Não mô cầu gia tăng, dễ nhầm cúm, tử vong nhanh trong 24 đến 48 giờ

Những tháng cuối năm 2025, bệnh não mô cầu xâm lấn đang gia tăng tại nhiều địa phương, ghi nhận các ca tử vong và diễn tiến nặng trong thời gian rất ngắn. Điều đáng lo ngại là bệnh dễ bị nhầm với cúm thông thường ở giai đoạn đầu, khiến nhiều trường hợp nhập viện muộn và bỏ lỡ thời gian điều trị quyết định.

Thực trạng số ca tăng nhanh tại nhiều địa phương

Hệ thống giám sát dịch tễ quốc gia ghi nhận từ đầu năm 2025 đến nay cả nước có 95 ca mắc bệnh não mô cầu xâm lấn, tăng rõ rệt so với cùng kỳ năm 2024. Một số ca tử vong đã được xác nhận tại Bắc Ninh, Thanh Hóa, Thái Nguyên và Thành phố Hồ Chí Minh. Riêng khu vực phía Nam ghi nhận 27 ca bệnh, trong đó có những trường hợp nhập viện trong tình trạng sốc nhiễm khuẩn rất nặng ngay từ thời điểm tiếp nhận.

Tại Thái Bình, một ổ dịch liên quan đến não mô cầu khiến 74 người phải đưa vào diện giám sát y tế sau khi xuất hiện ca bệnh nặng trong cộng đồng. Các bệnh viện tuyến cuối cho biết số ca nghi ngờ và xác định não mô cầu nhập viện có xu hướng tăng trong thời gian gần đây, tạo áp lực lớn lên công tác tiếp nhận và điều trị.

Theo đánh giá của giới chuyên môn, con số ca bệnh được báo cáo có thể chưa phản ánh đầy đủ quy mô thực tế. Nguyên nhân là do triệu chứng ở giai đoạn đầu thường không điển hình, nhiều trường hợp chỉ biểu hiện sốt và mệt mỏi nhẹ nên không được xét nghiệm xác định tác nhân. Một số ca diễn tiến rất nhanh và tử vong trước khi kịp làm đầy đủ các xét nghiệm vi sinh.

Nguyên nhân gia tăng và cảnh báo từ chuyên gia

PGS.TS.BS Phạm Quang Thái, Phó trưởng khoa Kiểm soát bệnh truyền nhiễm Viện Vệ sinh Dịch tễ Trung ương, cho biết não mô cầu luôn nằm trong nhóm các bệnh truyền nhiễm nguy hiểm hàng đầu do khả năng gây tử vong rất nhanh. Nếu không được điều trị kịp thời, tỷ lệ tử vong có thể lên tới 50% chỉ trong vòng 24 đến 48 giờ. Ngay cả khi được điều trị tích cực tại cơ sở y tế chuyên sâu, tỷ lệ tử vong vẫn dao động từ 8 - 15% và khoảng 20% người sống sót phải đối mặt với các di chứng thần kinh hoặc thể chất kéo dài suốt đời.

Theo các chuyên gia dịch tễ, sau đại dịch COVID-19, sự thay đổi trong mô hình lưu hành mầm bệnh cùng với việc gián đoạn tiêm chủng tại nhiều quốc gia đã tạo điều kiện cho các bệnh truyền nhiễm nguy hiểm quay trở lại, trong đó có não mô cầu xâm lấn. Việt Nam cũng không nằm ngoài xu hướng này.

Đáng chú ý, trong thời gian gần đây ghi nhận sự lưu hành của các nhóm huyết thanh W và C. Đây là những nhóm được đánh giá có độc lực cao, khả năng xâm lấn nhanh và tỷ lệ tử vong cao hơn so với một số nhóm huyết thanh khác, khiến bệnh cảnh trở nên nặng nề và khó kiểm soát hơn.

Dễ nhầm với cúm và nguy cơ nhập viện muộn

TS.BS Đỗ Thiện Hải, Phó Giám đốc Trung tâm Bệnh Nhiệt đới Bệnh viện Nhi Trung ương, cho biết trong thực hành lâm sàng, phần lớn bệnh nhân não mô cầu nhập viện trong tình trạng muộn. Nguyên nhân chính là do các dấu hiệu ban đầu rất giống với cúm hoặc nhiễm virus đường hô hấp thông thường.

