Quá tải lactose ở trẻ sơ sinh là gì? Cách nhận biết và hướng xử trí

Quá tải lactose là một vấn đề thường gặp ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ, khiến cho chức năng tiêu hóa lactose bị suy giảm. Đây là một trong những nguyên nhân phổ biến gây tiêu chảy và đau bụng ở trẻ nhỏ. Lactose, một loại đường trong sữa, cần phải được tiêu hóa bởi enzyme lactase trong ruột để có thể hấp thu vào cơ thể. Khi enzyme này không đủ hoặc không hiệu quả, lactose sẽ không được tiêu hóa hoàn toàn và dẫn đến các triệu chứng khó chịu. Hãy cùng tìm hiểu sâu hơn về quá tải lactose và cách xử lý phù hợp trong chủ đề này.

Vai trò của đường lactose trong sự phát triển của trẻ sơ sinh

Quá tải lactose là tình trạng mà rối loạn chức năng của enzyme lactase dẫn đến việc không đủ lượng enzyme lactase để phân hủy hết đường lactose trong sữa mà trẻ uống vào. Kết quả là lượng lactose dư thừa di chuyển xuống ruột, nơi các vi khuẩn sẽ phân giải nó thành các sản phẩm phân huỷ như axit và khí, gây ra các triệu chứng như đầy bụng, đau bụng, đi ngoài phân lỏng có mùi chua.

Đường lactose đóng vai trò quan trọng đối với sự phát triển và dinh dưỡng của trẻ sơ sinh. Lactose là một loại carbohydrate chiếm 7% trong sữa mẹ. Nó hỗ trợ việc hấp thu canxi cần thiết cho sự phát triển xương và nhiều chức năng khác của cơ thể. Lactose cũng giúp trong việc hấp thu phospho cần thiết cho sự phát triển não bộ và hỗ trợ sự phát triển của vi khuẩn có lợi trong đường ruột.

Phân biệt quá tải lactose và bất dung nạp lactose ở trẻ sơ sinh

Quá tải lactose và bất dung nạp lactose là hai tình trạng rối loạn tiêu hóa liên quan đến đường lactose (đường sữa) ở trẻ sơ sinh, có thể gây ra các triệu chứng tương tự nhau, dễ dẫn đến nhầm lẫn. Tuy nhiên, hai tình trạng này có bản chất và cách xử lý khác nhau. Các triệu chứng có thể bao gồm:

• Đau bụng, cảm giác đầy hơi.
• Đi ngoài phân xanh, lỏng, có mùi chua.
• Xì hơi nhiều, hay quấy khóc.
• Đi ngoài có bọt nhiều (phân ra một lực lượng lớn).
• Đây là những dấu hiệu phổ biến có thể xuất hiện sau khi trẻ sơ sinh tiêu thụ sữa hay các sản phẩm có chứa lactose.

Tuy nhiên, nguyên nhân gây ra rối loạn đường ruột ở trẻ sơ sinh lại khác nhau về bản chất, biện pháp và cách thức điều trị. Sự quá tải lactose thường gặp ở trẻ dưới 3 tháng tuổi do trẻ được cho ăn nhiều hơn nhu cầu thực sự, dẫn đến việc sữa đi qua ruột nhanh chóng mà không kịp tiêu hoá hết lactose. Kết quả là trẻ có thể tăng cân nhưng lại đi tiểu nhiều hơn bình thường, thường hơn 10 lần một ngày, và có tình trạng tăng động ruột. Đặc biệt, trẻ có thể có biểu hiện đói mặc dù được ăn nhiều, do lượng sữa đi qua ruột quá nhanh và không kịp tiêu hóa lactose.

Giống như bất dung nạp lactose, khi lượng lactose không được tiêu hoá và di chuyển đến ruột, vi khuẩn sẽ phân hủy nó thành khí và axit, gây ra các triệu chứng như phân có mùi chua, đầy hơi và đau bụng ở trẻ.

Trái lại, trẻ bị bất dung nạp lactose thường có triệu chứng ốm yếu và chậm tăng cân. Chẩn đoán trong trường hợp này thường được xác định qua xét nghiệm test hơi thở hydro.

Làm sao để nhận biết trẻ sơ sinh bị quá tải lactose?

