Sắt và những điều mẹ bầu cần lưu ý khi bổ sung sắt

Sắt là một khoáng chất quan trọng giúp tổng hợp hemoglobin trong hồng cầu, đảm bảo quá trình vận chuyển oxy trong cơ thể. Đối với phụ nữ mang thai, nhu cầu sắt tăng cao nhằm hỗ trợ sự phát triển của thai nhi và phòng ngừa tình trạng thiếu máu thiếu sắt. Việc hiểu rõ các loại sắt, phương pháp bổ sung phù hợp theo từng giai đoạn thai kỳ sẽ giúp mẹ bầu có một thai kỳ khỏe mạnh.

Phân biệt sắt hữu cơ và sắt vô cơ

Sắt được chia thành hai dạng chính: Sắt hữu cơ và sắt vô cơ. Mỗi loại có đặc điểm riêng về mức độ hấp thu và tác dụng đối với cơ thể.

Sắt hữu cơ

Sắt hữu cơ là dạng sắt có nguồn gốc tự nhiên, thường có trong các thực phẩm như thịt đỏ, gan động vật, cá, hải sản, và một số loại rau lá xanh. Loại sắt này có khả năng hấp thu cao nhờ sự liên kết với các phân tử protein hoặc axit amin. Một số dạng sắt hữu cơ phổ biến trong viên uống bổ sung bao gồm sắt fumarate, sắt gluconate và sắt bisglycinate.

Ưu điểm của sắt hữu cơ:

• Dễ hấp thu hơn so với sắt vô cơ.
• Ít gây táo bón và kích ứng đường tiêu hóa.
• Hạn chế tác dụng phụ như buồn nôn và khó chịu dạ dày.

Nhược điểm:

• Giá thành cao hơn so với sắt vô cơ.
• Hàm lượng sắt nguyên tố thấp hơn, do đó cần dùng liều cao hơn để đạt hiệu quả tương tự.

Sắt vô cơ

Sắt vô cơ thường có trong các chế phẩm bổ sung dưới dạng sắt sulfate, sắt chloride hoặc sắt oxalate. Loại sắt này có hàm lượng sắt nguyên tố cao nhưng khả năng hấp thu kém hơn so với sắt hữu cơ.

Ưu điểm của sắt vô cơ:

• Chi phí thấp hơn, dễ dàng tìm mua.
• Hàm lượng sắt nguyên tố cao hơn, giúp cung cấp lượng sắt cần thiết nhanh chóng.

Nhược điểm:

• Khả năng hấp thu thấp hơn, dễ bị đào thải qua đường tiêu hóa.
• Gây ra nhiều tác dụng phụ hơn như táo bón, buồn nôn và kích ứng dạ dày.

Viên sắt thông thường và viên sắt phóng thích kéo dài – Ưu và nhược điểm

Trên thị trường, có hai dạng viên sắt chính: Viên sắt thông thường và viên sắt phóng thích kéo dài. Việc lựa chọn loại nào phù hợp phụ thuộc vào khả năng dung nạp của mẹ bầu và khuyến nghị của bác sĩ.

Viên sắt thông thường

Viên sắt thông thường có tác dụng ngay sau khi uống, giúp bổ sung sắt nhanh chóng. Tuy nhiên, do sắt được hấp thu ngay từ dạ dày nên dễ gây ra tác dụng phụ như buồn nôn, đau dạ dày và táo bón.

Viên sắt phóng thích kéo dài

Viên sắt phóng thích kéo dài được bào chế nhằm giải phóng sắt từ từ trong hệ tiêu hóa, giúp cơ thể hấp thu một cách ổn định và giảm thiểu tác dụng phụ tiêu hóa (táo bón).

Ưu điểm:

• Hạn chế kích ứng dạ dày do sắt được giải phóng từ từ.
• Giảm tác dụng phụ tiêu hóa (như táo bón) và buồn nôn.
• Duy trì lượng sắt ổn định trong máu trong thời gian dài.

