Kỹ thuật tiêm dưới da và những điều cần biết

Tiêm dưới da, tiêm bắp, tiêm tĩnh mạch đều là các phương pháp tiêm phổ biến nhằm đưa thuốc vào trong cơ thể, hỗ trợ chẩn đoán và điều trị bệnh. Trong đó, kỹ thuật tiêm dưới da là hình thức tiêm phổ biến mà bất kỳ nhân viên y tế hay những người muốn tự tiêm tại nhà đều cần phải nắm vững trước khi thực hiện.

Khái quát chung về kỹ thuật tiêm dưới da

Định nghĩa tiêm dưới da

Tiêm dưới da là kỹ thuật đưa thuốc, vắc xin vào tổ chức mô liên kết lỏng lẻo dưới da hay còn gọi là lớp mỡ. Kỹ thuật tiêm dưới da sử dụng kim tiêm mỏng, đầu nhỏ để giảm cảm giác đau cho người được tiêm. Phương pháp tiêm dưới da thường được dùng trong các trường hợp muốn thuốc hấp thụ từ từ và kéo dài thời gian hấp thụ của thuốc. Đây là kỹ thuật tiêm được sử dụng rộng rãi cho nhiều loại thuốc khác nhau vì tính khả dụng cao và tác dụng nhanh.

Tiêm dưới da có rất nhiều ưu điểm so với tiêm bắp, tiêm tĩnh mạch như hấp thụ chậm và ổn định hơn. Đặc điểm này sẽ giúp duy trì nồng độ thuốc trong cơ thể ở mức ổn định, nhờ đó giảm nguy cơ tác dụng phụ và cải thiện hiệu quả điều trị.

Ngoài ra, kỹ thuật tiêm dưới da cũng ít gây đau, tổn thương và cảm giác khó chịu khi tiêm. Tiêm dưới da cũng chỉ cần một lượng thuốc nhỏ nên giảm được nguy cơ nhiễm trùng và giúp tiết kiệm chi phí. Phương pháp tiêm dưới da cũng được đánh giá là an toàn và hiệu quả trong việc cung cấp thuốc vào cơ thể.

Mặc dù vậy, phương pháp tiêm dưới da vẫn còn rất nhiều hạn chế như kỹ thuật này không thích hợp nếu cần sử dụng một lượng lớn thuốc trong một lần hay tiêm những thuốc có kích thước phân tử lớn hoặc dịch vị nhớt. Bởi những loại thuốc này rất khó thấm qua da, gây khó khăn trong việc hấp thụ. Đặc biệt, tiêm dưới da có thể tiềm ẩn một số rủi ro nhất định như vùng tiêm bị sưng, đau, kích ứng da, thậm chí nhiễm trùng nếu không thực hiện đúng kỹ thuật.

Những trường hợp chỉ định tiêm dưới da

Kỹ thuật tiêm dưới da thường được chỉ định trong các trường hợp như tiêm insulin điều trị bệnh tiểu đường, tiêm atropin giảm đau, tiêm thuốc kích trứng hỗ trợ sinh sản, tiêm vắc xin phòng sởi, dại, quai bị, viêm gan B,... Đặc biệt việc tiêm vắc xin dưới da sẽ giúp tăng khả năng miễn dịch của cơ thể và giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh truyền nhiễm.

Tiêm dưới da thường gặp ở vị trí nào?

Kỹ thuật tiêm dưới da thường được thực hiện trên các vị trí như mặt sau của cánh tay trên (cách vai và khuỷu tay khoảng 7,5cm trở lên), mặt ngoài của đùi trên, bụng dưới cách rốn tối thiểu 5cm (nằm giữa hõm dưới xương sườn và trên xương hông).

Tuy nhiên, khi lựa chọn chỗ tiêm cũng cần lưu ý một số điều sau:

• Nếu người được tiêm quá gầy không có mô mỡ thì không nên tiêm ở vùng bụng.
• Với trẻ dưới 12 tháng, nên tiêm ở đùi.
• Với trẻ trên 12 tháng tiêm ở vùng cơ delta.
• Nếu tiêm 2 lần liên tiếp, nên thay đổi vị trí tiêm cách nhau ít nhất 3cm để đảm bảo an toàn cho làn da và tăng hiệu quả hấp thụ tốt thuốc, vắc xin.

