Liều lượng thở oxy cho người lớn theo từng phương thức thở

Oxy là yếu tố sống còn cho cơ thể, nhưng không phải lúc nào cũng có thể sử dụng tùy ý. Trong điều trị y khoa, thở oxy cần đúng liều lượng để tránh biến chứng nguy hiểm. Việc cung cấp oxy quá ít có thể không đủ để duy trì sự sống, trong khi quá nhiều có thể gây ngộ độc oxy. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), liều lượng oxy phải dựa trên tình trạng bệnh lý và chỉ số SpO₂ của từng bệnh nhân. Vậy liều lượng thở oxy cho người lớn​ như thế nào là an toàn và hiệu quả?

Đo nồng độ oxy trong máu (SpO₂) để xác định nhu cầu thở oxy

Oxy là yếu tố sống còn của cơ thể, nhưng không phải lúc nào cũng đủ. Khi nồng độ oxy trong máu giảm, các cơ quan không thể hoạt động bình thường. Thở oxy là phương pháp bổ sung oxy để duy trì sự sống cho bệnh nhân. Thở oxy được chỉ định trong nhiều tình huống y khoa như suy hô hấp cấp hoặc mạn tính, thiếu máu nặng, suy tim sung huyết… Tuy nhiên, việc sử dụng oxy đúng liều lượng là yếu tố then chốt.

SpO₂ (Saturation of Peripheral Oxygen) là chỉ số đo độ bão hòa oxy trong máu, giúp đánh giá tình trạng thiếu oxy của bệnh nhân. Theo đó:

• SpO₂ < 90%: Bệnh nhân cần bổ sung oxy khẩn cấp. Nếu không can thiệp kịp thời, có thể dẫn đến suy hô hấp.
• SpO₂ từ 90 - 94%: Có thể xem xét thở oxy tùy vào tình trạng bệnh nhân. Những người mắc bệnh phổi mạn tính có thể duy trì SpO₂ trong khoảng này.
• SpO₂ > 94%: Nếu không có bệnh lý nền về hô hấp, bệnh nhân không cần bổ sung oxy.

Theo nghiên cứu từ American Thoracic Society, duy trì SpO₂ từ 94 - 98% giúp tối ưu hóa lượng oxy cho cơ thể mà không gây tác dụng phụ.

Liều lượng thở oxy cho người lớn​ theo phương thức thở

Mục tiêu duy trì oxy máu cho bệnh nhân bình thường là SpO₂ ≥ 94%. Với bệnh nhân mắc bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính hoặc suy hô hấp mạn, SpO₂ lý tưởng nên từ 88 - 92% (tránh gây suy hô hấp do giữ CO₂). Tùy vào mức độ suy hô hấp, các phương thức thở oxy được lựa chọn với lưu lượng và nồng độ oxy khác nhau. Dưới đây là các phương thức phổ biến và liều lượng thở oxy cho người lớn​ được khuyến nghị:

Ống thông mũi (Nasal Cannula)

Ống thông mũi cung cấp oxy với lưu lượng từ 1 - 6 lít/phút, tương ứng với nồng độ oxy hít vào (FiO₂) khoảng 24 - 44%. Phương thức này phù hợp với bệnh nhân cần hỗ trợ oxy nhẹ.

Mặt nạ đơn giản (Simple Mask)

Mặt nạ đơn giản cung cấp oxy với lưu lượng oxy từ 5 - 10 lít/phút, FiO₂ khoảng 40 - 60%. Cần duy trì lưu lượng tối thiểu 5 lít/phút để tránh tích tụ khí CO₂.

Mặt nạ có túi dự trữ

Mặt nạ có túi dự trữ (Reservoir Mask - Non-rebreather mask, NRB) cung cấp oxy với lưu lượng từ 10 - 15 lít/phút, cung cấp FiO₂ 60 - 90%. Loại mặt nạ này sử dụng trong các trường hợp suy hô hấp nặng cần oxy nồng độ cao.

Mặt nạ Venturi

Mặt nạ Venturi có thể cung cấp FiO₂ chính xác ở các mức 24%, 28%, 31%, 35%, 40%, 50%. Phương thức này phù hợp với bệnh nhân phổi tắc nghẽn mãn tính hoặc bệnh nhân cần kiểm soát chặt chẽ nồng độ oxy hít vào.

