Khi nào nên xét nghiệm tiền sản giật? Xét nghiệm tiền sản bằng cách nào?

Trong suốt thai kỳ, sức khỏe của mẹ và thai nhi luôn là ưu tiên hàng đầu. Tiền sản giật, một tình trạng nguy hiểm với các triệu chứng như tăng huyết áp và tổn thương cơ quan, có thể xuất hiện bất ngờ sau tuần 20. Xét nghiệm tiền sản giật đóng vai trò quan trọng trong việc phát hiện sớm nguy cơ, từ đó giúp bác sĩ đưa ra các biện pháp can thiệp kịp thời. Bài viết này sẽ giải thích rõ xét nghiệm tiền sản giật là gì, các loại xét nghiệm phổ biến, thời điểm thực hiện và lợi ích của chúng đối với mẹ bầu.

Xét nghiệm tiền sản giật là gì và tại sao cần thực hiện?

Xét nghiệm tiền sản giật bao gồm một loạt các phương pháp kiểm tra nhằm đánh giá nguy cơ hoặc chẩn đoán sớm tình trạng tiền sản giật - một biến chứng thai kỳ nghiêm trọng. Các xét nghiệm này phân tích các chỉ số sinh học như huyết áp, protein trong nước tiểu, các chỉ số sinh hóa máu và lưu lượng máu qua siêu âm. Tiền sản giật thường xuất hiện sau tuần 20 của thai kỳ, gây ảnh hưởng đến sức khỏe của mẹ (như tổn thương thận, gan) và sự phát triển của thai nhi (như chậm phát triển hoặc sinh non).

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), tiền sản giật ảnh hưởng đến khoảng 2 - 8% thai kỳ trên toàn cầu. Nếu không được kiểm soát, tình trạng này có thể tiến triển thành sản giật, gây co giật và nguy hiểm đến tính mạng. Xét nghiệm tiền sản giật giúp phát hiện sớm các dấu hiệu bất thường, từ đó cho phép bác sĩ đưa ra các biện pháp dự phòng hoặc điều trị kịp thời, đảm bảo an toàn cho mẹ và bé.

Việc thực hiện xét nghiệm tiền sản giật không chỉ giúp dự báo nguy cơ mà còn hỗ trợ bác sĩ xây dựng kế hoạch theo dõi thai kỳ chặt chẽ hơn, đặc biệt đối với những mẹ bầu thuộc nhóm nguy cơ cao. Hiểu rõ về xét nghiệm này sẽ giúp mẹ bầu yên tâm hơn trong hành trình mang thai.

Xét nghiệm tiền sản bằng cách nào?

Để chẩn đoán và đánh giá nguy cơ tiền sản giật, các bác sĩ thường sử dụng kết hợp nhiều loại xét nghiệm khác nhau. Dưới đây là các phương pháp phổ biến nhất:

Xét nghiệm sinh hóa máu: Chỉ số PlGF và tỷ số sFlt-1/PlGF

Xét nghiệm tiền sản giật dựa trên sinh hóa máu tập trung vào đo nồng độ PlGF (Placental Growth Factor) và tỷ số sFlt-1/PlGF, hai yếu tố liên quan đến sự phát triển mạch máu nhau thai. PlGF là một protein hỗ trợ hình thành mạch máu, trong khi sFlt-1 ức chế quá trình này. Khi tỷ số sFlt-1/PlGF tăng cao và nồng độ PlGF giảm, đây là dấu hiệu cảnh báo nguy cơ tiền sản giật.

Tỷ số sFlt-1/PlGF có độ nhạy và độ đặc hiệu cao trong việc dự báo tiền sản giật, đặc biệt ở giai đoạn sớm. Xét nghiệm này thường được thực hiện từ tuần 20 trở đi, nhưng trong một số trường hợp, nó có thể được chỉ định sớm hơn cho các mẹ bầu có nguy cơ cao.

Xét nghiệm nước tiểu

Xét nghiệm nước tiểu là một trong những phương pháp quan trọng để phát hiện tiền sản giật. Bác sĩ sẽ kiểm tra lượng protein trong nước tiểu, đặc biệt qua mẫu nước tiểu 24 giờ. Sự hiện diện của protein niệu (≥ 300 mg/24 giờ) là dấu hiệu cho thấy thận bị tổn thương, một biến chứng phổ biến của tiền sản giật. Phương pháp này thường được kết hợp với đo huyết áp để đưa ra chẩn đoán chính xác.

Đo huyết áp

Huyết áp cao (≥140/90 mmHg) sau tuần 20 của thai kỳ là một tiêu chí chẩn đoán chính của tiền sản giật. Việc đo huyết áp định kỳ trong các buổi khám thai là bước cơ bản nhưng thiết yếu trong xét nghiệm tiền sản giật. Nếu huyết áp tăng bất thường, bác sĩ sẽ yêu cầu thêm các xét nghiệm chuyên sâu để xác định nguyên nhân và mức độ nghiêm trọng.

