Rối loạn tâm trạng sau sinh: Nỗi ám ảnh của phụ nữ

Mỗi năm, có hàng nghìn phụ nữ phải chịu đựng nỗi đau khổ do rối loạn tâm trạng sau sinh. Vấn đề này thường bị đánh giá thấp và hiểu lầm, khiến nhiều phụ nữ phải âm thầm chịu đựng. Tuy nhiên, rối loạn tâm trạng sau sinh hoàn toàn có thể được điều trị hiệu quả nếu được phát hiện, can thiệp sớm.

Tổng quan về rối loạn tâm trạng sau sinh

Rối loạn tâm trạng sau sinh là một thuật ngữ chung để mô tả nhiều loại vấn đề sức khỏe tâm thần có thể ảnh hưởng đến phụ nữ sau khi sinh con. Các triệu chứng có thể xuất hiện bất cứ lúc nào trong vòng một năm sau khi sinh, nhưng thường phổ biến nhất trong vài tuần hoặc vài tháng đầu tiên.

Các loại rối loạn tâm trạng sau sinh phổ biến nhất bao gồm:

• Trầm cảm sau sinh: Đây là loại rối loạn tâm trạng sau sinh phổ biến nhất, ảnh hưởng đến khoảng 15% phụ nữ sau sinh. Các triệu chứng của trầm cảm sau sinh bao gồm cảm giác buồn bã, chán nản, lo lắng, mất ngủ, thay đổi khẩu vị, giảm hứng thú với các hoạt động từng yêu thích, cảm giác vô giá trị hoặc tội lỗi, có suy nghĩ về cái chết hoặc tự tử.
• Rối loạn lo âu sau sinh: Rối loạn lo âu sau sinh ảnh hưởng đến khoảng 6% phụ nữ sau sinh. Các triệu chứng của rối loạn lo âu sau sinh bao gồm cảm giác lo lắng hoặc bồn chồn quá mức, khó tập trung, dễ cáu kỉnh, bồn chồn, mất ngủ và các triệu chứng thể chất như tim đập nhanh, đổ mồ hôi, run rẩy hoặc khó thở.
• Rối loạn ám ảnh cưỡng chế sau sinh: Rối loạn ám ảnh cưỡng chế sau sinh ảnh hưởng đến khoảng 3% phụ nữ sau sinh. Các triệu chứng của rối loạn ám ảnh cưỡng chế sau sinh bao gồm những suy nghĩ hoặc hình ảnh không mong muốn (ám ảnh) lặp đi lặp lại và hành vi hoặc nghi thức lặp đi lặp lại (cưỡng chế) được thực hiện để giảm bớt lo lắng do những ám ảnh gây ra.
• Loạn thần sau sinh: Đây là một dạng rối loạn tâm trạng nghiêm trọng và hiếm gặp hơn, ảnh hưởng đến khoảng 1 - 2% phụ nữ sau sinh. Các triệu chứng của loạn thần sau sinh bao gồm mất liên kết với thực tế, ảo giác (nhìn hoặc nghe thấy những thứ không có thật), hoang tưởng (niềm tin sai lầm), hành vi hỗn loạn và thay đổi tâm trạng nhanh chóng.

Ngoài ra, một số phụ nữ sau sinh có thể gặp phải rối loạn tâm trạng sau sinh khác như rối loạn lưỡng cực hoặc rối loạn nhân cách. Điều quan trọng cần lưu ý là rối loạn tâm trạng sau sinh không phải là dấu hiệu của sự yếu đuối hay thiếu khả năng làm mẹ. 

Những ảnh hưởng của rối loạn tâm trạng sau sinh

Rối loạn tâm trạng sau sinh có thể mang lại nhiều ảnh hưởng tiêu cực đến người phụ nữ, em bé và gia đình, bao gồm:

Đối với người phụ nữ

• Sức khỏe tâm thần: Rối loạn tâm trạng sau sinh có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe tâm thần của người phụ nữ, dẫn đến các triệu chứng trầm cảm, lo âu, ám ảnh cưỡng chế, rối loạn lưỡng cực, thậm chí là loạn thần sau sinh. Những vấn đề này có thể ảnh hưởng đến khả năng suy nghĩ, tập trung, đưa ra quyết định và kiểm soát cảm xúc của người phụ nữ.
• Sức khỏe thể chất: Có thể ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe thể chất của người phụ nữ, gây ra các vấn đề như mất ngủ, mệt mỏi, thay đổi khẩu vị, đau nhức cơ thể và suy giảm hệ miễn dịch.
• Khả năng làm mẹ: Khiến người phụ nữ cảm thấy khó khăn trong việc chăm sóc con cái, hình thành mối liên kết với em bé và thậm chí có thể dẫn đến những suy nghĩ tổn hại đến bản thân hoặc trẻ sơ sinh.
• Mối quan hệ: Gây căng thẳng trong các mối quan hệ của người phụ nữ với bạn đời, gia đình và bạn bè. Người phụ nữ có thể trở nên dễ cáu kỉnh, xa lánh, cô lập bản thân khỏi những người xung quanh.
• Công việc: Ảnh hưởng đến khả năng làm việc của người phụ nữ, khiến họ gặp khó khăn trong việc tập trung, hoàn thành công việc và duy trì năng suất.