Nhận biết trẻ sơ sinh bị quá tải lactose có thể dựa trên những dấu hiệu và triệu chứng sau:

• Trẻ bú mẹ và đi ngoài nhiều nước.
• Trẻ chướng bụng, đầy hơi.
• Xì hơi nhiều, mùi hôi.
• Đau quặn bụng do tăng nhu động ruột, trẻ thường hò hét và khó chịu vào một thời điểm nhất định trong ngày.
• Trẻ thường có biểu hiện như luôn đói.
• Trẻ tăng cân nhanh hoặc bình thường.
• Trẻ thường dưới 3 tháng tuổi, kéo dài tới tối đa 5-6 tháng tuổi.
• Trẻ có thể bị trớ sữa và thường xuyên ợ hơi.
• Trẻ mệt mỏi trong những giờ đầu của buổi sáng.

Cách xử lý khi trẻ bị quá tải lactose

Khi trẻ bị quá tải lactose, việc cho trẻ bú sữa mẹ đúng cách là cách xử lý có hiệu quả:

• Cho trẻ bú theo nhu cầu và đúng cữ để tránh tình trạng quá tải lactose.
• Cho trẻ bú từ bình có thể dẫn đến việc trẻ dễ bị quá tải đường lactose hơn do sữa từ bình chảy ra liên tục, làm cho trẻ không thể kiểm soát việc nuốt sữa và tăng nguy cơ ăn quá nhiều.
• Khi trẻ bú mẹ trực tiếp, trẻ sẽ tự vắt lưỡi để hút từng ngụm sữa mẹ và có thể ngừng bú khi muốn dừng.
• Khi mẹ chủ động hoán đổi bầu ngực quá sớm để hy vọng trẻ bú cả hai bên, điều này có thể dẫn đến trẻ bú sữa đầu nhiều hơn là để trẻ tự bú một cách tự nhiên. Khi trẻ bú mẹ hoàn toàn, vấn đề thường gặp khi trẻ bị quá tải đường lactose là sự mất cân bằng giữa sữa trước và sữa sau, hầu như không liên quan đến chế độ ăn uống của mẹ.
• Do trẻ bú bình hoặc bú mẹ không đúng cách, làm cho trẻ nhận được nhiều đường lactose hơn nhu cầu của mình, vượt quá khả năng tiêu hoá của men lactase và ruột. Lượng lactose không hấp thu được sẽ được bài tiết ra ngoài qua phân, làm cho phân của trẻ trở thành phân xanh, lỏng, sủi bọt và có mùi chua do vi khuẩn trong ruột phân giải lactose.
• Mẹ không nên cho trẻ uống men tiêu hoá trong trường hợp trẻ quá tải đường lactose, vì men chỉ làm phân lên men nhiều hơn, có nhiều bọt và axit hơn, nhưng không cải thiện tình trạng quá tải đường lactose ở trẻ.
• Mẹ cần lưu ý rằng, ngay cả khi trẻ bị quá tải đường lactose, cũng không nên cấm trẻ ăn đường bột như nhiều người vẫn nghĩ.

Mẹ nên áp dụng những biện pháp sau để giảm tình trạng quá tải đường lactose ở trẻ:

• Cho trẻ bú hết một ngực, trẻ sẽ tự nhả núm vú ra trước khi đổi sang ngực còn lại.
• Cho trẻ bú 2 lần liên tiếp cùng một ngực, sau đó đổi sang ngực còn lại (và chỉ vắt ngực không cho bú, để tránh tình trạng quá nhiều sữa đối với mẹ).
• Ngay cả khi phải cho trẻ bú bình, không nên cho trẻ ăn quá no.
• Mẹ cần ăn uống điều độ, bổ sung đủ dinh dưỡng và không sử dụng các loại thuốc hoặc thảo dược gây cai sữa.
• Kiểm tra phát hiện phân trẻ đã chuyển từ xanh sang vàng, ít bọt kèm với giảm triệu chứng ủ rũ, cho thấy việc điều chỉnh đã thành công.

Quá tải lactose thường không ảnh hưởng đến sức khỏe lâu dài của trẻ. Tuy nhiên, nếu không được điều trị, trẻ có thể bị thiếu hụt dinh dưỡng, ảnh hưởng đến sự phát triển. Do đó, việc nhận biết sớm và xử lý kịp thời là rất quan trọng. Hy vọng những thông tin trên sẽ giúp ích cho cha mẹ trong việc nhận biết và chăm sóc trẻ quá tải lactose.