Nghiệm pháp Synacthen được tiến hành như thế nào?

Nghiệm pháp Synacthen còn được gọi là "Synacthen test," là một kiểm tra y tế được sử dụng để đánh giá chức năng của tuyến thượng thận. Quá trình này liên quan đến việc sử dụng một chất hóa học có tên là tetracosactide (hay Synacthen), một dạng tổng hợp của hormone tự nhiên trong cơ thể, để kích thích tuyến thượng thận sản xuất cortisol.

Bệnh suy tuyến thượng thận

Tuyến thượng thận là cơ quan nằm sâu sau phúc mạc, là một tuyến nội tiết quan trọng đối với hoạt động của cơ thể. Mỗi thận đều có hai tuyến thượng thận nằm ở phía trên. Với kích thước gần bằng quả óc chó, từng tuyến thượng thận bao gồm vỏ và tủy, mỗi phần này sản xuất các hormone riêng biệt từ các khu vực khác nhau.

Hormone cortisol, aldosterone và androgen được tuyến thượng thận tiết ra, tham gia vào quá trình chuyển hóa phức tạp. Các catecholamine sản xuất từ tủy thượng thận có vai trò quan trọng trong việc điều chỉnh huyết áp động mạch. Sự tăng sản xuất hormone nội tiết từ tuyến thượng thận có thể dẫn đến nhiều hội chứng bệnh lý nguy hiểm mà không dễ dàng chữa trị hoàn toàn bằng phương pháp nội khoa.

Cortisol là một hormone steroid, đóng vai trò quan trọng trong nhiều quá trình cơ thể. Chức năng chính của tuyến thượng thận bao gồm:

• Điều hòa huyết áp.
• Hỗ trợ hệ thống miễn dịch của cơ thể.
• Giúp cơ thể đáp ứng với tình trạng căng thẳng.
• Tham gia vào việc điều tiết nồng độ insulin và lượng đường trong máu.

Suy tuyến thượng thận là một bệnh rối loạn xảy ra khi tuyến này không hoạt động hiệu quả, dẫn đến sản xuất hormone cortisol và đôi khi aldosteron ở mức quá thấp. Hậu quả là các quá trình chuyển hóa, cân bằng muối và nước trong cơ thể bị xáo trộn, dẫn đến mất nước và muối thông qua nước tiểu và huyết áp giảm đột ngột. Đồng thời, lượng kali tăng cao gây nguy hiểm đến sức khỏe. Bệnh suy tuyến thượng thận có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi.

Một trong những nguyên nhân gây suy tuyến thượng thận cấp là việc sử dụng thuốc glucocorticoid một cách không đúng cách. Việc tiêu thụ quá nhiều glucocorticoid có thể làm suy giảm hoạt động của tuyến thượng thận, và sau khi ngừng sử dụng, tuyến này không thể hoạt động trở lại bình thường, dẫn đến suy tuyến thượng thận. Nguy cơ này tăng lên khi trải qua tình trạng căng thẳng tinh thần hoặc thể chất (như chấn thương, phẫu thuật...), điều này có thể đe dọa tính mạng.

Nghiệm pháp Synacthen là gì?

Nghiệm pháp Synacthen là một quy trình y tế sử dụng một hợp chất hóa học đặc biệt để đánh giá khả năng tạo ra hormone cortisol của tuyến thượng thận. Quá trình này nhằm kích thích tuyến thượng thận và sau đó kiểm tra phản ứng của nó để đánh giá khả năng hoạt động.

Synacthen hay còn được gọi là tetracosactide, là một hợp chất hóa học chủ yếu được sử dụng trong quy trình nghiệm pháp Synacthen. Mục tiêu chính của nghiệm pháp này là đánh giá chức năng của tuyến thượng thận. Nó cung cấp thông tin về cách các bộ phận quan trọng như vùng dưới đồi, tuyến yên và tuyến thượng thận hoạt động cùng nhau và phản ứng ra sao khi được kích thích.

Nghiệm pháp Synacthen không chỉ giúp đánh giá chức năng tuyến thượng thận mà còn được sử dụng để chẩn đoán bệnh Addison, một tình trạng y khoa liên quan đến sự suy giảm hoạt động của tuyến thượng thận. Quá trình này không chỉ giúp xác định bất thường về hormone cortisol mà còn đưa ra thông tin về khả năng hoạt động toàn diện của hệ thống tuyến yên và thượng thận.

Nghiệm pháp Synacthen được tiến hành như thế nào?

Khi thực hiện nghiệm pháp Synacthen, bước đầu tiên là bạn sẽ được tiêm một chất hóa học gọi là tetracosactide. Nếu nồng độ cortisol vẫn duy trì ở mức thấp sau khi tiêm tetracosactide, điều này cho thấy có vấn đề với chức năng của tuyến thượng thận. Thông thường, nghiệm pháp Synacthen thường được thực hiện vào buổi sáng sớm tại bệnh viện.

Quá trình nghiệm pháp Synacthen bao gồm:

• Lấy mẫu máu ban đầu để đo nồng độ cortisol của bạn.
• Thiết lập đường truyền tĩnh mạch để tiêm tetracosactide và lấy mẫu máu.
• Tiêm tetracosactide vào tĩnh mạch hoặc cơ bắp của bạn. Trong trường hợp kiểm tra nhanh, mẫu máu sẽ được lấy lại sau khoảng 30 và 60 phút sau khi tiêm chất này.
• Nếu là dạng kiểm tra ngắn hạn, quá trình sẽ kết thúc nhanh chóng. Tuy nhiên, có thể thực hiện dạng kiểm tra lâu hơn, khi đó bạn sẽ được xét nghiệm máu đều đặn trong vòng 24 giờ.

Đánh giá kết quả nghiệm pháp Synacthen:

Kết quả bình thường:

• Trong kiểm tra nhanh: Nồng độ cortisol tăng hơn 7 mcg/dL so với mức ban đầu.
• Trong kiểm tra 24 giờ: Nồng độ cortisol tăng hơn 40 mcg/dL.
• Trong kiểm tra 3 ngày: Nồng độ cortisol tăng hơn 40 mcg/dL.

Kết quả không bình thường:

Đối với suy tuyến thượng thận:

Nồng độ cortisol tăng, nhưng vẫn dưới mức bình thường (suy tuyến thượng thận phụ thuộc):

• Suy tuyến yên.
• Sản xuất steroid không điều tiết từ khối u.
• Nồng độ cortisol bình thường hoặc thấp (suy tuyến thượng thận nguyên phát):
• Bệnh Addison.
• Nhồi máu hoặc xuất huyết ở tuyến thượng thận.
• Khối u di căn tới tuyến thượng thận.
• Suy tuyến thượng thận bẩm sinh liên quan đến enzym.
• Phẫu thuật cắt bỏ tuyến thượng thận.

Về tác dụng phụ của nghiệm pháp Synacthen, thường không gây ra tác dụng phụ nào ngoại trừ có thể xuất hiện vết bầm nhỏ tại nơi tiêm. Một số trường hợp có thể gặp tình trạng sưng tĩnh mạch tại nơi lấy máu, nhưng thông thường sẽ ổn định sau vài ngày.

Xem thêm: 

• Các phương pháp điều trị u tuyến thượng thận
• Người bị suy tuyến thượng thận nên ăn gì?
• Các biến chứng suy tuyến thượng thận cần biết