Nhược điểm:

• Hiệu quả chậm hơn so với viên sắt thông thường.
• Không phù hợp với những người bị thiếu máu nghiêm trọng cần bổ sung nhanh chóng.
• Giá thành thường cao hơn.

Tư vấn chọn loại sắt phù hợp theo từng giai đoạn thai kỳ

Nhu cầu sắt của mẹ bầu thay đổi theo từng giai đoạn thai kỳ. Việc chọn đúng loại sắt và bổ sung đúng cách giúp mẹ bầu duy trì sức khỏe tốt nhất cho cả mẹ và bé.

Tam cá nguyệt thứ nhất (3 tháng đầu thai kỳ)

Trong giai đoạn này, nhu cầu sắt chưa tăng quá cao, nhưng mẹ bầu vẫn cần đảm bảo cung cấp đủ sắt để hỗ trợ sự phát triển ban đầu của thai nhi. Nếu mẹ bầu có chế độ ăn giàu sắt, có thể chưa cần bổ sung viên sắt ngay mà tập trung vào chế độ ăn uống lành mạnh.

Tuy nhiên, nếu mẹ bầu có tiền sử thiếu máu thiếu sắt hoặc gặp tình trạng nghén nhiều, gây khó khăn trong việc ăn uống, bác sĩ có thể chỉ định bổ sung sắt với liều lượng thấp (khoảng 30 mg/ngày). Trong giai đoạn này, sắt hữu cơ thường được ưu tiên hơn do ít gây buồn nôn và kích ứng dạ dày.

Tam cá nguyệt thứ hai (3 - 6 tháng giữa thai kỳ)

Giai đoạn này, nhu cầu sắt của mẹ bầu tăng cao hơn do sự phát triển nhanh chóng của thai nhi và sự gia tăng thể tích máu. Theo khuyến nghị của WHO, mẹ bầu nên bổ sung khoảng 30 - 60 mg sắt/ngày. Đây là thời điểm quan trọng để sử dụng các viên sắt bổ sung, đặc biệt là dạng viên sắt phóng thích kéo dài để giảm tác dụng phụ.

Nếu mẹ bầu bị thiếu máu thiếu sắt, có thể cần dùng liều cao hơn theo chỉ định của bác sĩ. Việc kết hợp bổ sung sắt với vitamin C giúp tăng khả năng hấp thu sắt và hạn chế tình trạng táo bón.

Tam cá nguyệt thứ ba (3 tháng cuối thai kỳ)

Nhu cầu sắt tiếp tục tăng cao để chuẩn bị cho quá trình sinh nở, giúp phòng ngừa tình trạng mất máu khi sinh. Trong giai đoạn này, mẹ bầu nên duy trì bổ sung sắt với liều lượng 30 - 60 mg/ngày.

Nếu mẹ bầu bị thiếu máu nghiêm trọng, bác sĩ có thể cân nhắc sử dụng viên sắt thông thường để tăng hiệu quả nhanh chóng. Đối với những mẹ bầu dung nạp kém, viên sắt phóng thích kéo dài vẫn là lựa chọn tốt để tránh các tác dụng phụ tiêu hóa (táo bón).

Giai đoạn sau sinh

Sau sinh, mẹ vẫn cần tiếp tục bổ sung sắt để phục hồi lượng máu đã mất trong quá trình sinh nở và duy trì sức khỏe trong thời gian cho con bú. Mẹ nên tiếp tục bổ sung sắt trong ít nhất 1 - 3 tháng sau sinh theo hướng dẫn của bác sĩ.

Sắt đóng vai trò quan trọng trong thai kỳ, giúp duy trì sức khỏe của mẹ và hỗ trợ sự phát triển của thai nhi. Việc hiểu rõ về sắt cũng như cách bổ sung sắt phù hợp theo từng giai đoạn thai kỳ sẽ giúp mẹ bầu tránh được các biến chứng do thiếu máu thiếu sắt. Để đạt hiệu quả tối ưu, mẹ bầu nên tuân thủ theo khuyến nghị của bác sĩ, kết hợp với chế độ ăn uống khoa học để đảm bảo sức khỏe toàn diện cho cả mẹ và bé.