Ngộ độc ong đốt: Cách sơ cứu, điều trị và phòng tránh

Ong đốt cũng là một loại chất độc ở động vật thường gặp. Ong mật thường gây dị ứng, trong khi ong bắp cày gây ngộ độc. Bệnh nhân bị ong đốt nhiều dễ bị ngộ độc ong đốt nặng và để lại hậu quả lâu dài cho các cơ quan, đặc biệt là thận. Có thể dẫn đến tử vong nếu không được cấp cứu kịp thời và đúng phương pháp.

Thông tin về một số loài ong

Ong thuộc bộ cánh màng có 2 họ chính là họ ong vò vẽ gồm ong vàng, ong vò vẽ và ong bắp cày. Họ ong mật gồm ong mật và ong bầu.

Ong mật

Ở nước ta hiện nay có 5 loài ong là ong ruồi đỏ, ong ruồi đen, ong nội, ong đá, ong khoái. Dấu hiệu nhận biết là đốt bàn chân thứ 3 to và mang theo cục phấn hoa. Ong khoái làm tổ trên cây cao, tổ treo như bọng nước, ong to, rất hung dữ. Độc tính gây sưng tấy, đau nhức, gây dị ứng hoặc sốc phản vệ.

Ong bắp cày, ong vò vẽ

Ong vò vẽ làm tổ trên cây, mái nhà, cột nhà,... Tổ có hoa văn như vân gỗ, hình bầu dục có một lỗ duy nhất để ong ra vào, hung dữ. Còn ong bắp cày xây tổ dưới đất, thường sử dụng các tổ mối bỏ hoang. Ong rất to, rất hung dữ và có độc tính rất cao, gây tổn thương lớn ở vùng đốt, gây độc cho cơ, thận, máu, có thể tử vong.

Ong bắp cày

Biểu hiện lâm sàng của tình trạng ngộ độc ong đốt

Tại chỗ

• Biểu hiện bên ngoài da mẩn đỏ, đau nhức, ngứa, phù nề xung quanh vết cắn.
• Cơn đau nhói chuyển thành cơn đau rát sau vài phút. 
• Nốt châm ở trung tâm có màu trắng xung quanh có viền đỏ. Tổn thương da phù nề, sưng tấy, kéo dài vài ngày đến vài tuần.
• Nếu bị đốt nhiều có thể bị phù ở cả tứ chi hoặc toàn thân.
• Ong đốt vào họng gây phù nề, co thắt thanh quản, gây khó thở cấp tính.
• Ong đốt ở vùng xung quanh mắt hoặc mí mắt có thể gây đục thủy tinh thể, viêm mống mắt, áp xe thể thủy tinh, thủng nhãn cầu, tăng nhãn áp và các tật khúc xạ. 
• Các triệu chứng cục bộ nghiêm trọng nhất trong 48 - 72 giờ sau khi bị ong đốt và kéo dài hàng tuần. 
• Tiêu cơ vân xảy ra sau 24 - 48 giờ có thể dẫn đến vô niệu do tắc nghẽn ống thận. 
• Nọc độc của ong tiêm trực tiếp vào mạch máu có thể gây ra triệu chứng nhanh và dữ dội hơn.

Triệu chứng toàn thân

• Ngứa, nổi mày đay và cảm giác bỏng rát trong vòng vài giờ sau khi bị đốt.
• Nếu bị đốt nhiều, các triệu chứng toàn thân có thể biểu hiện ngay lập tức hoặc sau vài ngày, bao gồm phù toàn thân, cảm giác nóng rát, vã mồ hôi.
• Buồn nôn, đau bụng, tiêu chảy, hoại tử tế bào gan.
• Giai đoạn đầu mạch đập nhanh, tăng huyết áp, nhồi máu cơ tim sau đó hạ huyết áp.
• Thần kinh: Yếu cơ, mệt mỏi, chóng mặt, nhức đầu, hôn mê và co giật. 
• Tiểu ra máu, chảy máu nhiều vị trí. Lưu ý xuất huyết phổi hoặc não. Có thể có rối loạn đông máu lan tỏa trong mạch máu.
• Thận: Tiểu ít, nước tiểu sẫm màu, sau đó vô niệu nhanh chóng, thiếu máu cục bộ của thận.
• Các triệu chứng sốc phản vệ: Những triệu chứng này thường xuất hiện trong vòng vài phút đến vài giờ sau khi bị ong đốt, tử vong thường xảy ra trong vài giờ. Sốc phản vệ chiếm 0,3 - 3%, thậm chí 8% các trường hợp bị ong đốt.

