Cơ chế phù trong suy thận và biện pháp giảm tình trạng phù

Phù nề trong suy thận có thể xuất hiện ở nhiều vùng khác nhau trên cơ thể, thường thấy nhất ở chân, mắt cá chân, mí mắt và tay. Tình trạng phù nề có thể không gây triệu chứng hoặc dẫn đến một số triệu chứng như khó thở, mệt mỏi, chán ăn, buồn nôn và đau nhức cơ thể. Việc hiểu rõ cơ chế phù trong suy thận và các biện pháp giảm tình trạng phù là điều cần để cải thiện chất lượng cuộc sống của người suy thận.

Cơ chế phù trong suy thận là gì?

Suy thận mạn là tình trạng thận suy giảm chức năng một cách từ từ và không có khả năng hồi phục theo thời gian. Khi đó, thận chỉ có thể thực hiện một phần rất nhỏ hoặc mất hoàn toàn khả năng thải độc, khiến độc tố và nước dư thừa không thể được loại bỏ khỏi cơ thể. Hệ quả của tình trạng này là lượng dịch và nước sẽ ứ đọng trong các khoang bào, dẫn đến hiện tượng phù. Đây chính là cơ chế phù trong suy thận.

Trong thực tế lâm sàng, phù trong suy thận thường xuất hiện vào chiều tối hoặc ban đêm và giảm dần vào ban ngày. Phù chủ yếu xảy ra ở khu vực quanh mí mắt, tay và mắt cá chân của bệnh nhân.

Các triệu chứng nhận biết cơ chế phù trong suy thận

Bệnh nhân và người nhà có thể dựa vào những dấu hiệu điển hình sau đây để nhận biết tình trạng phù do suy thận mạn:

• Phù nề ở vùng mí mắt, tay và mắt cá chân.
• Đau âm ỉ ở vùng thắt lưng.
• Mất ngủ do một số bộ phận cơ thể bị sưng phù và đau nhức.
• Thay đổi cân nặng bất thường do dịch tích tụ trong cơ thể.
• Chán ăn, buồn nôn và mệt mỏi.
• Tiêu chảy.
• Cảm giác khó chịu, bồn chồn.

Các biến chứng có thể gặp khi bị phù

Phù do suy thận có thể dẫn đến nguy hiểm khi gặp các biến chứng sau:

Tràn dịch màng phổi

Khi lượng nước thừa trong cơ thể tích tụ đến mức nhất định, tình trạng tràn dịch màng phổi có thể xảy ra. Thông thường, khoang màng phổi chỉ chứa khoảng 10 - 20ml dịch. Nếu lượng dịch này tăng lên, bệnh nhân có thể gặp phải các triệu chứng sau:

• Khó thở khi nghỉ ngơi hoặc khi hoạt động mạnh.
• Đau và căng tức ngực; khó hít thở sâu sau khi nói to và cảm giác đau khi hít vào.
• Ho khan hoặc ho có đờm.
• Sốt, có thể kèm theo rét run.
• Mệt mỏi và ăn uống kém.
• Phù chân.

Bệnh nhân bị tràn dịch màng phổi cần được điều trị kịp thời. Nếu không được xử lý kịp thời, tình trạng này có thể dẫn đến:

• Dày dính màng phổi, gây hạn chế khả năng hô hấp và có thể dẫn đến biến dạng lồng ngực.
• Xẹp phổi.
• Suy hô hấp.
• Chèn ép tim.

Tràn dịch ổ bụng

Tương tự như cơ chế phù trong suy thận gây ra tràn dịch màng phổi, tràn dịch ổ bụng cũng diễn ra khi lượng dịch thừa tích tụ vào ổ bụng. Điều này sẽ khiến bụng căng tròn, to trướng và phần rốn có thể bị lồi ra ngoài.

Khi quan sát, người bệnh bị tràn dịch ổ bụng thường gặp các triệu chứng như khó thở và các vấn đề tiêu hóa như đầy hơi, chướng bụng, cảm giác nặng nề ở bụng, khó tiêu, ợ nóng, và ăn không ngon. Ngoài ra, người bệnh có thể bị hạ huyết áp, ảnh hưởng đến chức năng gan và có nguy cơ nhiễm trùng cao.

Máu khó đông

Giảm áp lực keo trong máu, cùng với lượng protein và nước trong mô tăng lên, gây rối loạn đông máu. Nếu người bệnh bị chấn thương có vết thương, việc cầm máu sẽ trở nên khó khăn.

