Thuốc kích thích thần kinh trung ương là gì? Phân loại những nhóm phổ biến

Thuốc kích thích thần kinh trung ương là thuốc gì? Đây vẫn luôn là chủ đề được nhiều độc giả quan tâm. Nếu bạn cũng đang quan tâm đến chủ đề này thì đừng bỏ qua bài viết dưới đây bạn nhé.

Thuốc kích thích thần kinh trung ương là thuốc gì?

Thuốc kích thích thần kinh trung ương là nhóm thuốc có tác dụng kích thích thần kinh trung ương, kích thích trung tâm hô hấp và vận mạch, hồi phục các trung tâm khi bị suy yếu.

Các nghiên cứu chỉ ra rằng, đa số các thuốc thuộc nhóm này đều không ảnh hưởng trực tiếp trên tim mạch mà chỉ tác động gián tiếp thông qua cơ chế hệ thần kinh giao cảm để kích thích làm tăng nhịp tim và tăng mức tiêu thụ oxy của cơ tim.

Tác dụng của thuốc kích thích thần kinh trung ương thường ngắn, do vậy mà thuốc thường được chỉ định sử dụng trong các trường hợp suy hô hấp và suy tuần hoàn cấp ở thể nhẹ và thể vừa.

Khi dùng thuốc kích thích thần kinh trung ương với liều cao thì người sử dụng sẽ có nguy cơ bị co giật. Tuy nhiên, cách thức co giật cũng như mức độ co giật có thể có sự khác nhau giữa từng đối tượng.

Phân loại thuốc kích thích thần kinh trung ương

Dựa trên vị trí tác dụng, thuốc kích thích thần kinh trung ương được phân thành 3 nhóm chính, cụ thể:

• Nhóm thuốc tác dụng ưu tiên trên vỏ não: Tác dụng là làm tăng hoạt động tự nhiên, tạo cảm giác khoan khoái và giảm mệt mỏi. Ví dụ như Cafein, Amphetamin hay Pipradrol…
• Nhóm thuốc tác dụng ưu tiên trên hành não: Tác dụng trực tiếp hoặc gián tiếp lên trung tâm hô hấp và tuần hoàn qua phản xạ. Ví dụ như Niketamid, Camphora, Bemegrid, Pentylenetetrazol, Lobelin…
• Nhóm thuốc tác dụng ưu tiên trên tuỷ sống: Tác dụng làm tăng phản xạ tuỷ. Ví dụ như Strychnin.

Sự phân chia thuốc kích thích thần kinh trung ương nêu trên chỉ dựa vào tác dụng chọn lọc ở liều điều trị. Khi sử dụng ở liều cao, các thuốc này có thể tác dụng trên toàn hệ thống thần kinh.

Các nhóm thuốc thuộc nhóm kích thích thần kinh trung ương

Như đã trình bày phía trên, dựa vào vị trí tác động của thuốc mà thuốc kích thích thần kinh trung ương được chia thành 3 nhóm chính đó là nhóm thuốc tác dụng ưu tiên trên vỏ não, thuốc tác dụng ưu tiên trên hành não và thuốc tác dụng ưu tiên trên tuỷ sống.

Nhóm thuốc tác dụng ưu tiên trên vỏ não

Cafein, Theobromin hay Theophylin đều là các chất thuộc dẫn xuất xanthin, được chiết xuất từ cafe, cacao, chè hoặc được tổng hợp từ acid uric. Trong đó, chỉ Cafein là có tác dụng rõ rệt trên hệ thần kinh trung ương và hai chất còn lại thì có tác dụng yếu.

Về dược động học: Thuốc hấp thụ nhanh qua đường tiêm và đường uống, phân bố rộng rãi trong cơ thể, qua được hàng rào nhau thai và bài tiết vào sữa mẹ. Thuốc được chuyển hoá ở gan và được thải trừ qua nước tiểu chủ yếu ở dạng đã chuyển hoá.

Về chỉ định: Thuốc thường được chỉ định khi cơ thể mệt mỏi và suy nhược, trường hợp suy tuần hoàn hoặc suy hô hấp. Ngoài ra, thuốc còn được chỉ định trong các trường hợp khác như suy tim trái cấp, hen phế quản, lợi tiểu.

