Nhận biết triệu chứng hạ huyết áp tư thế đứng

Hạ huyết áp tư thế đứng không chỉ gây nên biểu hiện ngất xỉu và hoa mắt khi đứng dậy mà đây có thể dấu hiệu cho thấy sự rối loạn trong hệ thống cơ bản điều tiết áp lực máu. Với khả năng gây tổn thương cho nhiều bộ phận và cơ quan khác nhau, hạ huyết áp tư thế mang nguy cơ rủi ro, thậm chí có thể đe dọa tính mạng của người bệnh.

Hạ huyết áp tư thế đứng là gì?

Theo Hiệp Hội Thần Kinh Tự Chủ Hoa Kỳ và viện Thần Kinh Hoa Kỳ, hạ huyết áp tư thế là một tình trạng trong đó áp lực huyết áp tâm thu giảm ít nhất 20mmHg và/hoặc áp lực huyết áp tâm trương giảm ít nhất 10mmHg khi ở tư thế đứng trong vòng 3 phút.

Cụ thể, khi bạn ở tư thế đứng, sự tác động của trọng lực làm máu trong cơ thể tập trung về phía các tĩnh mạch ở các phần dưới của cơ thể, ví dụ như tĩnh mạch ở chân. Máu này bị giữ lại ở những vị trí đó, gây ra sự giảm cung cấp máu đến tim, và do đó, huyết áp bị giảm xuống nhanh chóng. Thường thì cơ thể sẽ có phản xạ tự điều chỉnh bằng cách tăng tốc độ nhịp tim, cường độ sợi cơ tim, cung cấp lượng máu nhiều hơn và tăng kháng mạch máu để duy trì áp lực huyết áp. Tuy nhiên, khi sự cân bằng này mất đi, khả năng kiểm soát áp lực huyết áp trở nên không hiệu quả, gây ra những triệu chứng như chóng mặt, mất cảm giác, mệt mỏi, hiện tượng nhìn mờ, căng thẳng ngực, và rất nhiều triệu chứng khác.

Hạ huyết áp tư thế là một tình trạng bệnh lý thường gặp ở người cao tuổi. Một nghiên cứu y học Hoa Kỳ cho biết rằng trong số các bệnh án liên quan đến hạ huyết áp tư thế đứng, có tới 20% trường hợp bệnh nhân ở độ tuổi trên 65 tuổi. Một nghiên cứu khác cũng cho thấy tỉ lệ bệnh nhân bị hạ huyết áp tư thế ở độ tuổi trên 65 tuổi là 18%, nhưng trong số đó, chỉ có 2% trường hợp có biểu hiện lâm sàng cụ thể.

Đa phần các trường hợp bị hạ huyết áp tư thế không có triệu chứng rõ ràng, thậm chí là hoàn toàn không có biểu hiện gì. Điều này thường gây khó khăn trong quá trình chẩn đoán. Để phát hiện hạ huyết áp tư thế đứng, các bác sĩ thường tiến hành đo huyết áp và nhịp tim ở tư thế nằm nghiêng lên trong vòng ít nhất 5 phút và sau đó đo lại ở tư thế đứng trong 2 khoảng thời gian khác nhau: Sau 1 phút và sau 3 phút. Đối với trường hợp nghi ngờ hạ huyết áp tư thế đứng nhưng kiểm tra huyết áp tư thế đứng không xác nhận chẩn đoán, nghiên cứu bàn nghiêng có thể được áp dụng.

Nguyên nhân hạ huyết áp tư thế do đâu?

Hạ huyết áp tư thế xảy ra khi các cơ chế cân bằng nội môi của cơ thể bị rối loạn. Nó có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau, đặc biệt là:

Rối loạn đường truyền và cung phản xạ của thần kinh tự chủ: Hệ thần kinh tự chủ đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì áp lực huyết áp ổn định. Rối loạn trong hệ thần kinh này có thể dẫn đến giảm khả năng cân bằng huyết áp khi chuyển đổi tư thế.

Giảm thể tích tuần hoàn máu: Trong một số trường hợp, giảm thể tích máu cung cấp cho cơ thể (ví dụ, trong trường hợp suy thận hoặc xuất huyết) có thể dẫn đến hạ huyết áp tư thế. Điều này xảy ra do cơ thể không cung cấp đủ máu để duy trì áp lực huyết áp trong tư thế đứng.

