Phân biệt sự khác nhau giữa xuất huyết tiêu hóa trên và dưới

Chúng ta sẽ cùng tìm hiểu về các đặc điểm riêng biệt của xuất huyết tiêu hóa trên và dưới, từ vị trí xuất phát, tính chất máu và triệu chứng đi kèm cho đến nguyên nhân thường gặp và tầm quan trọng của việc phân biệt chính xác để đưa ra quyết định điều trị thích hợp.

Khái niệm về xuất huyết tiêu hóa trên và dưới 

Xuất huyết tiêu hóa trên và dưới là hai dạng của tình trạng chảy máu trong hệ tiêu hóa. Xuất huyết tiêu hóa trên thường bắt nguồn từ vùng đầu tiêu hóa như thực quản, dạ dày và phần trên của ruột non. Trong khi đó, xuất huyết tiêu hóa dưới thường xuất phát từ vùng ruột non, đại tràng, trực tràng và có thể kết thúc ở hậu môn. Hai loại này có các đặc điểm riêng về triệu chứng, tính chất máu và nguyên nhân gây ra và phương pháp điều trị.

Phân biệt giữa xuất huyết tiêu hóa ở vùng trên và dưới như thế nào?

Tính chất của máu, chất nôn và phân có thể là một trong những gợi ý về vị trí xuất huyết trong hệ tiêu hóa.  Sự quan sát cẩn thận về tính chất của máu, nôn và phân có thể giúp xác định mức độ và vị trí của xuất huyết tiêu hóa, hỗ trợ việc chẩn đoán và điều trị. Cụ thể cách phân biệt giữa xuất huyết tiêu hóa trên và dưới như sau:

Màu sắc

Xuất huyết tiêu hóa trên có máu chảy ra từ tĩnh mạch thực quản thường có màu đỏ tươi, ít pha trộn với dịch vị và thức ăn. Máu trong dạ dày thường pha lẫn dịch vị và thức ăn, khiến màu sắc biến đổi do sự tác động của dịch vị. Trong khi xuất huyết tiêu hóa dưới thì máu trong đại tràng sigma hoặc đại tràng bên trái có màu đỏ sậm hơn, còn máu từ đại tràng phải thường tạo nên màu sắc đen tối. Nếu máu chảy từ hậu môn hoặc trực tràng, nó thường có màu đỏ tươi và có thể pha lẫn trong phân màu vàng.

Vị trí

Xuất huyết tiêu hóa trên bắt nguồn từ thực quản, dạ dày, và vùng trên của ruột non trong khi xuất huyết tiêu hóa dưới bắt nguồn từ ruột non, đại tràng đến trực tràng và đi qua hậu môn.

Tính chất của máu và nôn

Cả hai loại xuất huyết trên và dưới đều đi tiêu phân đen hoặc đỏ nhưng xuất huyết trên thường đi kèm với hiện tượng ho ra máu.

Nguyên nhân

Xuất huyết tiêu hóa trên:

• Viêm loét thực quản thường xảy ra ở những bệnh nhân có vấn đề GERD kéo dài mà không được điều trị.
• Viêm nhiễm đột ngột ở dạ dày hoặc tá tràng thường là nguyên nhân phổ biến dẫn đến chảy máu tiêu hóa trên. Thường do vi khuẩn, quá nhiều axit hoặc việc sử dụng thuốc trong thời gian dài.
• Loét ở dạ dày và tá tràng.
• Hội chứng Mellory-Weiss thường thấy ở những người nghiện rượu, thường xuyên nôn mửa và có thể dẫn đến tình trạng chảy máu nghiêm trọng.
• Vỡ các tĩnh mạch trong thực quản hoặc tăng áp suất của dạ dày thường xảy ra ở những bệnh nhân bị xơ gan.
• Ung thư thực quản và ung thư dạ dày.

Xuất huyết tiêu hóa dưới:

• Viêm loét ở đại tràng và trực tràng do amip, thiếu máu, hoặc do tác động của tia xạ.
• Viêm đại tràng và trực tràng thường gắn liền với xuất huyết.
• Viêm loét túi thừa là tình trạng các túi nhỏ trên đường tiêu hóa (túi thừa) bị viêm loét, gây ra hiện tượng xuất huyết.
• Viêm ruột hoại tử.
• Dị dạng mạch máu trong đường tiêu hóa.
• Polyp đại tràng là các khối u nhỏ trên niêm mạc đại tràng, có khả năng gây chảy máu.
• Trĩ là tình trạng mà mạng lưới tĩnh mạch ở khu vực hậu môn hoặc trực tràng dưới bị căng và vỡ ra gây ra tình trạng xuất huyết. Điều này tương tự với tình trạng giãn tĩnh mạch.

Xuất huyết tiêu hóa ở vùng trên và dưới có gây nguy hại không?

Xuất huyết tiêu hóa ở phần trên và dưới có khả năng gây ra các tình trạng nguy hiểm sau:

• Sự sốc do mất máu nghiêm trọng.
• Thiếu máu cấp tính và mãn tính.
• Nguy cơ đột quỵ.
• Tử vong.

Do đó, cần thực hiện các biện pháp ngăn ngừa biến chứng nghiêm trọng và giảm thiểu nguy cơ tử vong:

• Hạn chế sử dụng thuốc kháng viêm không steroid, chỉ khi có chỉ định từ bác sĩ, đặc biệt trong nhóm bệnh nhân mắc viêm loét dạ dày tá tràng.
• Tránh tiêu thụ rượu và bia.
• Từ bỏ hút thuốc lá.
• Đối với những người có triệu chứng trào ngược dạ dày thực quản, cần tham khảo ý kiến bác sĩ để điều trị kịp thời và ngăn ngừa biến chứng xuất huyết.

Trong tình trạng xuất huyết tiêu hóa, việc phân biệt giữa xuất huyết tiêu hóa trên và dưới đóng vai trò quan trọng trong việc chẩn đoán đúng và quyết định điều trị thích hợp. Nhờ sự hiểu biết về các đặc điểm riêng biệt như tính chất máu, vị trí xuất phát và triệu chứng kèm theo, chúng ta có khả năng nhận biết nguồn gốc của vấn đề, giúp giảm thiểu nguy cơ các biến chứng nguy hiểm như sốc mất máu, thiếu máu nghiêm trọng hay nguy cơ đột quỵ và tìm ra phương án điều trị xuất huyết tiêu hóa hiệu quả. Để đảm bảo sức khỏe tốt nhất, hãy tham khảo ý kiến của bác sĩ khi gặp bất kỳ triệu chứng nghi ngờ về xuất huyết tiêu hóa.

Xem thêm:

• Xuất huyết tiêu hóa ở trẻ em: Nguyên nhân và biện pháp phòng ngừa
• Chế độ ăn cho bệnh nhân xuất huyết tiêu hóa mà người nhà cần biết 
• Sơ cứu xuất huyết tiêu hóa và những điều cần biết 
• Biến chứng xuất huyết tiêu hóa nguy hiểm như thế nào