Nguyên nhân gây cận thị là gì? Khi nào cần đi khám?

Theo ước tính của Viện Nhãn Khoa Mỹ, đến năm 2050, khoảng 9,8% dân số thế giới tương đương hơn 4 tỷ người sẽ mắc tật cận thị. Đặc biệt, số người bị mất thị lực do biến chứng từ cận thị có thể lên đến khoảng 1 tỷ người, khiến cận thị trở thành nguyên nhân hàng đầu gây mất thị lực trên toàn cầu. Tại Việt Nam, theo thống kê từ Tổng cục Thống kê, tỷ lệ người mắc tật cận thị dao động từ 15 - 40% dân số. Trong đó, trẻ em từ 6 - 15 tuổi ở khu vực thành thị có tỷ lệ mắc tật khúc xạ từ 20 - 40%, trong khi khu vực nông thôn tỷ lệ này thấp hơn, từ 10 - 15%. Đáng chú ý, tại các trường học ở thành phố, tỷ lệ học sinh cận thị có thể lên tới 50%, phản ánh thực trạng cận thị học đường ngày càng gia tăng và là mối lo ngại lớn.

Điểm danh những nguyên nhân gây cận thị phổ biến

Cận thị là một trong những tật khúc xạ phổ biến, ảnh hưởng đến thị lực và chất lượng cuộc sống của nhiều người. Để phòng ngừa và kiểm soát tình trạng này hiệu quả, bạn cần hiểu rõ những nguyên nhân gây cận thị dưới đây.

Trục nhãn cầu quá dài

Một trong những nguyên nhân hàng đầu dẫn đến cận thị là sự phát triển bất thường của trục nhãn cầu. Khi trục nhãn cầu dài hơn mức bình thường, hình ảnh sẽ hội tụ tại một điểm trước võng mạc thay vì ngay trên võng mạc. Điều này khiến hình ảnh trở nên mờ nhòe khi nhìn các vật ở xa, dẫn đến hiện tượng cận thị.

Yếu tố di truyền

Cận thị có thể bắt đầu xuất hiện từ khi còn nhỏ, đặc biệt nếu cả cha và mẹ đều mắc tật này. Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng nguy cơ trẻ bị cận thị sẽ tăng cao nếu có yếu tố di truyền. Vì vậy, những gia đình có tiền sử cận thị cần chú ý kiểm tra thị lực định kỳ cho trẻ để kịp thời phát hiện và can thiệp.

Hình dạng bất thường của giác mạc hoặc thủy tinh thể

Sự bất cân xứng trong hình dạng của giác mạc hoặc thể thủy tinh cũng là nguyên nhân gây cận thị. Khi giác mạc hoặc thủy tinh thể có độ cong lớn hơn bình thường so với trục nhãn cầu, ánh sáng sẽ hội tụ sai vị trí, làm suy giảm khả năng nhìn rõ các vật ở xa.

Cận thị không chỉ gây bất tiện trong sinh hoạt mà còn ảnh hưởng đến sức khỏe thị lực lâu dài nếu không được điều chỉnh kịp thời. Vì vậy, việc duy trì thói quen sống lành mạnh, bảo vệ mắt và thường xuyên kiểm tra thị lực là rất cần thiết để ngăn ngừa và giảm thiểu tác động của cận thị.

Dấu hiệu nhận biết cận thị

Cận thị là một tật khúc xạ phổ biến, đặc biệt ở trẻ em và người trẻ tuổi. Không chỉ nắm rõ nguyên nhân gây cận thị mà việc nhận biết sớm các triệu chứng cận thị là yếu tố quan trọng giúp cải thiện thị lực và ngăn ngừa những biến chứng không mong muốn.

Dưới đây là những biểu hiện thường gặp của cận thị mà bạn cần lưu ý:

Triệu chứng chung của cận thị

Người bị cận thị thường gặp khó khăn trong việc nhìn rõ các vật ở xa. Một số triệu chứng phổ biến bao gồm:

Tầm nhìn mờ khi nhìn xa

Đây là biểu hiện rõ ràng nhất, đặc biệt khi nhìn biển báo giao thông, bảng hiệu hoặc các vật ở khoảng cách xa.

Thường xuyên nheo mắt

Người bị cận thị có xu hướng nheo mắt để điều chỉnh tiêu điểm và nhìn rõ hơn.

Đau đầu do mỏi mắt

Mắt phải điều tiết nhiều khi nhìn xa gây căng thẳng cho cơ mắt, dẫn đến đau đầu.

Khó lái xe vào ban đêm

Cận thị có thể trở nên nghiêm trọng hơn trong điều kiện ánh sáng yếu, gây khó khăn khi lái xe vào ban đêm.

Dấu hiệu cận thị ở trẻ em

Cận thị thường khởi phát ở độ tuổi học đường, do trẻ dành nhiều thời gian nhìn gần và ít hoạt động ngoài trời. Các biểu hiện dễ nhận thấy ở trẻ bao gồm:

Nheo mắt liên tục

Trẻ thường xuyên nheo mắt khi nhìn xa, đặc biệt khi đọc bảng trên lớp.

Ngồi quá gần màn hình

Trẻ có thói quen ngồi sát tivi hoặc máy tính để nhìn rõ hơn.

Không nhận diện được vật ở xa

Trẻ có thể khó khăn trong việc nhận ra người hoặc vật từ khoảng cách xa.

Nháy mắt quá mức và chà mắt thường xuyên

Đây là dấu hiệu mắt trẻ bị mỏi và kích thích do phải điều tiết quá nhiều.