Giảm sức co bóp của tim và đáp ứng của mạch máu: Các vấn đề về tim mạch, chẳng hạn như suy tim, nhồi máu cơ tim hoặc rối loạn nhịp tim, có thể làm cho tim không đáp ứng đủ khi bạn cần tăng áp lực huyết áp khi chuyển đổi từ tư thế nằm sang đứng.

Rối loạn đáp ứng của các hormon nội tiết: Một số bệnh lý ảnh hưởng đến hệ thống hormon nội tiết có thể gây rối loạn cân bằng áp lực huyết áp, dẫn đến hạ huyết áp tư thế đứng.

Hạ huyết áp tư thế cũng có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân cụ thể, bao gồm:

Bệnh lý về tim mạch: Bao gồm giảm thể tích tuần hoàn máu trong các trường hợp như suy thận, xuất huyết, hoặc thiếu nước. Giảm trương lực co thắt của mạch máu trong các tình huống mất kali máu hoặc do nằm nhiều. Cùng với đó, suy tim, nhồi máu cơ tim, và các rối loạn về nhịp tim có thể góp phần vào tình trạng hạ huyết áp tư thế đứng.

Bệnh lý về thần kinh: Các vấn đề về thần kinh trung ương, như Parkinson hoặc tai biến mạch máu não, cũng có thể dẫn đến hạ huyết áp tư thế. Bên cạnh đó, rối loạn thần kinh tự chủ và các biến chứng thần kinh của bệnh đái tháo đường cũng là nguyên nhân khả thi.

Do dùng thuốc: Một số loại thuốc, chẳng hạn như thuốc giãn mạch huyết áp, thuốc chẹn kênh canxi, thuốc chẹn alpha hoặc thuốc chống trầm cảm có thể gây hạ huyết áp tư thế đứng.

Ngoài những nguyên nhân trên, các yếu tố khác như việc tiêu thụ rượu, nằm quá lâu, hay thai kỳ cũng có thể góp phần vào tình trạng hạ huyết áp tư thế.

Nhận biết triệu chứng hạ huyết áp tư thế

Hạ huyết áp tư thế thường có những biểu hiện tương tự với huyết áp thấp, và những triệu chứng phổ biến bao gồm:

Đau đầu, hoa mắt chóng mặt, nhìn mờ: Đây là các triệu chứng thường gặp khi máu không đủ lưu thông đến não, gây ra các vấn đề về tầm nhìn và sự cân nhắc.

Người mệt mỏi, có dấu hiệu đau mỏi không rõ ràng vùng vai gáy: Sự thiếu máu trong não có thể dẫn đến sự mệt mỏi và đau đớn vùng đầu và cổ.

Rối loạn nhận thức: Sự suy giảm tưới máu não có thể làm cho nhận thức bị ảnh hưởng, làm cho người bệnh lơ mơ hoặc gặp khó khăn trong việc tập trung.

Người lơ mơ thậm chí là ngất xỉu: Khi tưới máu não không đủ, người bệnh có thể trải qua cảm giác mất cường độ và thậm chí ngất xỉu do não không nhận đủ oxy.

Tùy thuộc vào nguyên nhân và bệnh lý kèm theo, hạ huyết áp tư thế có thể xuất hiện thêm các triệu chứng khác như:

Đau tức ngực, khó thở: Điều này có thể xảy ra do tăng huyết áp tâm thu hoặc không đủ oxy đến cơ tim.

Nhịp tim nhanh: Tăng nhịp tim có thể là cách cơ thể cố gắng tăng áp lực huyết áp khi tưới máu não bị giảm.

Nôn và buồn nôn: Các triệu chứng này có thể xuất hiện khi dạ dày bị ảnh hưởng do thiếu máu.

Tiêu chảy đi ngoài liên tục: Hạ huyết áp có thể dẫn đến rối loạn tiêu hóa và tiêu chảy.

Phù: Phù có thể xuất hiện do tình trạng cân bằng nước và điện giữa mất cân bằng.

Các dấu hiệu của rối loạn thần kinh khác: Do sự ảnh hưởng của hạ huyết áp tư thế đối với thần kinh tự chủ, nó cũng có thể gây ra các triệu chứng khác như run, yếu đuối, và những vấn đề về cân bằng.

Những triệu chứng này thường nặng hơn vào buổi sáng, xuất hiện khi ở tư thế đứng và giảm đi khi cho bệnh nhân nghỉ ngơi ở tư thế nằm.

Xem thêm: Bị huyết áp thấp nên làm gì để huyết áp nhanh chóng ổn định trở lại?