Thuốc gây sốc phản vệ: Hiểm họa tiềm ẩn và cách xử lý hiệu quả

Hiểu rõ về thuốc gây sốc phản vệ, nguyên nhân và cách xử lý là rất quan trọng để bảo vệ sức khỏe. Bài viết dưới đây sẽ cung cấp thông tin cần thiết về hiện tượng này, cũng như các biện pháp ứng phó kịp thời.

Sốc phản vệ là gì?

Sốc phản vệ là một phản ứng dị ứng toàn thân nghiêm trọng, xảy ra đột ngột và có thể gây tử vong nếu không được điều trị kịp thời. Phản ứng này có thể xảy ra trong vòng vài phút đến vài giờ sau khi tiếp xúc với chất gây dị ứng. Khi tiếp xúc với dị nguyên (chất gây dị ứng), hệ thống miễn dịch của người bệnh sẽ phản ứng quá mức, giải phóng một lượng lớn các chất hóa học vào máu.

Dưới đây là một số nguyên nhân phổ biến gây sốc phản vệ:

• Thực phẩm: Các loại thực phẩm dễ gây sốc phản vệ nhất bao gồm đậu phộng, hải sản, trứng, sữa, lúa mì, đậu nành.
• Thuốc: Một số loại thuốc có thể gây sốc phản vệ.
• Nọc côn trùng: Nọc ong, ong bắp cày, kiến lửa và ong vàng là những nguyên nhân phổ biến gây sốc phản vệ do côn trùng đốt.
• Cao su latex: Cao su latex được sử dụng trong nhiều sản phẩm như găng tay, bóng bay và băng dính.
• Một số nguyên nhân khác: Tập thể dục, mất máu, nhiễm trùng.

Cần lưu ý rằng đây chỉ là một số nguyên nhân phổ biến gây sốc phản vệ. Bất kỳ chất nào cũng có thể gây ra phản ứng dị ứng ở một số người.

Triệu chứng của sốc phản vệ

Sốc phản vệ được chia thành 3 mức độ dựa trên mức độ nghiêm trọng của các triệu chứng:

• Mức độ 1 (nhẹ): Chỉ có các triệu chứng da, tổ chức dưới da và niêm mạc như mày đay, ngứa, phù nề, đỏ da, không có biểu hiện ở các cơ quan khác.
• Mức độ 2 (nặng): Có từ 2 biểu hiện xuất hiện ở nhiều cơ quan như mày đay và phù mạch xuất hiện nhanh; khó thở, khò khè, tức ngực, khàn tiếng, buồn nôn, nôn, tiêu chảy, co thắt cơ bụng; chóng mặt, lâng lâng, huyết áp có thể tụt hoặc tăng, nhịp tim nhanh hoặc loạn nhịp.
• Mức độ 3 (nguy kịch): Biểu hiện ở nhiều cơ quan với mức độ nặng hơn như nổi mày đay, phù mạch xuất hiện nhanh, khó thở nhanh nông, tức ngực, khàn tiếng, chảy nước mũi, đau bụng, nôn, tiêu chảy, huyết áp chưa tụt hoặc tăng, nhịp tim nhanh hoặc loạn nhịp, rối loạn ý thức: Vật vã, hôn mê, co giật, rối loạn cơ tròn, tiếng rít thanh quản, phù thanh quản.

Một số thuốc gây sốc phản vệ

Sốc phản vệ do thuốc là một phản ứng dị ứng phổ biến và nghiêm trọng, có thể đe dọa tính mạng, xảy ra khi hệ miễn dịch phản ứng quá mức với một loại thuốc nào đó. Đây là một tình trạng y tế khẩn cấp cần được điều trị kịp thời để tránh những biến chứng nguy hiểm, thậm chí tử vong. Dưới đây là một số loại thuốc dễ gây sốc phản vệ cần đặc biệt lưu ý:

