Những điều cần biết về viêm phổi ở người già, người cao tuổi

Thời điểm chuyển mùa, hoặc khi thời tiết và độ ẩm không khí thay đổi thất thường sẽ gây ảnh hưởng đến đường hô hấp của người cao tuổi lẫn trẻ nhỏ. Viêm phổi là căn bệnh rất dễ mắc phải, có thể xuất hiện tại một vị trí cố định hay một vài vùng, thậm chí xuất hiện viêm toàn bộ phổi rất nguy hiểm. Việc tìm hiểu kỹ về bệnh viêm phổi sẽ giúp chúng ta chủ động đối phó với căn bệnh này, chủ động bảo vệ bản thân cũng như các thành viên thân yêu trong gia đình.

Nguyên nhân gây viêm phổi ở người già

Viêm phổi là một bệnh nhiễm trùng đường hô hấp phổ biến ảnh hưởng đến mọi người ở mọi lứa tuổi, nhưng tác động của nó đối với người cao tuổi có thể đặc biệt nghiêm trọng.

Hiểu được nguyên nhân gây viêm phổi ở người cao tuổi là rất quan trọng để có chiến lược điều trị và phòng ngừa hiệu quả. Ở phần này, chúng ta sẽ tìm hiểu hai loại viêm phổi chính ở người cao tuổi và nguyên nhân phổ biến gây ra chúng.

Viêm phổi mắc phải tại cộng đồng (CAP)

Viêm phổi mắc phải tại cộng đồng đề cập đến các bệnh nhiễm trùng mắc phải bên ngoài các cơ sở chăm sóc sức khỏe. Ở người cao tuổi, CAP chủ yếu do vi khuẩn, vi rút, nấm và các mầm bệnh khác gây ra. Một số thủ phạm phổ biến bao gồm:

• Staphylococcus aureus;
• Phế cầu;
• Vi khuẩn gram âm từ đường ruột;
• Các loại vi-rút như cúm, SARS, cúm gia cầm và vi-rút corona.

Viêm phổi mắc phải tại bệnh viện (HAP)

Viêm phổi mắc phải tại bệnh viện xảy ra 48 giờ sau khi nhập viện, bao gồm cả các trường hợp bệnh nhân thở máy. Nguy cơ viêm phổi tăng lên trong thời gian nằm viện, đặc biệt là ở các đơn vị chăm sóc hô hấp.

Nguyên nhân của HAP có thể khác nhau giữa các bệnh viện và thậm chí các khoa khác nhau trong cùng một bệnh viện. Vi khuẩn chính chịu trách nhiệm về HAP bao gồm:

• Vi khuẩn gram dương, bao gồm MRSA (Tụ cầu vàng kháng Methicillin).
• Vi khuẩn gram âm từ đường ruột, chẳng hạn như Escherichia coli và Klebsiella pneumoniae.
• Vi khuẩn gram âm ngoài đường ruột như Pseudomonas aeruginosa;
• Vi khuẩn xâm chiếm vùng hầu họng của bệnh nhân nguy kịch.
• Vi khuẩn gram âm và Staphylococcus aureus là tác nhân gây bệnh phổ biến nhất trong các trường hợp HAP.
• Ngoài ra, bệnh viêm phổi có thể do bệnh phế cầu khuẩn gây ra và thậm chí nước bệnh viện cũng có thể là nguồn bùng phát nhiễm trùng Legionella.

Bằng cách hiểu nguyên nhân gây viêm phổi ở người già, các bác sĩ chuyên khoa sẽ đưa ra quyết định chính xác về chẩn đoán, điều trị và phòng ngừa. Việc xác định kịp thời các mầm bệnh chịu trách nhiệm có thể hướng dẫn lựa chọn thuốc kháng sinh hoặc thuốc kháng vi-rút thích hợp, giúp cải thiện kết quả điều trị cho bệnh nhân.

