Tăng thanh thải thận là gì và những thông tin cần biết về tăng thanh thải thận

Tuy tăng thanh thải thận không phải là tình trạng phổ biến trong cộng đồng, nhưng lại xuất hiện khá nhiều ở nhóm bệnh nhân nặng, đặc biệt là trong khoa hồi sức tích cực. Việc thận đào thải các chất quá nhanh có thể làm giảm hiệu quả của nhiều loại thuốc, gây ảnh hưởng đến quá trình điều trị. Do đó, hiểu rõ nguyên nhân, đối tượng dễ gặp và các dấu hiệu nhận biết là bước quan trọng để bác sĩ có thể theo dõi và điều chỉnh kịp thời.

Tăng thanh thải thận là gì?

Tăng thanh thải thận (ARC - Augmented Renal Clearance) là tình trạng mà thận hoạt động mạnh hơn bình thường, dẫn đến tốc độ lọc máu và đào thải các chất, đặc biệt là thuốc, ra khỏi cơ thể tăng cao. Cụ thể, ARC xảy ra khi độ thanh thải creatinin (CrCl) vượt quá mức bình thường – thường được xác định khi CrCl ≥ 130 ml/phút/1,73 m². Dù chức năng thận được xem là tốt, nhưng trong thực tế, sự thanh thải thuốc quá nhanh có thể làm giảm nồng độ thuốc trong máu, dẫn đến điều trị kém hiệu quả, đặc biệt là trong các trường hợp cần nồng độ thuốc ổn định như kháng sinh hoặc thuốc chống co giật.

Nguyên nhân gây tăng thanh thải thận

Mặc dù đây không phải là tình trạng phổ biến trong cộng đồng, nhưng lại xuất hiện khá nhiều ở bệnh nhân nặng và có thể gây ảnh hưởng đến hiệu quả điều trị nếu không được phát hiện kịp thời. Vậy nguyên nhân nào khiến thận tăng cường chức năng lọc như vậy? Dưới đây là những yếu tố thường gặp dẫn đến tình trạng này.

Tăng lưu lượng máu đến thận

Trong nhiều trường hợp, khi cơ thể phản ứng với tình trạng bệnh lý nghiêm trọng như sốc nhiễm trùng, bỏng nặng hoặc chấn thương lớn, hệ tuần hoàn sẽ có những thay đổi đáng kể nhằm đáp ứng với tình trạng stress sinh lý. Một trong những phản ứng đó là tăng lưu lượng máu đến các cơ quan quan trọng, trong đó có thận. Khi lưu lượng máu đến thận tăng, nó sẽ kéo theo sự gia tăng áp lực lọc tại cầu thận, nơi diễn ra quá trình lọc máu để loại bỏ các chất cặn bã và độc tố ra khỏi cơ thể.

Phản ứng sinh lý khi điều trị hồi sức

Việc truyền dịch quá mức, sử dụng thuốc vận mạch hoặc hồi sức tích cực có thể làm thay đổi dòng máu đến thận. Đặc biệt với các thuốc có ngưỡng điều trị hẹp hoặc cần duy trì nồng độ ổn định trong máu để đạt hiệu quả tối ưu, như kháng sinh, thuốc an thần, hoặc thuốc điều chỉnh huyết áp. Nếu không nhận biết và điều chỉnh liều lượng phù hợp, hiện tượng này có thể làm giảm nồng độ thuốc trong máu một cách đáng kể, dẫn đến giảm hiệu quả điều trị hoặc thậm chí gây thất bại điều trị..

Một số tình trạng bệnh lý đặc biệt

Các tình trạng như bỏng nặng, đa chấn thương, viêm tụy cấp hoặc sau phẫu thuật lớn thường làm thay đổi huyết động trong cơ thể. Đây là những yếu tố kích thích tăng hoạt động của thận trong giai đoạn cấp tính.

Đối tượng nào dễ gặp ARC?