Siêu âm Doppler động mạch tử cung

Siêu âm Doppler động mạch tử cung là một kỹ thuật không xâm lấn, giúp đánh giá lưu lượng máu từ tử cung đến bánh nhau. Giảm tưới máu bánh nhau là một dấu hiệu liên quan đến tiền sản giật, có thể gây ra chậm phát triển thai nhi. Xét nghiệm này thường được thực hiện trong tam cá nguyệt thứ hai hoặc thứ ba, đặc biệt ở những mẹ bầu có nguy cơ cao.

Thời điểm và đối tượng nên thực hiện xét nghiệm tiền sản giật

Khi nào nên xét nghiệm?

Xét nghiệm tiền sản giật nên được thực hiện sớm, lý tưởng nhất là từ tuần 11 - 13 của thai kỳ để sàng lọc nguy cơ. Việc phát hiện sớm nguy cơ tiền sản giật cho phép can thiệp kịp thời, chẳng hạn như sử dụng aspirin liều thấp (75 - 150 mg/ngày) từ tuần 12 đến tuần 36 để giảm nguy cơ. Đối với các mẹ bầu có triệu chứng như đau đầu, phù nề bất thường hoặc tăng huyết áp sau tuần 20, xét nghiệm cần được thực hiện ngay lập tức để chẩn đoán chính xác.

Ai nên xét nghiệm?

Không phải mẹ bầu nào cũng cần thực hiện xét nghiệm tiền sản giật chuyên sâu, nhưng những đối tượng sau được khuyến cáo nên kiểm tra do nguy cơ cao:

• Mang thai lần đầu: Phụ nữ mang thai lần đầu có nguy cơ tiền sản giật cao hơn do cơ thể chưa thích nghi với các thay đổi trong thai kỳ.
• Tiền sử gia đình: Nếu mẹ, chị em gái hoặc người thân từng bị tiền sản giật, nguy cơ sẽ tăng lên.
• Mang thai đôi hoặc đa thai: Tình trạng này làm tăng áp lực lên hệ tuần hoàn của mẹ, dẫn đến nguy cơ cao hơn.
• Bệnh lý nền: Các bệnh như tăng huyết áp mạn tính, bệnh thận, tiểu đường hoặc lupus làm tăng khả năng mắc tiền sản giật.
• Tuổi mẹ >35 hoặc BMI cao: Phụ nữ trên 35 tuổi hoặc có chỉ số khối cơ thể (BMI) ≥30 có nguy cơ cao hơn.

Ý nghĩa lâm sàng và lợi ích của xét nghiệm tiền sản giật

Xét nghiệm tiền sản giật mang lại nhiều lợi ích thiết thực, giúp cải thiện kết quả thai kỳ cho cả mẹ và bé. Cụ thể:

• Dự báo nguy cơ: Các xét nghiệm như tỷ số sFlt-1/PlGF hoặc siêu âm Doppler giúp dự đoán nguy cơ tiền sản giật trước khi xuất hiện triệu chứng, cho phép can thiệp sớm.
• Theo dõi sát sao: Mẹ bầu thuộc nhóm nguy cơ cao sẽ được theo dõi chặt chẽ hơn, bao gồm kiểm tra huyết áp thường xuyên và siêu âm định kỳ.
• Hỗ trợ dự phòng: Dựa trên kết quả xét nghiệm, bác sĩ có thể chỉ định aspirin liều thấp hoặc các biện pháp khác để giảm nguy cơ tiền sản giật.
• Lập kế hoạch sinh: Xét nghiệm giúp bác sĩ quyết định thời điểm và phương pháp sinh phù hợp, như sinh mổ nếu có dấu hiệu suy thai hoặc tiền sản giật nặng.

Việc áp dụng các xét nghiệm sàng lọc tiền sản giật góp phần giảm tỷ lệ biến chứng nghiêm trọng, như sản giật hoặc sinh non, ở các thai kỳ nguy cơ cao.

Xét nghiệm tiền sản giật là một công cụ không thể thiếu trong việc bảo vệ sức khỏe mẹ bầu và thai nhi, đặc biệt trong bối cảnh tiền sản giật là một biến chứng nguy hiểm nhưng có thể phòng ngừa được. Bằng cách thực hiện xét nghiệm sớm từ tuần 11 - 13 và theo dõi định kỳ, mẹ bầu có thể yên tâm hơn về một thai kỳ an toàn. Nếu bạn thuộc nhóm nguy cơ cao hoặc có bất kỳ triệu chứng bất thường nào, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ để được tư vấn và thực hiện xét nghiệm tiền sản giật phù hợp. Một thai kỳ khỏe mạnh không chỉ mang lại niềm vui mà còn đảm bảo tương lai tốt đẹp cho cả mẹ và bé.