Điều đáng chú ý là tiêm vắc-xin chống lại các tác nhân gây bệnh phổ biến, chẳng hạn như vi khuẩn phế cầu khuẩn và vi-rút cúm, có thể làm giảm đáng kể nguy cơ mắc bệnh viêm phổi ở người cao tuổi. Ngoài ra, các biện pháp kiểm soát nhiễm trùng nghiêm ngặt trong các cơ sở chăm sóc sức khỏe đóng một vai trò quan trọng trong việc ngăn ngừa sự xuất hiện và lây lan của bệnh viêm phổi mắc phải tại bệnh viện.

Vì sao người cao tuổi dễ bị viêm phổi?

Người già rất dễ bị viêm phổi từ hai nguyên nhân nêu trên. Vậy viêm phổi ở người già có nguy hiểm không? Câu trả lời là "Có". Viêm phổi đặt ra một mối đe dọa đáng kể đối với người cao tuổi, tuy nhiên nếu nắm được những yếu tố nguy cơ cụ thể khiến người cao tuổi dễ bị viêm phổi sẽ giúp cho việc phòng ngừa và quản lý bệnh hiệu quả.

Hệ thống miễn dịch suy yếu

Khi một người ngày càng già đi, hệ thống miễn dịch của họ trải qua những thay đổi tự nhiên, dẫn đến khả năng chống lại nhiễm trùng do vi khuẩn và vi rút bị suy giảm. Hệ thống miễn dịch lão hóa trở nên kém hiệu quả hơn trong việc nhận biết và loại bỏ mầm bệnh, khiến người cao tuổi dễ bị viêm phổi hơn.

Tỷ lệ mắc các bệnh mãn tính

Những người cao tuổi thường phải đối mặt với nhiều tình trạng mãn tính, cả về hệ thống và hô hấp. Những vấn đề sức khỏe tiềm ẩn này, chẳng hạn như bệnh tiểu đường, suy giảm miễn dịch, bệnh tim mạch, bệnh gan, bệnh thận mãn tính, viêm phế quản mãn tính và giãn phế quản, làm suy yếu khả năng phòng vệ của cơ thể và tăng nguy cơ viêm phổi.

Ảnh hưởng của các yếu tố có hại

Lựa chọn lối sống không lành mạnh có thể ảnh hưởng đáng kể đến sức khỏe hô hấp của người cao tuổi. Những thói quen như hút thuốc lá, sử dụng tẩu, uống quá nhiều rượu và uống bia có thể làm tổn hại chức năng phổi và mở đường cho bệnh viêm phổi. Những yếu tố có hại này làm suy yếu hệ hô hấp, dễ bị nhiễm trùng hơn.

Điều quan trọng cần lưu ý là mặc dù các yếu tố rủi ro này góp phần làm tăng nguy cơ mắc bệnh viêm phổi ở người già, nhưng không phải tất cả các trường hợp đều có thể xác định được nguyên nhân. Điều đáng ngạc nhiên là có tới 50% trường hợp viêm phổi không tiết lộ nguyên nhân cơ bản cụ thể, khiến việc ngăn ngừa và điều trị nhiễm trùng hiệu quả càng trở nên khó khăn hơn.

Do nguy cơ gia tăng mà người cao tuổi phải đối mặt, các biện pháp chủ động trở nên cấp thiết trong việc bảo vệ sức khỏe hô hấp của họ. Tiêm vắc-xin chống lại các mầm bệnh thông thường, chẳng hạn như vi khuẩn phế cầu khuẩn và vi-rút cúm, có thể làm giảm đáng kể khả năng phát triển bệnh viêm phổi. Ngoài ra, thúc đẩy lối sống lành mạnh, bao gồm tập thể dục thường xuyên, chế độ ăn uống cân bằng và không hút thuốc hoặc uống quá nhiều rượu, có thể tăng cường hệ thống miễn dịch và bảo vệ chống nhiễm trùng đường hô hấp.

