Ngộ độc lidocain nguy hiểm như thế nào? Cách xử lý tốt nhất là gì?

Hiện nay, với sự phát triển của y học hiện đại, các trường hợp ngộ độc thuốc mê không còn xảy ra thường xuyên như trước. Tuy nhiên, làm thế nào để quản lý và giảm thiểu nguy cơ ngộ độc lidocain vẫn là một trong những kiến ​​thức quan trọng mà mọi người đều nên nắm rõ.

Ngộ độc lidocain hay ngộ độc thuốc tê nói chung nguy hiểm như thế nào?

Đã có nhiều trường hợp tai biến nặng liên quan đến gây mê mà người bệnh thường nhầm lẫn với sốc phản vệ. Trên thực tế, sốc phản vệ do thuốc tê rất hiếm gặp, đặc biệt với nhóm thuốc tê sử dụng hiện nay hầu hết là thuốc thuộc nhóm aminoamide. Do đó, ngộ độc thuốc tê toàn thân là nguyên nhân chính gây ra những biến chứng nguy hiểm đến tính mạng, 

Ngộ độc thuốc tê không những nguy hiểm cho tính mạng bệnh nhân mà còn gây lo lắng cho các nhân viên y tế trong việc thực hành gây mê hiện nay. Gây mê được thực hiện ở nhiều chuyên khoa tại các vị trí khác nhau, nguy cơ ngộ độc chất gây mê có thể xảy ra ở bất kỳ vị trí nào và với bất kỳ loại gây mê nào. Nguy cơ ngộ độc thuốc mê cao ở nhóm bệnh nhân cao tuổi, trẻ em, gây tê ở các vị trí giàu mạch máu như đầu, mặt, cổ, khoang miệng, vòm họng, gây tê tuỷ sống,...

Ngộ độc lidocain hay ngộ độc thuốc tê nói chung có thể gây nguy hiểm đến tính mạng

Nguyên nhân ngộ độc thuốc tê

Bởi vì thuốc gây tê không được bán ở các hiệu thuốc và không có dạng thuốc uống nên việc sử dụng quá liều hoặc ngộ độc với thuốc gây tê cục bộ hiếm khi xảy ra trong cộng đồng mà thường xảy ra ở các cơ sở y tế. 

Tiêm nhầm thuốc vào tĩnh mạch hoặc tiêm quá liều, tốc độ truyền quá nhanh hoặc tiêm sai chế phẩm chưa pha loãng. Ngoài ra, trong một số trường hợp, pha thuốc tê với epinephrine để kéo dài thời gian sử dụng cũng có thể dẫn đến ngộ độc thuốc mê. 

Cũng có một số trường hợp sử dụng bất hợp pháp thuốc tê cho mục đích xấu. Trong trường hợp này thuốc mê được sử dụng hầu hết là không tinh khiết, do đó bệnh nhân có thể có các triệu chứng khác cùng với các triệu chứng ngộ độc thuốc mê.

Triệu chứng ngộ độc thuốc tê

Các triệu chứng ngộ độc thuốc mê thường biểu hiện ở hai cơ quan chính là hệ thần kinh và tim mạch. Tuy nhiên tùy theo loại thuốc mê, liều dùng mà biểu hiện sẽ hơi khác nhau. Với lidocain và mepivacain, các biểu hiện của hệ thần kinh trung ương đi trước các biểu hiện tim mạch. Trong khi đó, bupivacain thì ngược lại, các biểu hiện ở tim thường đi trước các triệu chứng thần kinh. 

Các biểu hiện ở hệ thần kinh trung ương:

• Tê quanh miệng, hoa mắt, ù tai, chua miệng.
• Lú lẫn, bồn chồn, nói lắp, co giật.
• Giảm ý thức, hôn mê hoặc ngừng hô hấp.

Biểu hiện ở hệ tim mạch:

• Tụt huyết áp.
• Nhịp tim chậm, nhịp nhanh thất, rung thất, vô tâm thu. 