Đối với em bé

• Sức khỏe: Trẻ sơ sinh sinh ra từ những bà mẹ mắc rối loạn tâm trạng sau sinh có nguy cơ cao gặp các vấn đề sức khỏe như thiếu cân nặng khi sinh, chậm phát triển, rối loạn giấc ngủ và các vấn đề về ăn uống.
• Sự phát triển: Ảnh hưởng đến sự phát triển tình cảm, xã hội của trẻ, khiến trẻ khó khăn trong việc hình thành mối quan hệ gắn bó với mẹ và những người xung quanh.
• Bị lạm dụng hoặc bỏ bê: Trong những trường hợp nghiêm trọng, có thể khiến người mẹ không thể chăm sóc con đầy đủ, dẫn đến nguy cơ bị lạm dụng hoặc bỏ bê trẻ.

Đối với gia đình

• Căng thẳng: Gây căng thẳng cho các thành viên trong gia đình, khiến họ lo lắng, bực bội và ảnh hưởng đến các mối quan hệ trong gia đình.
• Gánh nặng tài chính: Chi phí điều trị rối loạn tâm trạng sau sinh có thể gây gánh nặng tài chính cho gia đình.
• Giảm chất lượng cuộc sống: Ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống của tất cả các thành viên trong gia đình.

Phương pháp điều trị rối loạn tâm trạng sau sinh

Với sự điều trị thích hợp, hầu hết phụ nữ mắc rối loạn tâm trạng sau sinh sẽ hồi phục, cải thiện đáng kể các triệu chứng và ngăn ngừa những hậu quả nghiêm trọng cho người phụ nữ, em bé và gia đình. Có nhiều phương pháp điều trị khác nhau, bao gồm:

• Liệu pháp tâm lý: Liệu pháp tâm lý, chẳng hạn như liệu pháp nhận thức hành vi (CBT), có thể giúp bạn xác định, thay đổi những suy nghĩ và hành vi tiêu cực.
• Thuốc: Thuốc chống trầm cảm, thuốc chống lo âu có thể giúp cải thiện các triệu chứng của rối loạn tâm trạng sau sinh.
• Thay đổi lối sống: Những thay đổi lối sống lành mạnh, chẳng hạn như ngủ đủ giấc, ăn uống đầy đủ và tập thể dục thường xuyên, cũng có thể giúp cải thiện tâm trạng của bạn.
• Hỗ trợ từ gia đình, bạn bè: Việc có sự hỗ trợ từ những người thân yêu có thể giúp bạn cảm thấy bớt cô đơn và được hỗ trợ.

Trong một số trường hợp nghiêm trọng, có thể cần phải nhập viện để điều trị. Cần nhớ rằng rối loạn tâm trạng sau sinh là một căn bệnh phổ biến và có thể điều trị được. Hãy tìm kiếm sự giúp đỡ càng sớm càng tốt để bạn có thể bắt đầu cảm thấy tốt hơn.

Lựa chọn phương pháp điều trị nào phù hợp nhất sẽ phụ thuộc vào mức độ nghiêm trọng của các triệu chứng, tình trạng sức khỏe tổng thể của người phụ nữ và sở thích cá nhân. Điều quan trọng là người phụ nữ cần trao đổi cởi mở với bác sĩ để được tư vấn lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp nhất.

Rối loạn tâm trạng sau sinh là một vấn đề sức khỏe tinh thần nghiêm trọng nhưng có thể điều trị được. Nếu bạn đang gặp phải các triệu chứng của bệnh lý, điều quan trọng là phải tìm kiếm sự giúp đỡ càng sớm càng tốt. Với sự điều trị thích hợp, hầu hết phụ nữ mắc rối loạn tâm trạng sau sinh đều có thể hồi phục hoàn toàn và tận hưởng cuộc sống làm mẹ. 

Xem thêm: Cẩm nang chăm sóc mẹ và bé sau sinh tháng đầu từ A-Z