Say độ cao là gì? Những biện pháp xử trí khi say độ cao để đảm bảo an toàn

Say độ cao xảy ra khi cơ thể không có đủ thời gian để thích nghi với điều kiện oxy loãng ở độ cao lớn. Ở những vùng cao hơn so với mực nước biển, áp suất khí quyển giảm dẫn đến lượng oxy mà cơ thể hấp thụ qua phổi cũng giảm. Điều này ảnh hưởng đến mọi cơ quan, đặc biệt là não và phổi.

Say độ cao là gì?

Say độ cao là một tình trạng sức khỏe thường xảy ra khi cơ thể không thích nghi được với sự giảm áp suất oxy ở độ cao lớn, thường trên 2.500 mét so với mực nước biển. Theo Dịch vụ Y tế Quốc gia Anh (NHS), say độ cao có thể xuất hiện trong vòng vài giờ sau khi lên độ cao lớn. 

Dù hầu hết các trường hợp đều nhẹ và có thể tự cải thiện sau vài ngày, nhưng trong một số tình huống, tình trạng này có thể nghiêm trọng, thậm chí đe dọa đến tính mạng nếu không được xử lý kịp thời.

Mức độ nghiêm trọng của say độ cao thường được chia thành ba loại chính:

• Say độ cao cấp tính (AMS): Loại nhẹ nhất, với các triệu chứng như đau đầu, mệt mỏi, hoặc mất cảm giác thèm ăn.
• Phù phổi do độ cao (HAPE): Nghiêm trọng hơn, gây tích tụ chất lỏng trong phổi, dẫn đến khó thở
• Phù não do độ cao (HACE): Tình trạng nguy hiểm, gây sưng não, có thể dẫn đến hôn mê hoặc tử vong.

Các triệu chứng của say độ cao

Nhận diện nhanh chóng các triệu chứng của say độ cao để có biện pháp xử trí kịp thời là vô cùng quan trọng:

Triệu chứng nhẹ

Triệu chứng nhẹ thường xuất hiện sau 6 đến 10 giờ khi ở độ cao lớn và bao gồm:

• Đau đầu: Dấu hiệu phổ biến nhất.
• Mệt mỏi: Cảm giác kiệt sức, thiếu năng lượng.
• Chóng mặt hoặc mất thăng bằng.
• Buồn nôn hoặc nôn: Một số người có thể mất cảm giác thèm ăn.
• Khó ngủ: Mất ngủ hoặc thức giấc thường xuyên.

Triệu chứng nặng

Nếu không được xử lý, các triệu chứng có thể tiến triển thành các vấn đề nghiêm trọng hơn, chẳng hạn:

• Khó thở: Ngay cả khi nghỉ ngơi.
• Ho ra máu: Hoặc có đờm lẫn máu.
• Rối loạn thần kinh: Gặp ảo giác, mất ý thức hoặc rối loạn thăng bằng.
• Da, môi, hoặc móng tay chuyển màu xanh hoặc xám: Dấu hiệu thiếu oxy nghiêm trọng.
• Buồn ngủ hoặc khó tỉnh táo: Đây là dấu hiệu của phù não do độ cao.

Cách xử lý khi say độ cao

Khi gặp phải tình trạng say độ cao, việc xử lý kịp thời và đúng cách là rất quan trọng để ngăn ngừa các biến chứng nghiêm trọng hơn. Hiểu rõ các bước cần thực hiện sẽ giúp bạn nhanh chóng ổn định sức khỏe và tiếp tục hành trình an toàn. Vậy khi say độ cao cần xử lý như thế nào?

Xử lý các triệu chứng nhẹ

Ở mức độ nhẹ, bạn có thể khắc phục tình trạng say độ cao bằng cách: 

• Dừng leo cao: Nghỉ ngơi ở cùng độ cao cho đến khi các triệu chứng thuyên giảm. Thông thường, các triệu chứng nhẹ sẽ biến mất trong vòng 1 - 3 ngày.
• Dùng thuốc hỗ trợ: Sử dụng thuốc giảm đau như ibuprofen hoặc paracetamol để giảm đau đầu. Thuốc chống say tàu xe cũng có thể giúp giảm buồn nôn.
• Uống đủ nước: Mất nước có thể làm triệu chứng nặng hơn, vì vậy cần bổ sung nước thường xuyên.
• Tránh rượu và caffeine: Các chất này có thể làm cơ thể mất nước và tăng triệu chứng.

Xử lý các triệu chứng nặng

Nếu xuất hiện triệu chứng nặng hoặc có dấu hiệu nguy hiểm như khó thở hoặc ho ra máu, cần:

• Hạ độ cao ngay lập tức: Di chuyển xuống thấp khoảng 300 - 1.000 mét nếu có thể.
• Sử dụng oxy bổ sung: Nếu điều kiện cho phép, cung cấp oxy để giảm tình trạng thiếu oxy.
• Tìm kiếm hỗ trợ y tế: Đưa bệnh nhân đến cơ sở y tế gần nhất để được chăm sóc chuyên nghiệp.

Phòng ngừa say độ cao

Để hạn chế tình trạng say độ cao, bạn có thể:

• Thích nghi dần với độ cao: Không leo quá nhanh; chỉ nên tăng độ cao từ 300 - 500 mét mỗi ngày khi vượt qua mốc 2.500 mét. Dành một hoặc hai ngày nghỉ ngơi để cơ thể thích nghi trước khi tiếp tục leo cao hơn.
• Uống đủ nước: Cơ thể mất nước nhanh hơn ở độ cao lớn, vì vậy cần bổ sung nước thường xuyên để duy trì chức năng sinh lý bình thường.
• Ăn uống lành mạnh: Tiêu thụ thực phẩm giàu carbohydrate giúp cung cấp năng lượng và giảm triệu chứng say độ cao.
• Tránh hút thuốc và uống rượu: Cả hai đều có thể làm trầm trọng thêm tình trạng thiếu oxy.
• Dùng thuốc dự phòng: Thuốc acetazolamide (theo chỉ định của bác sĩ) có thể được sử dụng để ngăn ngừa say độ cao ở những người dễ mắc phải hoặc khi cần leo lên độ cao nhanh chóng.

Say độ cao là một tình trạng phổ biến nhưng có thể phòng ngừa và kiểm soát được nếu hiểu rõ cơ chế và triệu chứng. Dù hầu hết các trường hợp chỉ gây khó chịu nhẹ, nhưng nếu không được xử lý kịp thời, nó có thể trở thành mối nguy hiểm đe dọa tính mạng. Hãy chuẩn bị kỹ càng trước mỗi hành trình leo núi hoặc đi đến những vùng cao để đảm bảo sức khỏe và an toàn của bạn.