Thóp trẻ phập phồng: Có phải dấu hiệu đáng lo?

Cùng với sự phát triển về thể chất và vận động của trẻ, thóp của trẻ cũng có sự thay đổi về hình dáng và kích thước. Thóp của trẻ có các chức năng nhất định trong quá trình phát triển của trẻ, do đó việc cha mẹ theo dõi và đánh giá sự thay đổi của thóp là một phần quan trọng trong quá trình theo dõi sức khỏe của trẻ. Vậy thóp trẻ phập phồng có phải dấu hiệu đáng lo ngại không?

Cơ chế hình thành và sự phát triển của thóp theo độ tuổi

Thóp sơ sinh phân thành hai phần là thóp trước và thóp sau. Thóp trước chính là khe hở hình thoi nằm giữa xương đỉnh và xương trán. Thóp sau có hình tam giác, nằm giữa xương đỉnh và xương chẩm. 

Ở trẻ sơ sinh đủ tháng bình thường, thóp trước có kích thước từ 2.5 - 3cm, sẽ đóng kín khi trẻ từ 12 - 18 tháng tuổi. Đường liên khớp đỉnh bình thường có kích thước dưới 0.5cm, sẽ đóng kín lại dần trong vòng tháng đầu. Thóp sau có kích thước nhỏ hơn thóp trước, thường sẽ đóng kín lại trong khoảng thời gian trẻ từ 2 - 4 tháng tuổi hoặc thậm chí có thể đóng kín từ trước ngay khi còn trong bụng mẹ. Kích thước của thóp sẽ rộng hơn bình thường ở trẻ sơ sinh thiếu tháng.

Tuy là một vùng da mềm không được bảo vệ bởi xương sọ, thóp của trẻ cũng không quá dễ bị tổn thương bởi các tác động bên ngoài:

• Thóp giúp tạo khoảng trống giữa các xương sọ, từ đó giúp các xương sọ có thể di chuyển khi đầu của trẻ phải thay đổi hình dáng trong quá trình chuyển dạ. Sự di chuyển này tránh cho các xương sọ phải chịu áp lực lớn từ quá trình sinh thường, từ đó có thể phòng tránh các tình trạng chấn thương, xuất huyết nội sọ.
• Thóp giúp trẻ bảo vệ được mô não từ các chấn thương như ngã, va chạm với môi trường bên ngoài trong quá trình trẻ phát triển vận động.

Giải thích hiện tượng thóp trẻ phập phồng

Ở trẻ sơ sinh bình thường, khi cha mẹ sờ vào vùng thóp của con có thể thấy vùng thóp là một vùng mềm, gần như bằng phẳng so với các vùng da khác trên nền xương sọ. Và dùng tay hoặc bằng mắt thường cũng có thể thấy thóp trẻ phập phồng theo nhịp đập của tim. 

Hiện tượng này có thể được giải thích là do nhu mô não của con người luôn cần được cung cấp một lượng máu lớn, và trái tim có trách nhiệm bơm máu tới nhu mô não trong quá trình hoạt động. Do đó dòng máu tới não cũng sẽ hoạt động theo chu kỳ tim đập, và điều đó dễ dàng quan sát cũng như cảm nhận được ở thóp trẻ khi chưa có xương sọ bao phủ lên nhu mô não.

Ở dưới vùng thóp trước của trẻ có đường đi qua của xoang tĩnh mạch dọc trên có lưu lượng máu lớn chảy qua do đó dùng tay hoặc bằng mắt thường cũng có thể thấy thóp trẻ phập phồng theo chu kỳ của dòng máu. Hiện tượng này là biểu hiện của vấn đề sinh lý bình thường, không gây ảnh hưởng tới sức khỏe của trẻ. 

Thóp trẻ phập phồng là dấu hiệu bình thường

Những dấu hiệu thóp bất thường

Một số thông tin về đặc điểm sức khỏe của trẻ có thể được biểu hiện qua hình dáng, kích thước và tính chất của thóp. Sau đây là một số đặc điểm của thóp phản ánh sự bất thường về sức khỏe của trẻ, và trẻ cần được theo dõi cũng như thăm khám thêm bởi các chuyên gia, bác sĩ nhi khoa.