Thở oxy lưu lượng cao qua gọng mũi

Thở oxy lưu lượng cao qua gọng mũi (High Flow Nasal Cannula - HFNC) cung cấp oxy với lưu lượng từ 20 - 60 lít/phút, FiO₂ 40 - 100%. Phương thức này áp dụng cho bệnh nhân suy hô hấp cấp có nhu cầu oxy cao nhưng chưa cần đặt nội khí quản.

Thở máy không xâm nhập

Thở máy không xâm nhập (NIV: CPAP/BiPAP) cung cấp oxy với lưu lượng tùy theo chỉ định của bác sĩ, FiO₂ từ 21 - 100%. Phương thức này dùng trong suy hô hấp cấp do bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính, suy tim sung huyết hoặc hội chứng ngưng thở khi ngủ.

Thở máy xâm nhập

Thở máy xâm nhập (Mechanical Ventilation) áp dụng trong các trường hợp suy hô hấp nặng, cần kiểm soát hoàn toàn hô hấp. FiO₂ có thể điều chỉnh từ 21 - 100% theo nhu cầu bệnh nhân.

Nguy cơ khi thở oxy quá liều hoặc không đủ

Thở oxy là phương pháp quan trọng trong điều trị suy hô hấp. Tuy nhiên, nếu không kiểm soát đúng liều lượng, oxy có thể trở thành "con dao hai lưỡi". Việc cung cấp oxy quá ít dẫn đến thiếu oxy. Não rất nhạy cảm với tình trạng thiếu oxy. Sau 4 phút thiếu oxy, tế bào não bắt đầu chết dần. Thiếu oxy khiến tim phải làm việc nhiều hơn để bù đắp lượng oxy thiếu hụt, làm tăng nguy cơ suy tim, rối loạn nhịp tim. Nếu SpO₂ dưới 85%, nguy cơ suy hô hấp cấp và ngừng thở tăng đáng kể. Theo nghiên cứu của American Thoracic Society, nồng độ oxy máu thấp kéo dài có thể gây suy đa cơ quan, làm tăng nguy cơ tử vong lên 45%.

Ngược lại, cung cấp oxy quá mức có thể gây ngộ độc oxy liều cao và ức chế hô hấp. Khi hít thở oxy nồng độ cao liên tục, phổi có thể bị viêm, xơ hóa và giảm chức năng hô hấp. Ở bệnh nhân bị bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính, việc cung cấp oxy quá mức có thể làm mất phản xạ thở tự nhiên, dẫn đến tình trạng suy hô hấp nghiêm trọng. Nghiên cứu từ British Medical Journal chỉ ra rằng thừa oxy có thể gây co giật, mất thị lực do tổn thương võng mạc.

Hướng dẫn thở oxy an toàn

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), khoảng 30% bệnh nhân thở oxy không đúng liều lượng, dẫn đến biến chứng nghiêm trọng. Để đảm bảo an toàn, khi cho bệnh nhân thở oxy cần tuân thủ các nguyên tắc quan trọng sau đây:

• SpO₂ (độ bão hòa oxy trong máu) giúp xác định nhu cầu thở oxy. Vì vậy, trong quá trình cho bệnh nhân thở oxy cần theo dõi chặt chẽ chỉ số SpO₂. Mức SpO₂ lý tưởng nằm trong khoảng 94 - 98%.
• Liều lượng oxy cần điều chỉnh dựa trên tình trạng bệnh lý. Ví dụ, người mắc bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính chỉ nên duy trì SpO₂ từ 88 - 92% để tránh ức chế hô hấp.
• Sử dụng oxy không kiểm soát có thể dẫn đến lệ thuộc, giảm khả năng tự điều chỉnh hô hấp. Nếu không có chỉ định từ bác sĩ, bệnh nhân không nên tự ý mua hoặc dùng oxy tại nhà.
• Oxy y tế cần được cung cấp qua thiết bị đạt chuẩn. Bình oxy phải được kiểm tra áp suất, rò rỉ hoặc nhiễm khuẩn trước khi sử dụng. Theo British Lung Foundation, thiết bị không đạt chuẩn làm tăng nguy cơ cháy nổ hoặc nhiễm trùng đường hô hấp.

Thở oxy là một phương pháp quan trọng trong điều trị suy hô hấp. Tuy nhiên, liều lượng oxy phải được kiểm soát chặt chẽ để đảm bảo hiệu quả mà không gây biến chứng. Việc theo dõi chỉ số SpO₂ thường xuyên giúp điều chỉnh liều lượng thở oxy cho người lớn​ phù hợp.