ARC là một tình trạng thường bị bỏ sót trong lâm sàng nếu không được theo dõi sát. Mặc dù nghe có vẻ giống như dấu hiệu thận khỏe, nhưng ARC lại có thể làm giảm hiệu quả điều trị, đặc biệt trong trường hợp các loại thuốc phụ thuộc vào nồng độ ổn định trong hệ tuần hoàn. Điều quan trọng là nhận biết những nhóm đối tượng có nguy cơ cao để kịp thời theo dõi và điều chỉnh phác đồ điều trị. Vậy những ai là người dễ gặp phải tình trạng này?

Bệnh nhân hồi sức tích cực (ICU)

ARC thường xuất hiện ở bệnh nhân nặng đang điều trị tại khoa hồi sức tích cực. Những trường hợp như sốc nhiễm trùng, đa chấn thương hay viêm tụy cấp có nguy cơ cao vì cơ thể tăng cường lưu lượng máu đến thận để đáp ứng với tình trạng cấp cứu.

Bệnh nhân bị bỏng nặng hoặc chấn thương lớn

Những người bị tổn thương mô rộng như bỏng nặng hay đa chấn thương thường có phản ứng viêm và huyết động mạnh. Điều này kích thích thận tăng cường đào thải, dẫn đến ARC.

Người đang truyền dịch hoặc dùng thuốc vận mạch

Việc truyền dịch tốc độ cao hoặc dùng thuốc kích thích tuần hoàn có thể làm tăng lượng máu đến thận. Điều này vô tình thúc đẩy hoạt động lọc của thận và gây ra tình trạng ARC tạm thời.

Cách phát hiện và chẩn đoán ARC

Vì ARC không có triệu chứng rõ ràng nên rất dễ bị bỏ sót nếu không theo dõi cẩn thận trong quá trình điều trị. Việc phát hiện và chẩn đoán đúng ARC là bước quan trọng giúp bác sĩ điều chỉnh liều thuốc hợp lý, đảm bảo hiệu quả điều trị. Vậy làm sao để xác định bệnh nhân có đang gặp tình trạng này hay không?

Đo độ thanh thải creatinine (CrCl)

Phương pháp chính để phát hiện ARC là đo độ thanh thải creatinin trong nước tiểu 24 giờ. Nếu chỉ số CrCl ≥ 130 ml/phút/1,73m², bệnh nhân có khả năng đang gặp tình trạng ARC.

Không nên chỉ dựa vào eGFR

Các công thức tính eGFR thông thường (như CKD-EPI hoặc MDRD) có thể không phản ánh chính xác ARC. Vì thế, bác sĩ nên ưu tiên đo trực tiếp bằng cách thu thập nước tiểu thay vì chỉ dựa vào xét nghiệm máu.

Theo dõi đáp ứng điều trị thuốc

Nếu bệnh nhân có dấu hiệu dùng thuốc không hiệu quả dù liều dùng đúng, đó có thể là dấu hiệu gián tiếp của ARC. Trong các trường hợp này, nên nghi ngờ và kiểm tra lại chức năng thận một cách chi tiết hơn.

Sử dụng theo dõi nồng độ thuốc trong máu (TDM)

Với những thuốc quan trọng như kháng sinh nhóm beta-lactam hoặc aminoglycoside, có thể thực hiện đo nồng độ thuốc trong máu để kiểm tra xem có bị đào thải quá nhanh do ARC hay không.

Tăng thanh thải thận (ARC) tuy không phổ biến trong cộng đồng nhưng lại là một yếu tố cần được quan tâm đặc biệt trong điều trị nội trú, nhất là tại các khoa hồi sức. Việc nhận biết sớm và đánh giá đúng tình trạng này giúp bác sĩ điều chỉnh liều thuốc phù hợp, tránh nguy cơ điều trị không hiệu quả. Hy vọng bài viết này có thể giúp bạn hiểu rõ hơn về chủ đề này cũng như một số thông tin liên quan đến ARC.