Thóp lõm xuống

Nếu thóp có kích thước bình thường và hơi lõm xuống thì đó chỉ là hiện tượng bình thường. Tuy nhiên, dấu hiệu thóp của trẻ bị lõm kéo dài có thể là biểu hiện của việc trẻ bị mất nước khi trẻ không bú đủ hoặc lượng nước trẻ mất đi nhiều hơn lượng nước mà trẻ hấp thụ trong các trường hợp như nôn trớ, đi ngoài, sốt, và suy dinh dưỡng. 

Các biểu hiện khác có thể gợi ý thêm tình trạng mất nước ở trẻ có thể là đái ít, khô miệng, kém ăn, bỏ bú, quấy khóc kích thích, hoặc lơ mơ. Nếu bạn phát hiện trẻ có các dấu hiệu mất nước như trên và dấu hiệu thóp của trẻ lõm xuống thì cần tới ngay các cơ sở y tế để được thăm khám và điều trị kịp thời. Tình trạng mất nước ở trẻ là một cấp cứu y khoa cần được can thiệp sớm tránh dẫn tới các trường hợp rối loạn huyết động hoặc thậm chí đe dọa tính mạng ở trẻ. 

Ba mẹ cần chú ý khi trẻ có tình trạng thóp lõm kèm theo mất nước, mất dịch

Thóp phồng

Trong các trường hợp sinh lý bình thường khi có sự tăng đột ngột áp lực trong hộp sọ trong thời gian ngắn chẳng hạn như khi trẻ quấy khóc hoặc nôn ói, thóp của trẻ có thể phồng hơn so với bình thường. Tuy nhiên, nếu thóp của trẻ phồng lên ngay cả khi trẻ ngừng khóc hoặc khi trẻ nghỉ ngơi thì đó có thể là biểu hiện của một tình trạng tăng áp lực nội sọ thật sự, khi có dịch tích tụ lại trong hộp sọ hoặc phản ứng viêm khiến nhu mô não bị phù. Một số nguyên nhân có thể gây nên tình trạng thóp phồng:

• Xuất huyết não;
• Viêm não, viêm màng não;
• Não úng thủy;
• U não.

Thóp phồng ở trẻ cũng là một tình trạng nguy hiểm cần được kiểm tra và điều trị sớm tại các cơ sở y tế

Thóp đóng quá muộn

Khi thóp trước của trẻ rộng bất thường hoặc khi thóp không đóng kín lại đúng theo quá trình phát triển của trẻ có thể là biểu hiện của một số bệnh lý như suy giáp, thiếu vitamin D ở trẻ sơ sinh, suy dinh dưỡng, và hội chứng Down. Thóp trước của trẻ có thể tiếp tục mở rộng trong vòng 1 tháng đầu sau sinh trước khi bắt đầu đóng lại.

Nếu thóp trẻ có biểu hiện đóng lại chậm hoặc muộn hơn sau 1 tuổi thì đó thường là dấu hiệu của còi xương, suy dinh dưỡng hoặc não to bất thường. Trong trường hợp này, trẻ cần được thăm khám chuyên sâu bởi các chuyên gia và theo dõi các vấn đề phát triển thể chất vận động. 

Thóp đóng quá sớm

Trong một số ít các trường hợp, thóp của trẻ có thể đóng kín từ rất sớm do có tình trạng tăng dần áp lực trong hộp sọ. Tình trạng thóp đóng kín từ sớm có thể ảnh hưởng tới sự phát triển của não bộ cũng như đối với sự phát triển hình dáng đầu của trẻ. Tuy nhiên trong hầu hết các trường hợp, tình trạng thóp đóng sớm chỉ biểu hiện nhẹ và không cần can thiệp. Thóp đóng kín từ sớm có thể là biểu hiện gợi ý một số bệnh lý sau:

• Dị tật dính khớp sọ sớm ở trẻ em (hay còn gọi là tật hẹp sọ - Craniosynostosis).
• Cường giáp bẩm sinh.
• Não nhỏ.

Bài viết cung cấp các thông tin tổng quan về các biểu hiện bình thường và bất thường ở thóp của trẻ em. Nếu cha mẹ thấy thóp trẻ phập phồng theo nhịp tim thì đó là hiện tượng sinh lý bình thường và không cần lo lắng. Tuy nhiên nếu cha mẹ phát hiện các bất thường khác biểu hiện ở thóp trẻ cũng như có sự thay đổi trong biểu hiện toàn trạng của trẻ, cha mẹ cần chủ động đưa trẻ tới các cơ sở y tế từ sớm để được các bác sĩ và chuyên gia nhi khoa đánh giá và theo dõi thêm.

Ánh Vũ

Nguồn tham khảo: Vinmec