Triệu chứng viêm phổi ở người già

Viêm phổi biểu hiện khác nhau ở người cao tuổi so với người trẻ tuổi, điều quan trọng là phải nhận ra các triệu chứng cụ thể ở nhóm dân số dễ bị tổn thương này. Việc xác định các dấu hiệu viêm phổi ở người cao tuổi đòi hỏi sự hiểu biết sâu sắc, vì nhiều bệnh nhân có thể không bị sốt cao điển hình thường liên quan đến tình trạng này. Riêng đối với những người già yếu, hay lú lẫn, ít vận động, đi lại khó khăn, ăn uống thất thường thì các triệu chứng có thể còn đa dạng hơn.

Suy hô hấp

Bệnh nhân lớn tuổi thường có biểu hiện thở nhanh, nông, đôi khi kèm theo tiếng thở rít (âm thanh the thé, chói tai). Ngoài ra, lỗ mũi có thể có dấu hiệu nâng lên và hạ xuống rõ ràng trong khi thở. Không nên bỏ qua những thay đổi về hô hấp này, vì chúng có thể đóng vai trò là dấu hiệu quan trọng của bệnh viêm phổi ở người cao tuổi.

Ho, có đờm

Ho là một triệu chứng phổ biến ở người cao tuổi bị viêm phổi, đặc biệt là ở những người đã mắc các bệnh hô hấp mãn tính như viêm họng mãn tính, giãn phế quản, hen suyễn hoặc bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính.

Ho có thể tạo ra đờm lỏng hoặc đặc, và trong một số trường hợp, có thể có vết máu do các mao mạch bị vỡ. Tuy nhiên, điều quan trọng cần lưu ý là không phải bệnh nhân cao tuổi nào cũng có biểu hiện ho rõ rệt. Ngoài ra, cũng có thể có hiện tượng tức ngực và khó thở nhẹ.

Dấu hiệu mất nước

Viêm phổi có thể dẫn đến mất nước ở bệnh nhân cao tuổi. Các dấu hiệu mất nước có thể bao gồm môi khô, lưỡi trắng, má hóp và da nhăn nheo. Nhận biết các triệu chứng này có thể giúp phát hiện sớm và điều trị kịp thời bệnh viêm phổi.

Để đảm bảo chẩn đoán chính xác, bác sĩ chuyên khoa thường sẽ chỉ định tiến hành chụp X-quang ngực, phân tích đờm và dịch nhầy phế quản để xác định vi khuẩn cụ thể gây nhiễm trùng. Thông tin này giúp hướng dẫn lựa chọn loại kháng sinh phù hợp để điều trị mục tiêu, cuối cùng là giảm thời gian nằm viện và thúc đẩy quá trình hồi phục hiệu quả hơn.

Khi người cao tuổi nghi ngờ mình có thể bị viêm phổi, điều quan trọng là phải tìm kiếm sự chăm sóc y tế kịp thời. Trì hoãn điều trị có thể gây ra những rủi ro đáng kể cho sức khỏe của bệnh nhân. Không tự ý dùng thuốc, đặc biệt là kháng sinh, vì việc dùng không đúng không những không khỏi bệnh mà còn có thể dẫn đến những biến chứng nguy hiểm.

Đối với những người đang điều trị bệnh phổi tại bệnh viện, thực hành các bài tập thở sâu có thể đóng một vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy chức năng phổi và giúp phục hồi nhanh chóng, đặc biệt là sau các thủ tục phẫu thuật. Bệnh nhân mắc các bệnh như ung thư hay HIV nên đi khám để được tư vấn phù hợp với hoàn cảnh cụ thể nhằm phòng ngừa viêm phổi hiệu quả.

Chăm sóc bệnh nhân viêm phổi tại nhà hiệu quả

Khi nói đến việc chăm sóc bệnh nhân viêm phổi, tối ưu hóa đường thở của bệnh nhân là điều tối quan trọng. Dịch tiết đường thở có thể cản trở quá trình trao đổi oxy thích hợp, làm tăng nguy cơ nhiễm bẩn và cản trở quá trình lành vết thương. Để giải quyết những lo ngại này, việc thực hiện các chiến lược chăm sóc tại nhà hiệu quả là điều cần thiết.

