Viêm phổi ở người già, người cao tuổi và những điều cần biết

Người cao tuổi có sức đề kháng yếu, chức năng hô hấp suy giảm và dễ mắc các bệnh nhiễm trùng, đặc biệt là viêm phổi. Việc phát hiện và xử lý chậm trễ tình trạng viêm phổi ở người già có thể dẫn đến những biến chứng nguy hiểm như suy hô hấp, nhiễm trùng huyết và thậm chí tử vong. Vì vậy, hiểu đúng về tính chất bệnh viêm phổi ở người già không chỉ giúp phòng tránh hiệu quả mà còn nâng cao chất lượng sống cho người lớn tuổi.

Viêm phổi ở người già là gì?

Viêm phổi ở người già là tình trạng nhiễm trùng xảy ra tại nhu mô phổi – nơi bao gồm các phế nang, ống phế nang, tổ chức liên kết và tiểu phế quản, thường gặp ở những người từ 65 tuổi trở lên. Căn bệnh này khởi phát khi các tác nhân gây hại như vi khuẩn, virus, nấm, dị vật, khí độc hoặc hóa chất xâm nhập và tấn công vào hệ hô hấp, làm tổn thương mô phổi.

Khi bị viêm phổi, các phế nang bị ứ đọng mủ hoặc dịch nhầy, cản trở quá trình trao đổi khí, đồng thời làm tăng tiết dịch ở đường hô hấp trên. Nếu không được kiểm soát kịp thời, tình trạng viêm có thể lan rộng, ảnh hưởng đến toàn bộ mô phổi. Bệnh có thể khu trú tại một vùng nhất định như viêm phổi thùy hoặc lan tỏa ra nhiều khu vực khác nhau trong phổi, gọi là viêm phổi đa thùy.

Viêm phổi ở người già có thể điều trị được nếu phát hiện sớm, ngược lại, việc chậm trễ trong chẩn đoán và can thiệp y tế có thể dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm như suy hô hấp, suy gan, suy thận hoặc nhiễm trùng huyết.

Nguyên nhân gây bệnh viêm phổi ở người già

Viêm phổi ở người già thường bắt nguồn từ nhiều nguyên nhân khác nhau, trong đó phổ biến nhất là sự tấn công của các loại vi sinh vật như vi khuẩn, virus hoặc nấm. Các tác nhân này có thể xâm nhập từ bên ngoài môi trường hoặc trú ngụ sẵn ở vùng mũi họng (đặc biệt là vi khuẩn phế cầu và virus đường hô hấp), rồi lan xuống phổi khi hệ miễn dịch suy yếu. Đây là nguyên nhân chủ yếu dẫn đến viêm phổi ở người lớn tuổi. Không chỉ dừng lại ở các tác nhân gây bệnh, những yếu tố sau đây cũng làm tăng nguy cơ khởi phát viêm phổi ở người già:

Hệ miễn dịch suy yếu theo tuổi tác

Khi cơ thể già đi, hệ miễn dịch không còn hoạt động hiệu quả như trước, khiến người cao tuổi dễ dàng bị “đánh gục” bởi các vi sinh vật gây hại. Sự suy giảm tự nhiên này khiến việc chống đỡ lại vi khuẩn, virus hay nấm trở nên khó khăn hơn, tạo điều kiện cho viêm phổi dễ dàng khởi phát.

Bệnh nền mạn tính

Người cao tuổi thường sống chung với các bệnh mạn tính như đái tháo đường, bệnh tim mạch, Parkinson,… Những bệnh lý này làm suy giảm sức khỏe tổng thể và gây ảnh hưởng đến hệ miễn dịch. Thêm vào đó, việc sử dụng thuốc điều trị lâu dài, nhất là thuốc ức chế miễn dịch cũng góp phần làm tăng nguy cơ viêm phổi.

Chứng khó nuốt và vệ sinh răng miệng kém

Chứng khó nuốt xảy ra khá phổ biến ở người cao tuổi do cơ chế nhai, nuốt và tiết nước bọt bị ảnh hưởng bởi quá trình lão hóa. Tình trạng này có thể khiến cho thức ăn hoặc dịch đi “lạc đường” vào khí quản, tạo điều kiện cho vi khuẩn tấn công phổi. Ngoài ra, tình trạng khô miệng do giảm tiết nước bọt cũng làm tăng lượng vi khuẩn trong khoang miệng, từ đó tăng khả năng mắc bệnh viêm phổi.

Tiếp xúc thường xuyên với môi trường ô nhiễm

Người già sống trong môi trường nhiều khói bụi như khói bếp, khói thuốc lá, bụi đường hoặc thường xuyên tiếp xúc với hóa chất có thể làm tổn thương niêm mạc đường hô hấp, tạo điều kiện thuận lợi cho vi khuẩn tấn công và gây viêm.

Thường xuyên nằm viện

Người cao tuổi thường phải lưu trú tại bệnh viện để điều trị các bệnh lý nền hoặc phục hồi sức khỏe sau bệnh. Môi trường bệnh viện, nơi tiềm ẩn nhiều vi khuẩn kháng thuốc và virus gây bệnh sẽ khiến nguy cơ nhiễm trùng – trong đó có viêm phổi gia tăng đáng kể, đặc biệt là với những người nằm lâu hoặc có sức đề kháng kém.