Ở giai đoạn khởi phát, người bệnh thường chỉ có biểu hiện sốt, mệt mỏi, đau đầu, đau cơ, kèm buồn nôn hoặc chán ăn. Phụ huynh dễ chủ quan, cho rằng trẻ bị cảm cúm nên tự theo dõi tại nhà hoặc chỉ dùng thuốc hạ sốt.

Tuy nhiên, chỉ sau vài giờ, vi khuẩn não mô cầu có thể xâm nhập vào máu và màng não, gây nhiễm khuẩn huyết, rối loạn tri giác, co giật, tụt huyết áp và suy đa cơ quan. Một số dấu hiệu đặc trưng như ban xuất huyết hoại tử, cứng gáy, đau cổ hoặc lú lẫn thường chỉ xuất hiện khi bệnh đã ở giai đoạn nặng, khiến việc chẩn đoán sớm trở nên vô cùng khó khăn, đặc biệt tại tuyến y tế cơ sở nơi còn hạn chế về xét nghiệm chuyên sâu.

Nguy cơ tử vong cao dù đã điều trị đúng

TS.BS Nguyễn An Nghĩa, Phó Trưởng khoa Nhiễm Thần kinh Bệnh viện Nhi đồng 1 Thành phố Hồ Chí Minh, cho biết nhiều bệnh nhân khi được chuyển đến bệnh viện đã rơi vào tình trạng sốc nhiễm khuẩn rất nặng. Ngay cả khi được điều trị đúng phác đồ và can thiệp tích cực, tỷ lệ tử vong vẫn ở mức 10 - 15%. Đối với thể nhiễm trùng huyết do não mô cầu, con số này có thể lên tới 40%.

Theo ông, đây là căn bệnh có diễn tiến theo từng giờ, mọi sự chậm trễ trong chẩn đoán và điều trị đều có thể để lại hậu quả rất nghiêm trọng, thậm chí không thể cứu vãn.

Vắc xin là biện pháp phòng ngừa hiệu quả nhất

Trước diễn biến gia tăng của bệnh não mô cầu xâm lấn, giới chuyên môn tiếp tục khẳng định tiêm vắc xin là biện pháp phòng ngừa chủ động và hiệu quả nhất hiện nay. Theo các chuyên gia truyền nhiễm, việc sử dụng vắc xin bao phủ đầy đủ các nhóm huyết thanh lưu hành giúp giảm rõ rệt nguy cơ mắc bệnh, tử vong và di chứng nặng.

TS.BS Nguyễn An Nghĩa cho biết hiện nay Việt Nam đã có các loại vắc xin phòng não mô cầu bao phủ các nhóm huyết thanh A, B, C, W và Y. Trong đó, một số loại vắc xin có khả năng bảo vệ đồng thời bốn nhóm huyết thanh A, C, Y và W chỉ trong một mũi tiêm, giúp mở rộng phạm vi bảo vệ trong bối cảnh dịch tễ biến động khó lường.

Hiện Tiêm chủng Long Châu đang cung ứng các loại vắc xin phòng viêm màng não do não mô cầu phù hợp với nhiều nhóm tuổi khác nhau. Đơn vị cho biết số lượt người dân đến tìm hiểu và tiêm phòng các bệnh truyền nhiễm nguy hiểm, trong đó có não mô cầu, đang tăng lên trong thời gian gần đây khi số ca mắc được ngành y tế cảnh báo.

Các chuyên gia nhấn mạnh nhóm trẻ dưới 5 tuổi, đặc biệt là trẻ dưới 2 tuổi, cùng với thanh thiếu niên từ 11 đến 18 tuổi là những đối tượng có nguy cơ cao và cần được ưu tiên tiếp cận vắc xin phòng bệnh. Việc tiêm chủng đầy đủ và đúng thời điểm được xem là yếu tố quan trọng giúp giảm thiểu nguy cơ bùng phát dịch cũng như hạn chế các ca bệnh nặng trong cộng đồng.

Não mô cầu gia tăng, dễ nhầm cúm, tử vong nhanh trong 24 đến 48 giờ đang đặt ra thách thức lớn cho công tác phòng chống dịch cuối năm. Trước diễn tiến bệnh nhanh và nguy cơ tử vong cao, giới chuyên môn nhấn mạnh việc không chủ quan trước các triệu chứng giống cúm, phát hiện sớm và thực hiện đầy đủ các biện pháp dự phòng theo khuyến cáo y tế là yếu tố quan trọng nhằm hạn chế hậu quả nghiêm trọng của bệnh.