Làm ẩm và làm nóng không khí hít vào

Chú ý cẩn thận đến việc làm ẩm và làm nóng không khí mà bệnh nhân hít thở. Cách làm này giúp làm loãng đờm, dễ long và tống ra ngoài. Bệnh nhân có thể đeo mặt nạ và hít vào bằng mũi, sau đó thở ra bằng miệng trong khi vẫn ngậm chặt môi.

Kỹ thuật ho tối ưu

Khi ho, khuyến khích bệnh nhân ngồi ở tư thế thẳng đứng và hơi cúi người về phía trước. Bằng cách uốn cong đầu gối và hông, cơ bụng vẫn được thư giãn, giảm căng thẳng trong các cơn ho. Hướng dẫn bệnh nhân hít vào từ từ bằng mũi và thở ra bằng cách mím môi. Điều quan trọng là tránh căng thẳng quá mức trong khi ho để ngăn ngừa tổn thương phổi.

Nghỉ ngơi trên giường và thay đổi vị trí

Bệnh nhân viêm phổi nên được khuyên nghỉ ngơi tại giường để bảo tồn năng lượng và tạo điều kiện phục hồi. Ngoài ra, khuyến khích thay đổi tư thế thường xuyên để tránh khó chịu và hỗ trợ dẫn lưu phổi. Cung cấp thuốc giảm ho và giảm đau, khi cần thiết và theo chỉ dẫn của chuyên gia chăm sóc sức khỏe, có thể làm giảm các triệu chứng.

Theo dõi thường xuyên tình trạng thể chất và tinh thần

Điều cốt yếu là phải quan sát và theo dõi chặt chẽ tình trạng thể chất và tinh thần của bệnh nhân. Để ý các dấu hiệu nhiễm trùng, chẳng hạn như môi khô, lưỡi có màng, mắt trũng hoặc sốt. Khó thở có thể biểu hiện sau vài giờ và tùy theo mức độ bệnh mà môi bệnh nhân có thể tím tái. Khó thở nghiêm trọng cũng có thể xảy ra và trở nên tồi tệ hơn.

Nghỉ ngơi đầy đủ

Đảm bảo bệnh nhân được nghỉ ngơi nhiều trong suốt quá trình phục hồi. Điều cần thiết là phải thận trọng và không gắng sức quá mức, ngay cả khi bệnh nhân bắt đầu cảm thấy khỏe hơn. Viêm phổi có thể có xu hướng tái phát nếu không được chăm sóc và phòng ngừa đúng cách.

Tuân thủ chế độ dùng thuốc

Tuân thủ nghiêm ngặt chế độ dùng thuốc theo chỉ định của bác sĩ. Dùng thuốc đúng và đầy đủ là rất quan trọng để loại bỏ nhiễm trùng. Ngừng thuốc sớm có thể tạo điều kiện cho vi khuẩn sinh sôi và tăng nguy cơ tái phát viêm phổi.

Bằng cách thực hiện các biện pháp chăm sóc tại nhà hiệu quả này, những người chăm sóc có thể đóng góp tích cực vào quá trình chữa bệnh và hỗ trợ sự phục hồi của bệnh nhân viêm phổi. Ưu tiên quản lý đường thở tối ưu, khuyến khích nghỉ ngơi và theo dõi, đồng thời đảm bảo tuân thủ dùng thuốc là những yếu tố chính giúp tăng cường khả năng chữa bệnh tại nhà.