Cách phòng ngừa bệnh viêm phổi ở người già

Viêm phổi là căn bệnh hoàn toàn có thể phòng ngừa được nếu người cao tuổi được chăm sóc đúng cách và có chế độ sinh hoạt, dinh dưỡng khoa học. Dưới đây là những biện pháp thiết thực giúp giảm nguy cơ mắc bệnh viêm phổi ở người già:

Giữ môi trường sống sạch sẽ và thông thoáng

Hãy đảm bảo không gian sống luôn sạch sẽ, thoáng mát và ít bụi bẩn. Hạn chế tối đa khói bếp, khói thuốc, lông thú nuôi hoặc các chất tạo mùi nhân tạo chứa hóa chất, những yếu tố có thể gây kích thích và làm tổn thương hệ hô hấp của người lớn tuổi.

Hạn chế tiếp xúc nơi đông người

Người cao tuổi nên tránh tụ tập ở nơi đông người, nhất là trong thời điểm giao mùa hoặc dịch bệnh bùng phát. Nếu bắt buộc phải ra ngoài, cần đeo khẩu trang, giữ khoảng cách an toàn và tránh tiếp xúc gần với những người có dấu hiệu viêm đường hô hấp.

Tăng cường vệ sinh cá nhân

Giữ gìn vệ sinh răng miệng mỗi ngày là bước quan trọng giúp hạn chế sự phát triển của vi khuẩn trong khoang miệng. Bên cạnh đó, người lớn tuổi nên rửa tay thường xuyên bằng xà phòng, đặc biệt là sau khi đi vệ sinh, trước bữa ăn và sau khi đi ra ngoài.

Luyện tập thể chất đều đặn

Duy trì thói quen vận động nhẹ nhàng như đi bộ, tập yoga hoặc các bài tập phù hợp với thể trạng sẽ giúp tăng cường tuần hoàn máu, cải thiện chức năng phổi và nâng cao sức đề kháng.

Xây dựng chế độ ăn uống hợp lý

Chế độ dinh dưỡng giàu vitamin và khoáng chất là nền tảng quan trọng giúp hỗ trợ hệ miễn dịch. Người cao tuổi nên ăn nhiều rau xanh, trái cây tươi, thực phẩm dễ tiêu hóa, đồng thời uống đủ nước mỗi ngày. Hạn chế dùng thực phẩm chế biến sẵn, đồ ăn nhiều muối, dầu mỡ hay đường.

Kiểm soát cân nặng

Duy trì cân nặng ở mức an toàn sẽ giúp giảm nguy cơ mắc các bệnh liên quan đến hô hấp và tim mạch, những yếu tố có thể làm tăng nguy cơ viêm phổi.

Khám sức khỏe định kỳ

Thăm khám sức khỏe tổng quát mỗi 6 tháng/lần là cách hiệu quả để phát hiện sớm các vấn đề bất thường. Việc kiểm tra định kỳ tại các cơ sở y tế uy tín giúp đảm bảo người cao tuổi được theo dõi và điều trị kịp thời nếu có dấu hiệu bất thường.

Tránh xa thuốc lá và rượu bia

Thuốc lá, thuốc lào và rượu bia là những yếu tố làm tổn thương phổi, suy giảm miễn dịch nghiêm trọng. Việc từ bỏ các thói quen này không chỉ giúp phòng ngừa viêm phổi mà còn cải thiện sức khỏe toàn diện cho người lớn tuổi.

Tiêm phòng đầy đủ các loại vắc xin cần thiết

Tiêm vắc xin phòng cúm và vắc xin phế cầu là hai biện pháp dự phòng đặc biệt quan trọng đối với người cao tuổi. Những loại vắc xin này giúp cơ thể sản sinh kháng thể để chống lại virus cúm và vi khuẩn phế cầu, hai nguyên nhân phổ biến gây viêm phổi ở người già.

Theo khuyến cáo của Bộ Y tế, người cao tuổi nên tiêm đủ cả hai loại vắc xin để tăng cường khả năng miễn dịch, đặc biệt trong mùa dịch hoặc thời điểm giao mùa. Hiện nay, các cơ sở như hệ thống Trung tâm Tiêm chủng Long Châu có cung cấp đầy đủ dịch vụ tiêm chủng an toàn, chuyên nghiệp. Khi đến tiêm tại đây, người cao tuổi sẽ được khám sàng lọc miễn phí, sử dụng các loại vắc xin đạt tiêu chuẩn chất lượng quốc tế từ Mỹ, Bỉ, Hà Lan, Pháp,…

Viêm phổi ở người già là một căn bệnh nguy hiểm nhưng hoàn toàn có thể phòng ngừa và kiểm soát được nếu phát hiện sớm cũng như chăm sóc đúng cách. Việc chủ động bảo vệ sức khỏe người lớn tuổi trong gia đình không chỉ giúp giảm thiểu rủi ro biến chứng mà còn nâng cao chất lượng cuộc sống. Sự quan tâm kịp thời và chăm sóc đúng cách sẽ là "lá chắn" vững chắc giúp người cao tuổi tránh xa viêm phổi và sống vui, sống khỏe mỗi ngày.