Sử dụng bao nhiêu liều lượng paracetamol thì sẽ bị ngộ độc?

Thuốc chứa hoạt chất paracetamol có tác dụng giảm đau, hạ sốt được sử dụng rộng rãi và có thể mua ở các hiệu thuốc mà không cần đơn của bác sĩ. Tuy nhiên, paracetamol vẫn có thể gây ngộ độc khi người bệnh lạm dụng việc tự dùng thuốc với mức độ quá liều nhiều lần.

Paracetamol là loại thuốc gì?

Paracetamol, còn được gọi là acetaminophen hoặc acetyl aminophenol, là một loại thuốc được sử dụng phổ biến trên thế giới và ở Việt Nam với mục đích hạ sốt và giảm đau mà không cần đơn. Hiện ở Việt Nam, các loại thuốc như Hapaco, Panadol, Paracetamol, Efferalgan hay Tylenol đều chứa cùng một hoạt chất acetaminophen và có tác dụng tương tự nhau.

Vì vậy, khi điều trị sốt, giảm đau chỉ cần dùng một trong hai loại thuốc này là đủ, cũng như chú ý liều lượng khuyến cáo để tránh nguy cơ nhiễm độc gan do paracetamol.

Liều lượng để gây ngộ độc paracetamol là bao nhiêu?

Ngộ độc paracetamol có thể do dùng một liều duy nhất cấp tính hoặc do uống kéo dài mãn tính.

• Liều khuyến cáo của paracetamol cho người lớn là 500 đến 1000 mg mỗi 4 - 6 giờ và không được vượt quá 4g/24 giờ.
• Ở trẻ em, liều khuyến cáo thay đổi từ 10 - 15 mg/kg mỗi 4 - 6 giờ và không vượt quá 50 - 70mg/kg/24 giờ.
• Liều cấp tính > 150 mg/kg hoặc > 7,5 g ở người lớn có thể bị coi là độc, mặc dù liều thấp nhất gây tổn thương gan có thể cao tới 4-10g. Trẻ em dùng liều cấp tính từ 120 mg/kg đến 150 mg/kg có thể gây độc cho gan.
• Ở những bệnh nhân phải uống mãn tính, liều > 4g/ngày có thể gây độc tính trên lâm sàng.

Liều cấp tính > 150 mg/kg hoặc > 7,5 g ở người lớn có thể bị coi là độc

Các triệu chứng khi bị ngộ độc paracetamol

Biểu hiện lâm sàng của ngộ độc gan cấp do paracetamol phụ thuộc vào thời gian bệnh nhân đến phòng cấp cứu và lượng thuốc đã uống. Các biểu hiện có thể được chia thành bốn giai đoạn: Giai đoạn khởi phát - Giai đoạn tổn thương gan - Giai đoạn suy gan - Giai đoạn hồi phục.

• Giai đoạn khởi đầu: Xảy ra trong vòng 24 giờ đầu tiên sau khi uống. Bệnh nhân có thể không có triệu chứng hoặc các triệu chứng không đặc hiệu như chán ăn, buồn nôn, nôn, vã mồ hôi,...
• Giai đoạn tổn thương gan: Xảy ra 24 - 48 giờ sau khi uống với các triệu chứng như: Đau bụng, cảm giác ức chế ở vùng hạ vị bên phải. Xét nghiệm men gan (như AST, ALT, bilirubin) có thể tăng, thời gian đông máu kéo dài. Hầu hết bệnh nhân sẽ không tiến triển sau giai đoạn này, đặc biệt là những người sử dụng acetylcystein ​​để giải độc.
• Giai đoạn suy gan: Thường xảy ra 3 - 5 ngày sau khi dùng thuốc. Đặc trưng bởi sự tái phát và tồi tệ hơn của buồn nôn và nôn kèm theo mệt mỏi, vàng da và các triệu chứng của hệ thần kinh trung ương như lú lẫn, buồn ngủ và hôn mê. Ngoài ra, có thể có các triệu chứng khác như suy thận, hạ đường huyết, rối loạn chảy máu, bệnh não gan và tăng men gan tối đa.
• Giai đoạn hồi phục: Nếu bệnh nhân được điều trị kịp thời, chức năng gan sẽ hồi phục hoàn toàn. Trong trường hợp ngộ độc nặng không được điều trị, bệnh nhân có thể tử vong trong vòng 4 - 18 ngày.

Những ai có nguy cơ cao bị ngộ độc paracetamol?