• Thuốc kháng sinh: Penicillin, cephalosporin, tetracycline,... là những loại kháng sinh phổ biến nhất có thể gây ra sốc phản vệ.
• Thuốc chống viêm không steroid (NSAID): Aspirin, ibuprofen, naproxen,... thường được sử dụng để giảm đau, hạ sốt và chống viêm, nhưng cũng có thể dẫn đến sốc phản vệ ở một số người.
• Thuốc giảm đau, hạ sốt: Paracetamol, mặc dù được xem là thuốc an toàn, nhưng vẫn có thể gây sốc phản vệ, đặc biệt là khi sử dụng quá liều.
• Thuốc cản quang: Dùng trong chẩn đoán hình ảnh, có thể gây ra sốc phản vệ do phản ứng dị ứng với các thành phần trong thuốc.
• Vắc-xin: Một số loại vắc-xin như vắc-xin phòng uốn ván, cúm,... hiếm khi nhưng cũng có thể gây ra sốc phản vệ.
• Một số thuốc khác: Thuốc chống co giật, thuốc giãn cơ,... cũng có thể nằm trong danh sách các loại thuốc dễ gây sốc phản vệ.

Các thuốc được liệt kê ở trên là những loại phổ biến có khả năng gây sốc phản vệ. Tuy nhiên, ngoài những thuốc này, còn nhiều loại thuốc khác cũng có thể gây ra phản ứng dị ứng nghiêm trọng. Vì vậy, việc nhận biết các dấu hiệu của sốc phản vệ và cẩn trọng khi sử dụng bất kỳ loại thuốc nào là rất quan trọng để đảm bảo an toàn cho người sử dụng. Nếu bạn có tiền sử dị ứng hoặc đã từng bị sốc phản vệ, hãy thông báo cho bác sĩ và tuân thủ các biện pháp phòng ngừa cần thiết.

Phương pháp chẩn đoán và điều trị sốc phản vệ

Phương pháp chẩn đoán

Để chẩn đoán sốc phản vệ một cách chính xác, các bác sĩ thường dựa vào tiền sử bệnh lý của bệnh nhân, các triệu chứng lâm sàng và thực hiện một số xét nghiệm cần thiết. Chẩn đoán kịp thời, chính xác rất quan trọng để tiến hành điều trị đúng hướng và ngăn ngừa các biến chứng nghiêm trọng. Việc chẩn đoán sốc phản vệ dựa trên nhiều yếu tố, bao gồm:

• Tiền sử y khoa: Bác sĩ sẽ hỏi bạn về tiền sử dị ứng, bao gồm dị ứng thuốc, thực phẩm và các dị nguyên khác. Họ cũng sẽ hỏi bạn về các triệu chứng hiện tại của bạn, bao gồm thời điểm xuất hiện, mức độ nghiêm trọng và các yếu tố có thể liên quan.
• Khám lâm sàng: Bác sĩ sẽ kiểm tra các sinh hiệu của bạn, bao gồm huyết áp, nhịp tim, nhịp thở và nhiệt độ. Họ cũng sẽ kiểm tra các dấu hiệu của phản ứng dị ứng, bao gồm phát ban, sưng họng hoặc mặt, khó thở và co thắt đường thở.
• Một số xét nghiệm có thể được thực hiện để hỗ trợ chẩn đoán sốc phản vệ như xét nghiệm máu, xét nghiệm da, xét nghiệm hình ảnh,....

Phương pháp điều trị

Sốc phản vệ là một tình trạng y tế khẩn cấp cần được điều trị kịp thời bằng các biện pháp sau:

• Tiêm epinephrine (adrenaline): Đây là thuốc quan trọng nhất trong điều trị sốc phản vệ. Epinephrine có tác dụng làm giảm các triệu chứng do phản ứng dị ứng gây ra, bao gồm hạ huyết áp, khó thở, sưng họng và co thắt đường thở. Epinephrine thường được tiêm bắp tại vị trí ngoài đùi.
• Hỗ trợ hô hấp: Nếu bệnh nhân khó thở, cần cung cấp oxy qua mặt nạ hoặc ống thở. Trong trường hợp nặng, bệnh nhân có thể cần phải thở máy.
• Truyền dịch: Truyền dịch tĩnh mạch có thể giúp nâng cao huyết áp và cải thiện lưu lượng máu.
• Thuốc kháng histamine: Diphenhydramine hoặc loratadine có thể giúp giảm các triệu chứng dị ứng như ngứa, nổi mề đay và sưng họng.
• Corticosteroid: Corticosteroid như methylprednisolone có thể giúp giảm viêm, sưng tấy do phản ứng dị ứng gây ra.
• Theo dõi và điều trị hỗ trợ: Bệnh nhân cần được theo dõi chặt chẽ về các sinh hiệu, chức năng hô hấp và tim mạch. Các biện pháp hỗ trợ khác có thể được áp dụng tùy theo tình trạng cụ thể của bệnh nhân.