Biểu hiện

• Da nổi ban đỏ toàn thân, phù mạch, ngứa. 
• Hệ hô hấp: Phù lưỡi, co thắt phế quản, tăng tiết dịch phế quản, co thắt thanh quản gây khó thở thanh quản. Trong trường hợp nghiêm trọng, có thể xảy ra hiện tượng xuất huyết phổi. 
• Tim mạch: Nhịp tim nhanh, hạ huyết áp, ngất xỉu.
• Đầy hơi, đau quặn bụng, buồn nôn, tiêu chảy.

Biểu hiện thông thường là sưng tấy, đau nhức ở nơi bị ong đốt

Phản ứng chậm

• Xuất hiện 7 - 15 ngày sau khi bị đốt.
• Phản ứng kiểu bệnh huyết thanh, sốt, đau nhức khớp.
• Phản ứng thần kinh, hội chứng màng não,...
• Viêm cầu thận.

Cách sơ cứu và điều trị khi bị ong đốt

Sơ cứu

Đối với trường hợp nhẹ với số lượng vết đốt ít cần nhanh chóng đưa nạn nhân ra khỏi vùng có ong. Dùng kẹp hay dụng cụ có thể rút ngòi ong ra. Cho người bệnh uống nhiều nước, nước bù điện giải hoặc nước hoa quả. Đưa nạn nhân đến trung tâm y tế gần nhất. 

Gọi và đưa nạn nhân đến trung tâm y tế gần nhất ngay lập tức nếu số lượng bị ong rừng đốt trên 10 nốt. Vết đốt ở mặt, cổ, miệng, họng. Đau nhức, sưng tấy nhiều, ngứa, khó thở, mệt mỏi, đi tiểu ít, vàng mắt, vàng da. Nếu bệnh nhân khó thở nên thực hiện hồi sức bằng miệng hoặc hô hấp nhân tạo, không tự dùng thuốc kể cả thuốc Tây hay mẹo dân gian lên vết đốt.

Tại bệnh viện

Bác sĩ sẽ quyết định phương pháp điều trị dựa vào tình trạng của bệnh nhân, số lượng vết ong chích, thời gian: 

• Truyền dịch và dùng thuốc lợi tiểu: Nếu bệnh nhân nhập viện kịp thời với số lượng vết đốt nhiều, vết đốt của ong bắp cày hoặc ong vò vẽ.
• Thuốc chống dị ứng.
• Các biện pháp lọc máu: Nếu số lượng vết đốt nhiều hoặc suy thận.
• Các biện pháp khác: Sử dụng thuốc giảm đau, truyền máu, thở máy.

Việc cần làm của bệnh nhân là phải tuân thủ hướng dẫn của bác sĩ. Theo dõi sức khoẻ, lượng nước tiểu. Uống nước với theo chỉ định của bác sĩ.

Sau khi bị ong đốt nên sơ cứu nhanh chóng và đến bệnh viện để được điều trị cụ thể

Cách phòng tránh bị ong đốt

Một số cách phòng tránh tình trạng bị ong đốt:

• Không chọc phá tổ ong.
• Cần kiểm tra nền nhà, phòng ở để không để ong làm tổ. 
• Phát hiện sớm tổ ong và tiêu hủy tổ ong.
• Không nên để ong vào làm tổ trong nhà là điềm lành.
• Khi vào rừng tránh mặc quần áo có màu sắc sặc sỡ. Không dùng nước hoa, dầu gội có mùi thơm. Không đi chân trần. Đội mũ có lưới, đeo găng tay và mặc quần áo dày.
• Khi đàn ong đang bay, không được chạy, phải đứng yên.
• Khi bị ong tấn công, bạn có thể dùng bất kỳ bình xịt nào có mùi khó chịu hoặc khói để xua đuổi.
• Loại bỏ tổ ong bằng cách xông khói, phun thuốc diệt côn trùng, diệt muỗi để xua đuổi ong, sau đó dùng lưới hoặc màn để bọc tổ ong.

Trên đây là những thông tin bạn cần biết để tránh ngộ độc ong đốt. Tốt nhất khi bị ong đốt cần sơ cứu tại nhà và nhanh chóng đưa đến bệnh viện để kiểm tra và được điều trị cụ thể. Hy vọng bài viết đã đem lại nhiều thông tin hữu ích cho bạn đọc.

Cao Hiếu

Nguồn tham khảo: Tổng hợp