Phản ứng có thể gặp phải khi thực hiện kỹ thuật tiêm dưới da

Là phương pháp tiêm khá an toàn nhưng cũng như các hình thức tiêm khác, tiêm dưới da vẫn có thể gây ra phản ứng không mong muốn như:

• Áp xe, nhiễm trùng vị trí tiêm, lây bệnh truyền nhiễm như viêm gan virus, HIV. Nguyên nhân là do quá trình vô khuẩn trước, trong và sau tiêm không tốt hoặc kỹ thuật không đúng khiến vị trí tiêm bị nhiễm khuẩn.
• Kỹ thuật tiêm không đúng có thể gây ra tình trạng gãy kim tiêm, quắn kim tiêm. Tình trạng này cũng có thể do người được tiêm giãy giụa, cử động mạnh, không hợp tác, thường gặp ở các trường hợp tiêm vắc xin cho trẻ em.
• Sốc phản vệ do cơ thể phản ứng với thuốc và vắc xin.
• Vị trí tiêm bị chảy máu, tụ máu sau khi tiêm.
• Người được tiêm có thể bị choáng, ngất xỉu do đau hoặc sợ hãi.

Quy trình và kỹ thuật tiêm dưới da

Kỹ thuật tiêm dưới da có thể được thực hiện bởi nhân viên y tế hoặc chính người được tiêm. Tuy nhiên, dù người thực hiện là ai thì cũng cần tuân thủ quy trình và những quy định về an toàn khi tiêm. Bởi nếu không thực hiện đúng kỹ thuật có thể làm giảm hiệu quả của thuốc, vắc xin, thậm chí gặp nhiều biến chứng khó lường. Dưới đây là quy trình thực hiện kỹ thuật tiêm dưới da.

Chuẩn bị trước khi tiêm

Người thực hiện cần kiểm tra và xác nhận thuốc cũng như liều lượng cần tiêm. Bên cạnh đó, nhân viên y tế cần đối chiếu thuốc và người được tiêm, hướng dẫn tư thế ngồi hoặc nằm chuẩn. Trường hợp tiêm cho trẻ em, cần trao đổi với người giám hộ của trẻ về tư thế, cách giữ và quy trình thực hiện để cùng hợp tác. Đồng thời chuẩn bị các dụng cụ cần thiết như thuốc tiêm, ống tiêm, kim tiêm, tăm bông, bông tẩm cồn, băng keo y tế,...

Tiến hành tiêm

Người thực hiện rửa tay sạch với xà phòng, lấy thuốc vào ống tiêm theo liều lượng được chỉ định và đẩy không khí thừa ra ngoài bằng piston. Sau đó, chọn vị trí tiêm, tiến hành sát khuẩn vùng tiêm bằng bông tẩm cồn rồi để da khô tự nhiên. Tiếp theo, dùng ngón cái và ngón trỏ véo vùng da chỗ cần tiêm, tay còn lại cầm kim tiêm hướng đầu kim lên trên rồi đâm đầu kim tiêm qua da góc 45 độ hoặc 90 độ rồi đẩy piston để thuốc đi vào cơ thể. Trường hợp thấy máu xuất hiện trong ống tiêm thì ngay lập tức rút kim ra và tiêm lại ở vị trí khác. Cuối cùng, rút kim tiêm, đặt miếng bông tẩm cồn lên chỗ tiêm trong khoảng 10 giây rồi dán băng keo y tế để cố định.

Sau khi tiêm

Để đảm bảo an toàn, sau khi tiêm bạn cần nghỉ ngơi tại chỗ khoảng 15 đến 30 phút để nhân viên y tế sẽ theo dõi. Điều này sẽ giúp phát hiện và xử trí kịp thời nếu xảy ra sốc phản vệ. Ngoài ra, sau khi về nhà, bạn nên chủ động theo dõi sức khỏe tại nhà, nếu vị trí tiêm xuất hiện các dấu hiệu bất thường như sưng tấy, đau, nổi mẩn đỏ, mẩn ngứa, chóng mặt, nôn, rối loạn tiêu hóa, sốt cao không hạ,... thì cần liên hệ ngay với nhân viên y tế để được hỗ trợ kịp thời.

Tóm lại, tiêm dưới da là một phương pháp tiêm chích thuốc an toàn, phổ biến và có thể tự tiêm tại nhà nếu được chỉ định. Tuy nhiên, trước khi tự thực hiện kỹ thuật tiêm dưới da tại nhà, bạn cần hiểu rõ về vị trí tiêm cũng như quy trình và quy định an toàn để giảm tối đa nguy cơ biến chứng có thể xảy ra. Trường hợp không thuần thục kỹ thuật tiêm, bạn hãy nhờ đến sự trợ giúp của nhân viên y tế nhé.