Ngoài ra, bệnh nhân có thể được chỉ định sử dụng thuốc epinephrine tự tiêm sau khi xuất viện. Thuốc epinephrine tự tiêm giúp bệnh nhân tự điều trị sốc phản vệ trong trường hợp khẩn cấp khi không có sự hỗ trợ y tế.

Cách xử lý khi có người bị sốc phản vệ

Sốc phản vệ là một tình trạng y tế khẩn cấp đe dọa tính mạng, do đó cần được xử lý kịp thời và chính xác. Dưới đây là các bước hướng dẫn cách xử lý khi có người bị sốc phản vệ:

• Gọi cấp cứu ngay lập tức: Đây là bước quan trọng nhất để đảm bảo người bệnh được điều trị kịp thời. Hãy gọi 115 hoặc số điện thoại cấp cứu địa phương và thông báo rõ ràng tình trạng của bệnh nhân.
• Xác định nguyên nhân gây dị ứng và loại bỏ: Nếu có thể, hãy xác định nguyên nhân gây dị ứng và loại bỏ nó khỏi cơ thể người bệnh. Ví dụ, nếu người bệnh bị sốc phản vệ do ong đốt, hãy tách nạn nhân khỏi bầy ong.
• Đặt người bệnh nằm ngửa, hai chân cao: Tư thế này giúp cải thiện lưu thông máu đến não và các cơ quan quan trọng khác. Nới lỏng quần áo, tháo bỏ đồ trang sức để người bệnh dễ thở hơn.
• Kiểm tra ý thức và các dấu hiệu sinh tồn: Hỏi người bệnh có tỉnh táo không. Kiểm tra xem người bệnh có còn thở và có mạch đập hay không. Nếu người bệnh không tỉnh táo hoặc không thở, hãy bắt đầu hồi sức tim phổi (CPR).
• Sử dụng bút tiêm EpiPen (adrenaline) nếu có: Đây là thuốc được sử dụng để điều trị sốc phản vệ. Nếu bạn được đào tạo về cách sử dụng EpiPen, hãy tiêm thuốc vào cơ đùi ngoài của người bệnh.
• Theo dõi người bệnh: Tiếp tục theo dõi ý thức, nhịp thở, mạch đập và huyết áp của người bệnh. Ghi chép lại các thông tin quan trọng như thời gian xuất hiện triệu chứng, nguyên nhân, biện pháp xử trí đã thực hiện. Cung cấp thông tin cho nhân viên y tế khi họ đến.

Việc xử lý sốc phản vệ cần được thực hiện nhanh chóng và chính xác. Nếu bạn không chắc chắn về cách xử lý, hãy gọi cấp cứu ngay lập tức. Sốc phản vệ có thể tái phát, do đó người bệnh cần được theo dõi y tế cẩn thận sau khi được điều trị. Người có nguy cơ cao bị sốc phản vệ nên mang theo thuốc epinephrine tự tiêm và học cách sử dụng đúng cách.

Hãy luôn ghi nhớ rằng sốc phản vệ do thuốc có thể xảy ra bất cứ lúc nào và với bất kỳ ai. Do đó, việc trang bị kiến thức về thuốc gây sốc phản vệ và có những biện pháp xử lý hiệu quả là vô cùng quan trọng để bảo vệ sức khỏe.

Xem thêm:

• Vì sao cần đề phòng sốc phản vệ sau tiêm thuốc kháng sinh?
• 4 mức độ sốc phản vệ: Triệu chứng nhận biết và cách xử trí