Độ lọc cầu thận tiếp tục giảm

Bệnh nhân bị suy thận thường có độ lọc cầu thận thấp hơn bình thường. Khi tình trạng phù xuất hiện, lượng nước và dịch thừa dồn vào các khoang bào, làm giảm tuần hoàn máu và lượng máu vào thận, khiến chỉ số lọc cầu thận tiếp tục giảm. Hệ quả là hiện tượng ứ muối và nước thừa ngày càng trở nên nghiêm trọng.

Nguy cơ bệnh lý tim mạch

Lượng nước dư thừa liên tục đi vào các mô khiến áp suất tĩnh mạch tăng cao, làm tăng nguy cơ mắc biến chứng như suy tim và đột quỵ.

Biện pháp giảm tình trạng phù do suy thận

Căn cứ vào tình trạng cụ thể của từng ca bệnh và các yếu tố khác, bác sĩ có thể áp dụng những biện pháp sau để giảm nhẹ triệu chứng phù do suy thận:

• Hạn chế muối, ưu tiên chế độ ăn nhạt: Lượng muối khuyến nghị cho bệnh nhân suy thận thường dưới 2g/ngày. Cần tránh thực phẩm chế biến sẵn, đồ ăn đóng hộp, và các loại thực phẩm chứa nhiều muối như dưa muối, cà muối, mắm tôm, và nước mắm.
• Giảm lượng protein và đạm, khuyến khích nguồn đạm lành mạnh: Lượng protein cần thiết cho bệnh nhân suy thận sẽ phụ thuộc vào mức độ suy giảm chức năng thận. Thay vì bổ sung protein từ thịt, cá, trứng, và sữa, bác sĩ khuyến khích bệnh nhân lựa chọn cá biển, các loại hạt, ô liu, và quả bơ.
• Kiểm soát lượng kali: Hạn chế các thực phẩm giàu kali như chuối, khoai lang, và rau bina. Bác sĩ có thể chỉ định thuốc lợi tiểu để loại bỏ lượng kali dư thừa.
• Uống đủ nước: Bệnh nhân nên uống khoảng 1.5 - 2 lít nước mỗi ngày để giúp cơ thể đào thải độc tố và giảm phù nề. Tuy nhiên, cần lưu ý rằng lượng nước hấp thụ cần phù hợp với chức năng tim mạch của bệnh nhân.
• Bổ sung vitamin và khoáng chất: Bệnh nhân suy thận thường thiếu hụt một số vitamin và khoáng chất như vitamin D, canxi, và sắt. Bác sĩ có thể chỉ định bổ sung vitamin và khoáng chất phù hợp với nhu cầu của từng bệnh nhân.
• Nghỉ ngơi đầy đủ: Cần ngủ đủ từ 7-8 tiếng mỗi đêm và dành thời gian nghỉ ngơi hợp lý trong suốt cả ngày.
• Hạn chế vận động nặng: Tránh các hoạt động thể chất gắng sức; nên ưu tiên tập luyện nhẹ nhàng như đi bộ hoặc yoga.
• Tránh căng thẳng: Căng thẳng có thể làm tình trạng phù nề trở nên nghiêm trọng hơn. Bệnh nhân nên thực hành các bài tập thư giãn như thiền hoặc yoga để giảm bớt căng thẳng.
• Theo dõi cân nặng thường xuyên: Ghi chép cân nặng hàng ngày để theo dõi sự biến đổi của tình trạng phù nề.
• Giữ ấm cơ thể: Cần giữ ấm cơ thể, đặc biệt là vào mùa lạnh, để tránh tình trạng co thắt mạch máu, điều này có thể làm tình trạng phù nề trở nên tồi tệ hơn.

Có thể nói rằng cơ chế phù trong suy thận là một trong những biến chứng nghiêm trọng của các bệnh lý liên quan đến thận và hệ tiết niệu. Việc hiểu rõ về cơ chế này không chỉ giúp bệnh nhân nhận biết các triệu chứng mà còn giúp họ có thể chủ động trong việc quản lý và điều trị. Từ đó, thông qua các biện pháp can thiệp thích hợp như điều chỉnh chế độ ăn uống, nghỉ ngơi hợp lý và theo dõi sức khỏe thường xuyên, chúng ta có thể giảm thiểu tác động của tình trạng phù nề. Đồng thời, việc phát hiện sớm và điều trị kịp thời cũng là yếu tố quyết định giúp ngăn chặn các biến chứng nguy hiểm liên quan đến suy thận.