Ngoài ra, còn có một số triệu chứng khác như:

• Khi sử dụng thuốc tê tại chỗ có adrenaline có thể xuất hiện các triệu chứng như đánh trống ngực, nhức đầu, nhịp tim nhanh, huyết áp tăng và loạn nhịp tim.
• Bệnh nhân sử dụng benzocaine, prilocaine hoặc lidocaine có thể bị methemoglobin huyết. 
• Các phản ứng dị ứng như nổi mề đay, co thắt phế quản,… hiếm gặp và hầu như chỉ xảy ra với các thuốc dạng ester.
• Sử dụng một số loại thuốc như methylparaben làm chất bảo quản cũng có thể gây phản ứng cho người bệnh.

Triệu chứng ngộ độc thuốc tê có thể khiến bệnh nhân hôn mê

Xử lý ngộ độc thuốc tê

Nếu xảy ra trường hợp bệnh nhân bị ngộ độc thuốc mê thì việc điều trị lúc này phải có bác sĩ can thiệp. Theo đó phải thực hiện ngay các biện pháp sau: 

• Ngừng tiêm thuốc gây tê tại chỗ.
• Yêu cầu người đưa đi cấp cứu.
• Thở oxy 100%, đặt nội khí quản, thở máy nếu cần.
• Truyền lipid 20% để kiểm soát đường thở bằng tiêm tĩnh mạch. Nếu tình trạng bệnh nhân vẫn không ổn định, nên tiêm nhắc lại 1 - 2 lần.
• Điều trị nhịp tim chậm bằng Atropin.
• Điều trị co giật.
• Trong trường hợp ngừng tim: Cấp cứu hồi sức tim phổi ngay. Gọi ngay cho bệnh viện tim phổi gần nhất. Sử dụng lipid, sốc điện. Không sử dụng vasopressin, thuốc chẹn kênh canxi, thuốc chẹn beta, hoặc các thuốc gây tê cục bộ khác. 
• Tiếp tục theo dõi trong 4 - 6 giờ đối với các biến cố tim mạch hoặc ít nhất 2 giờ đối với các biến cố thần kinh trung ương.

Giảm thiểu nguy cơ ngộ độc thuốc tê

• Sử dụng thuốc gây tê với liều lượng tối thiểu cần thiết để đạt được hiệu quả mong muốn. 
• Nồng độ của thuốc gây tê cục bộ trong máu phụ thuộc vào vị trí tiêm và liều lượng. Cần xác định những bệnh nhân có nguy cơ cao bị ngộ độc thuốc mê như trẻ em dưới 6 tháng tuổi, bệnh nhân gầy, người già, bệnh nhân suy tim, rối loạn dẫn truyền, bệnh chuyển hóa, bệnh gan, nồng độ protein huyết tương thấp,...
• Cân nhắc sử dụng thuốc chỉ điểm hoặc liều thử nghiệm như epinephrine từ 2.5 đến 5ml để xác minh việc tiêm nội mạch. Sử dụng liều thử nghiệm cần xác định các triệu chứng, thời gian khởi phát và hiểu thời gian phát triển và những hạn chế khi sử dụng phương pháp này.
• Hút ngược kim tiêm để xem máu có bị hút ngược vào ống tiêm hay không. 
• Tiêm thuốc mê từng liều nhỏ và theo dõi, đánh giá các triệu chứng ngộ độc thuốc mê. 
• Cân nhắc liều lượng thuốc mê trước khi thực hiện bất kỳ thủ thuật hoặc phẫu thuật nào.

Để giảm nguy cơ ngộ đôc thuốc tê bác sĩ cần chú ý liều lượng và đối tượng sử dụng

Ngộ độc lidocain và ngộ độc thuốc tê nói chung gây nguy hiểm cho tính mạng của bệnh nhân rất nhanh nên nhân viên y tế phải hết sức thận trọng trong quá trình điều trị và xử lý kịp thời nếu bệnh nhân có biểu hiện nghi ngờ, gọi ngay cho khoa gây mê hồi sức nếu có các dấu hiệu nguy hiểm trên.

Cao Hiếu

Nguồn tham khảo: Tổng hợp