhiều nguyên nhân khác nhau như cơn hen phế quản cấp, đợt cấp bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính, viêm phổi, sặc dị vật đường thở. 
• Trường hợp bệnh mạn tính: Bao gồm những trường hợp như bệnh nhân có bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính (COPD), xơ phổi cần sử dụng oxy lâu dài tại nhà sau khi được điều trị qua đợt cấp. Thời gian sử dụng có thể ít nhất 15 giờ/ngày hoặc 24/24 giờ trong những trường hợp suy hô hấp mạn tính nặng.

Ngoài ra, oxy cũng được sử dụng trong một số trường hợp khác như tai biến mạch máu não dẫn đến trung khu hô hấp hoạt động không bình thường, khi gây mê để phẫu thuật, hoặc khi ngộ độc cấp làm giảm khả năng vận chuyển oxy của máu.

Điều gì sẽ xảy ra nếu hít thở oxygen nguyên chất kéo dài?

Trong không khí, oxy chiếm khoảng 21,6%, còn lại là khí nitơ (78%) và một số khí khác. Khi thở oxy nguyên chất ở mức độ lưu lượng thấp (vài lít/phút), người bình thường đa phần không gặp phải ảnh hưởng đáng kể. Tuy nhiên, việc thở oxy nguyên chất với hàm lượng cao và kéo dài có thể gây ra các biến chứng sau:

• Tác động đến mắt của trẻ sinh thiếu tháng: Trẻ sơ sinh thiếu tháng thường phải thở oxy nguyên chất trong lồng kính. Việc này, đặc biệt khi sử dụng liều cao kéo dài, có thể gây tổn thương thần kinh thị giác, dần đến tình trạng mù lòa do sự tăng sinh mạch máu sau khi ngừng oxy.
• Ảnh hưởng đến trung khu hô hấp: Nồng độ oxy cao có thể ức chế hoạt động của các trung khu hô hấp ở hành tủy và não. Điều này có thể dẫn đến ngừng thở, đặc biệt là ở những người mắc bệnh phổi mạn tính. Việc thở oxy với hàm lượng cao cần phải được kiểm soát chặt chẽ để tránh gặp phải tình trạng này.
• Tác động của gốc oxy tự do: Các gốc oxy tự do có trong oxy nồng độ cao có thể gây tổn thương cho màng tế bào và ty thể, ức chế hoạt động của nhiều enzym trong nguyên sinh chất, dẫn đến tổn thương tế bào và gia tăng quá trình lão hóa.

Ngoài ra, một số hội chứng lâm sàng có thể phát sinh do thở oxy ở nồng độ cao như:

• Loạn sản phế nang cấp: Thường xảy ra ở trẻ mới sinh. Đây là kết quả cuối cùng của hội chứng suy hô hấp cấp. Nguyên nhân chính là do trẻ được thở oxy quá dư thừa sau khi sinh, gặp trong các trường hợp trẻ bị ngạt, sinh non hoặc thời gian sinh đẻ kéo dài.
• Viêm phế quản: Có thể xảy ra sau khi thở oxy ở nồng độ 90 - 95% trong ít nhất 6 giờ. Nguyên nhân là do giảm hoạt động của lông chuyển và giảm chất nhầy phế quản.
• Xẹp phổi: Thường xảy ra sau khi thở oxy ở nồng độ 90 - 95% trong khoảng thời gian từ 6 đến 24 giờ, biến đổi cụ thể phụ thuộc vào liều lượng oxy và thời gian thở.

Để giảm thiểu các tác dụng không mong muốn của việc sử dụng oxy, việc thở oxy tại nhà nên được chỉ định cụ thể bởi bác sĩ. Việc này đòi hỏi sự theo dõi cẩn thận, đồng thời tuân thủ tuyệt đối các chỉ định về liều lượng và thời gian thở oxy cho bệnh nhân.

Tóm lại, chúng ta cần oxygen để giúp cơ thể chuyển hóa thức ăn thành năng lượng. Việc sử dụng oxy cần phải được kiểm soát cẩn thận. Trong một số trường hợp như phi hành gia bay vào vũ trụ hoặc khi làm việc dưới nước sâu, cũng như trong một số trường hợp bệnh lý, việc thêm một lượng nhỏ oxy có thể cần thiết. Tuy nhiên, sử dụng quá nhiều oxygen có thể gây hại cho cơ thể. Vì vậy, việc sử dụng oxygen nguyên chất cần phải tuân theo chỉ định của bác sĩ.

Xem thêm: Thở dốc là dấu hiệu của bệnh lý nào?