Một số nhóm người đặc biệt có nguy cơ nhiễm độc gan cấp tính ngay cả khi dùng paracetamol liều thấp. Chúng bao gồm:

• Bệnh nhân suy dinh dưỡng: Nguy cơ nhiễm độc gan do paracetamol sẽ tăng lên ở những bệnh nhân suy dinh dưỡng.
• Bệnh nhân nghiện rượu: Những người nghiện rượu mãn tính được xếp vào nhóm có nguy cơ đặc biệt đối với chế độ ăn uống kém.
• Người cao tuổi, chế độ ăn uống không lành mạnh: Tuổi tác cũng ảnh hưởng đến nguy cơ nhiễm độc gan, nhất là người trên 40 tuổi bị suy gan cấp, ghép gan. Người lớn tuổi thường được dùng paracetamol đơn độc, kết hợp với thuốc phiện để điều trị đau mãn tính hoặc ung thư. Điều này dễ dẫn đến nguy cơ nhiễm độc gan ở người cao tuổi.
• Bệnh gan và thận: Những người bị bệnh gan và thận mãn tính cũng có nguy cơ nhiễm độc gan cao hơn do giảm chuyển hóa paracetamol, đặc biệt là ở bệnh nhân xơ gan.
• Thời kỳ mang thai: Mặc dù không có bằng chứng cho thấy mang thai là một yếu tố nguy cơ gây ngộ độc paracetamol, việc sử dụng paracetamol trong thai kỳ cần được theo dõi chặt chẽ. Bởi vì quá liều paracetamol rất phổ biến trong thời kỳ mang thai và độc tính trong những trường hợp này có thể dẫn đến bệnh tật hoặc tử vong đáng kể cho cả thai nhi và người mẹ.
• Ngoài ra, những người điều trị dài ngày bằng carbamazepine, primidone, rifampicin, isoniazid: Cũng có nguy cơ nhiễm độc gan mặc dù đã sử dụng paracetamol với liều thấp.

Làm gì trong trường hợp ngộ độc paracetamol?

Trong trường hợp ngộ độc paracetamol, người bệnh cần đến ngay bệnh viện hoặc cơ sở y tế gần nhất để được giúp đỡ. Thông thường, các bác sĩ sẽ áp dụng một hoặc nhiều phương pháp dưới đây, tùy theo tình trạng của từng bệnh nhân:

Phương pháp thải độc

• Gây nôn: Áp dụng khi uống paracetamol trong vòng một giờ.
• Rửa dạ dày: Khi bệnh nhân vừa dùng thuốc trong vòng 6 giờ.
• Sử dụng than hoạt: Sau khi gây nôn hoặc rửa dạ dày, bác sĩ sẽ bổ sung than hoạt, kết hợp với Sorbitol. Than hoạt đã được chứng minh là có lợi trong việc giảm nồng độ paracetamol độc trong huyết thanh và giảm mức độ tổn thương gan.

Sử dụng thuốc giải độc

Sử dụng thuốc giải độc: Acetylcystein ​​(Mucomyst, Acemuc 200mg,...) ở dạng uống hoặc tiêm tĩnh mạch. Bác sĩ chăm sóc sẽ đề nghị truyền tĩnh mạch trong các trường hợp sau:

• Suy giảm ý thức.
• Đường tiêu hóa bị tổn thương (chảy máu), đồng thời tắc ruột. 
• Phụ nữ đang mang bầu.
• Uống không dung nạp do nôn (không phản ứng với thuốc chống nôn).

Phương pháp ghép gan

Những người bị suy gan cấp do ngộ độc paracetamol có tỷ lệ tử vong lên đến 30% nếu không được ghép gan kịp thời. Những người bị tổn thương gan giai đoạn 3 và có dấu hiệu rối loạn chức năng cơ quan nặng, nhiễm toan nặng hoặc suy đa cơ quan với tiên lượng xấu nên được xem xét ghép gan. Tỷ lệ sống sót sau 5 năm ở những người ghép gan thành công nói chung là hơn 70%.

Tình trạng ngộ độc ngẫu nhiên hoặc cố ý với paracetamol rất phổ biến trên thế giới. Nó là nguyên nhân của gần một nửa số trường hợp suy gan cấp tính ở Hoa Kỳ và là nguyên nhân hàng đầu của các ca ghép gan.

Mọi người nên tìm hiểu và được cung cấp thêm nhiều kiến thức về việc sử dụng paracetamol hoặc các loại thuốc, chất bổ sung có chứa paracetamol khác để tránh nhiễm độc gan đe dọa tính mạng.

Đặc biệt trong bối cảnh dịch Covid 19 bùng phát, số người mắc Covid 19 có biểu hiện sốt và hạ sốt nhờ paracetamol ngày càng tăng.

Nga Linh

Nguồn Tham khảo: Tổng hợp