Về chống chỉ định: Thuốc không sử dụng với những đối tượng mẫn cảm với Cafein hoặc bất cứ thành phần tá dược nào khác có trong thuốc, đối tượng bị suy mạch vành hoặc nhồi máu cơ tim, các đối tượng bị ngoại tâm thu hoặc đối tượng có nhịp tim nhanh.

Nhóm thuốc tác dụng ưu tiên trên hành não

Các thuốc thuộc nhóm ưu tiên trên hành não bao gồm:

Niketamid

Về dược động học: Thuốc hấp thu qua đường uống và đường tiêm.

Về tác dụng: Thuốc kích thích trực tiếp hoặc gián tiếp qua phản xạ xoang cảnh lên trung tâm hô hấp và tuần hoàn ở hành não từ đó giúp làm tăng nhịp, tăng biên độ hô hấp, tăng tính nhạy cảm của trung tâm hô hấp với CO2 đồng thời kích thích tim đập nhanh hơn, tăng co bóp cơ tim và tăng huyết áp nhẹ.

Về chỉ định: Niketamid được chỉ định sử dụng trong một số trường hợp như suy tuần hoàn, suy hô hấp ở mức độ nhẹ và vừa.

Về chống chỉ định: Thuốc không được chỉ định sử dụng với các trường hợp dị ứng hoặc mẫn cảm với các thành phần của thuốc, đối tượng có tiền sử bị động kinh, các đối tượng bị tăng huyết áp.

Pentylenetetrazol

Pentylenetetrazol có tác dụng kích thích trung tâm hô hấp và tuần hoàn ở hành não. Tác dụng của thuốc được thể hiện rõ khi các trung tâm tuần hoàn và hô hấp bị ức chế. Thuốc kích thích gây thở nhanh và thở sâu, tăng hoạt động của tim và tăng huyết áp. Loại thuốc này không tác dụng trực tiếp lên tim mạch.

Về chỉ định: Thuốc được chỉ định để trợ tim mạch và trợ hô hấp khi các trung tâm hô hấp và vận mạch bị ức chế, điều trị bệnh tâm thần.

Bemegrid

Đây là chất tổng hợp có cấu trúc hoá học tương tự như barbiturat song lại có tác dụng đối kháng với barbiturat. Thuốc kích thích trực tiếp lên trung tâm hô hấp và tuần hoàn ở hành não từ đó giúp làm tăng nhịp tim, tăng huyết áp, tăng biên độ cũng như tần số thở.

Ngoài ra, Bemegrid còn kích thích thần kinh vận động từ đó làm tăng dẫn truyền xung động thần kinh. Nhờ vậy, thuốc còn được chỉ định để điều trị chứng đau thắt lưng, đau dây thần kinh.

Thuốc chống chỉ định với các trường hợp mẫn cảm với các thành phần của thuốc, tăng huyết áp, tiền sử động kinh.

Thuốc tác dụng ưu tiên trên tuỷ sống

Strychnin là thuốc thuộc nhóm tác dụng ưu tiên trên tuỷ sống. Khi sử dụng ở liều điều trị, thuốc có các tác dụng:

• Kích thích phản xạ tuỷ, tăng dẫn truyền thần kinh - cơ, tăng hoạt động cơ và tăng dinh dưỡng do vậy mà thuốc được chỉ định trong điều trị các trường hợp suy nhược, tê liệt, liệt dương…
• Kích thích tiêu hoá, tăng phản xạ tiết dịch vị đồng thời kích thích làm tăng nhu động ruột, giúp ăn ngon miệng hơn và dễ tiêu hơn.
• Tăng độ nhạy cảm của các cơ quan cảm giác như thính giác xúc giác…

Thuốc chống chỉ định trong các trường hợp mẫn cảm với các thành phần của thuốc, đối tượng tăng huyết áp, có tiền sử bị động kinh hoặc viêm gan.

Trên đây là toàn bộ những thông tin cơ bản xoay quanh thuốc kích thích thần kinh trung ương mà Nhà thuốc Long Châu đã tổng hợp để chia sẻ đến quý độc giả. Hy vọng rằng, với những chia sẻ hôm nay, bạn đọc sẽ hiểu hơn về loại thuốc này. Cảm ơn bạn đọc đã luôn tin tưởng và đồng hành cùng Nhà thuốc Long Châu.