Cận thị nếu không được phát hiện và điều chỉnh kịp thời có thể gây suy giảm thị lực nghiêm trọng và ảnh hưởng đến học tập cũng như sinh hoạt hàng ngày. Vì vậy, việc kiểm tra thị lực định kỳ và hướng dẫn trẻ sử dụng mắt đúng cách là rất cần thiết để bảo vệ sức khỏe đôi mắt.

Những biến chứng nguy hiểm của tật cận thị

Cận thị không chỉ ảnh hưởng đến khả năng nhìn xa mà còn tiềm ẩn nhiều biến chứng nguy hiểm nếu không được kiểm soát và điều trị đúng cách. Những hệ lụy này có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống và sức khỏe thị lực lâu dài.

Các biến chứng thường gặp của cận thị

Giảm chất lượng cuộc sống

Cận thị không được điều chỉnh có thể khiến bạn gặp khó khăn trong việc thực hiện các hoạt động hàng ngày như đọc sách, lái xe hoặc tham gia các hoạt động xã hội. Điều này khiến người bệnh dễ cảm thấy tự ti và hạn chế giao tiếp xã hội.

Mỏi mắt và đau đầu

Người bị cận thị thường phải căng mắt hoặc nheo mắt để nhìn rõ, dẫn đến mỏi mắt kéo dài, đau đầu và khó chịu trong sinh hoạt hàng ngày.

Mất an toàn trong các hoạt động

Các vấn đề về thị lực làm giảm khả năng thực hiện các nhiệm vụ đòi hỏi tầm nhìn tốt như lái xe hoặc vận hành máy móc, từ đó tăng nguy cơ xảy ra tai nạn.

Gánh nặng tài chính

Chi phí liên quan đến việc điều trị cận thị như kiểm tra thị lực, đeo kính hoặc phẫu thuật khúc xạ có thể trở thành gánh nặng tài chính đối với nhiều người. Ngoài ra, suy giảm thị lực còn ảnh hưởng đến năng suất lao động và thu nhập.

Biến chứng nghiêm trọng của cận thị nặng

Cận thị nặng không chỉ gây thoái hóa võng mạc mà còn làm tăng nguy cơ mắc các bệnh lý nghiêm trọng như:

Bong võng mạc

Võng mạc bị kéo căng và mỏng, dễ bong ra, gây suy giảm thị lực đột ngột nếu không được xử lý kịp thời.

Tăng nhãn áp

Áp lực nội nhãn tăng cao, làm tổn thương thần kinh thị giác và dẫn đến mù lòa nếu không điều trị sớm.

Đục thủy tinh thể

Tình trạng này xảy ra sớm hơn ở người bị cận thị, gây mờ đục ống kính tự nhiên của mắt.

Tổn thương võng mạc trung tâm

Các mạch máu bị suy yếu, dễ chảy máu và tạo sẹo, gây tổn thương nghiêm trọng đến khả năng nhìn.

Khi nào người bình thường cần đi khám mắt?

Khám mắt định kỳ là cách quan trọng để bảo vệ thị lực và phát hiện sớm các vấn đề liên quan đến sức khỏe đôi mắt. Viện Hàn lâm Nhãn khoa Hoa Kỳ đưa ra khuyến nghị về thời điểm kiểm tra mắt cho người bình thường như sau:

Đối với người lớn

Người trưởng thành có nguy cơ cao mắc các bệnh lý về mắt như tăng nhãn áp được khuyên nên khám mắt định kỳ 1 - 2 năm/lần từ 40 tuổi. Nếu không có bệnh lý đặc biệt, lịch khám mắt khuyến nghị là:

• Từ 20 đến 30 tuổi: Khám mắt mỗi 5 - 10 năm.
• Từ 40 đến 54 tuổi: Khám mỗi 2 - 4 năm.
• Từ 55 đến 64 tuổi: Khám mỗi 1 - 3 năm.
• Từ 65 tuổi trở lên: Khám mỗi 1 - 2 năm.

Ngoài ra, nếu bạn đeo kính hoặc kính áp tròng hoặc mắc các bệnh lý mãn tính như đái tháo đường, bạn cần kiểm tra mắt thường xuyên hơn. Hãy hỏi bác sĩ nhãn khoa về lịch khám phù hợp và đi khám ngay khi có dấu hiệu bất thường như mờ mắt, đau mắt hoặc nhức đầu liên quan đến mắt.

Đối với trẻ em và thanh thiếu niên

Trẻ em cần được kiểm tra mắt định kỳ để đảm bảo thị lực và sức khỏe mắt phát triển tốt. Các mốc thời gian khám mắt khuyến nghị gồm:

• 6 tháng tuổi: Khám lần đầu để phát hiện các bất thường bẩm sinh.
• 3 tuổi: Kiểm tra khả năng nhìn và các vấn đề khúc xạ.
• Trước 6 tuổi: Đánh giá toàn diện thị lực.
• Sau 6 tuổi: Kiểm tra định kỳ mỗi 2 năm tại trường học hoặc các cơ sở y tế.

Hy vọng những thông tin trong bài viết này đã giúp bạn hiểu rõ đâu là các nguyên nhân gây cận thị, biến chứng do cận thị cũng như khuyến nghị về thời điểm kiểm tra mắt cho người bình thường. Việc học tập quá mức, sử dụng thiết bị điện tử trong thời gian dài hoặc thiếu hoạt động ngoài trời đều là các yếu tố gây ảnh hưởng đến sức khỏe của mắt. Do đó, đeo kính đúng độ, khám mắt định kỳ và điều trị kịp thời là cách hiệu quả để ngăn ngừa biến chứng và bảo vệ thị lực. Hãy chú ý đến sức khỏe đôi mắt của bạn và điều chỉnh lối sống khoa học để giữ gìn thị lực trong dài hạn.