Chủ động phòng viêm phổi ở người cao tuổi

Khi chúng ta già đi, sức khỏe và hệ thống miễn dịch của chúng ta có thể suy yếu, dẫn đến giảm sức đề kháng tự nhiên. Điều này khiến người cao tuổi dễ bị nhiễm trùng đường hô hấp và cúm, đặc biệt là trong thời điểm chuyển mùa và dịch cúm. Tuy nhiên, có những biện pháp chủ động mà chúng ta có thể thực hiện để chủ động ngăn ngừa bệnh viêm phổi và các bệnh về đường hô hấp.

Tiêm chủng hàng năm

Điều cần thiết đối với người cao tuổi là tiêm vắc-xin hàng năm chống nhiễm trùng cúm và phế cầu khuẩn. Những vắc-xin này làm giảm đáng kể nguy cơ mắc các bệnh về đường hô hấp này. 

Có một vấn đề nhiều người băn khoăn, viêm phổi ở người già có lây không.

Câu trả lời là bệnh có khả năng lây nếu không có cách chăm sóc và phòng ngừa đúng cách. Vì thế, những người chăm sóc và các thành viên trong gia đình cũng nên cân nhắc việc tiêm phòng để tạo ra một môi trường bảo vệ tối ưu.

Thực hành lối sống lành mạnh

Thực hiện lối sống lành mạnh có thể ngăn ngừa hiệu quả bệnh viêm phổi và các bệnh về đường hô hấp ở người cao tuổi. Dưới đây là một số biện pháp chính để kết hợp:

• Chỗ ở thông gió tốt: Đảm bảo không gian sống được thông gió phù hợp, duy trì nhiệt độ dễ chịu đồng thời tránh tiếp xúc với không khí lạnh.
• Sử dụng khẩu trang và giữ khoảng cách xã hội: Khi gặp những người bị bệnh, việc đeo khẩu trang và duy trì khoảng cách an toàn có thể giúp giảm thiểu nguy cơ lây nhiễm. Ngoài ra, nên tránh những nơi đông người bất cứ khi nào có thể.
• Vệ sinh răng miệng: Duy trì vệ sinh răng miệng tốt là rất quan trọng trong việc giữ cho đường hô hấp trên sạch sẽ và thông thoáng. Rửa tay thường xuyên bằng xà phòng sẽ giảm thiểu nguy cơ lây truyền vi khuẩn.
• Tập thể dục thường xuyên: Tham gia tập thể dục hàng ngày giúp cải thiện sức khỏe tổng thể và tăng cường hệ thống miễn dịch. Điều chỉnh thói quen tập thể dục theo khả năng của từng cá nhân, kết hợp các bài tập tăng cường cơ bắp, kỹ thuật hít thở sâu và xoa bóp bụng để phục hồi chức năng phổi.
• Bỏ hút thuốc và uống rượu: Bỏ hút thuốc và uống rượu vừa phải làm giảm đáng kể nguy cơ mắc các bệnh về đường hô hấp. Những thói quen này làm suy yếu hệ thống miễn dịch và tăng khả năng bị nhiễm trùng.
• Quản lý cân nặng và dinh dưỡng cân bằng: Duy trì cân nặng khỏe mạnh và áp dụng chế độ ăn uống cân bằng giàu trái cây và rau quả là rất quan trọng. Tập trung vào các loại thực phẩm giàu chất dinh dưỡng hơn là các lựa chọn giàu protein, tinh bột và chất béo.
• Bổ sung nước: Giữ đủ nước bằng cách uống đủ nước là điều quan trọng để duy trì sức khỏe hô hấp tối ưu.

Hy vọng những thông tin trong bài viết này đã có thể giúp bạn hiểu rõ hơn về bệnh viêm phổi cũng như chủ động tăng cường khả năng phòng vệ chống lại bệnh viêm phổi ở người già nói chung và các bệnh về đường hô hấp nói riêng. Hãy ưu tiên sức khỏe và hạnh phúc của mỗi cá nhân bằng cách áp dụng các chiến lược phòng ngừa một cách hiệu quả.

Xem thêm: Viêm phổi do vi khuẩn là gì? Cách điều trị và phòng ngừa bệnh hiệu quả