Tiểu đường biến chứng qua gan và những điều cần biết

Hiểu rõ về mối liên hệ giữa tiểu đường và các biến chứng gan không chỉ giúp người bệnh có cái nhìn toàn diện hơn về căn bệnh của mình mà còn biết cách phòng ngừa, quản lý bệnh hiệu quả hơn. Bài viết này sẽ cung cấp những thông tin chi tiết về bệnh tiểu đường biến chứng qua gan, từ nguyên nhân, triệu chứng, đến phương pháp chẩn đoán và phòng ngừa.

Tổng quan về bệnh tiểu đường

Định nghĩa

Bệnh tiểu đường (hay còn gọi là đái tháo đường) là một rối loạn chuyển hóa mạn tính đặc trưng bởi lượng đường huyết cao (glucose máu cao). Glucose là nguồn cung cấp năng lượng chính cho cơ thể, được vận chuyển vào các tế bào bằng insulin, một loại hormone do tuyến tụy sản xuất.

Có 3 loại tiểu đường chính:

• Tiểu đường loại 1: Do cơ thể không sản xuất đủ insulin hoặc không sản xuất insulin. Thường xảy ra ở trẻ em và thanh thiếu niên.
• Tiểu đường loại 2: Do cơ thể không sử dụng insulin hiệu quả (kháng insulin) hoặc không sản xuất đủ insulin. Thường gặp ở người lớn tuổi.
• Tiểu đường thai kỳ: Xuất hiện trong thai kỳ và thường biến mất sau khi sinh.

Triệu chứng

Bệnh tiểu đường có thể biểu hiện qua nhiều triệu chứng khác nhau, tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng và loại tiểu đường mà người bệnh mắc phải. Dưới đây là các triệu chứng phổ biến của bệnh tiểu đường:

• Khát nước và tiểu nhiều: Một trong những dấu hiệu đầu tiên của bệnh tiểu đường là cảm giác khát nước không kiểm soát và đi tiểu thường xuyên. Khi lượng đường trong máu quá cao, thận sẽ cố gắng lọc bỏ đường dư thừa, dẫn đến việc tiểu nhiều khiến cơ thể mất nước.
• Sụt cân không rõ nguyên nhân: Người bệnh có thể bị sụt cân mặc dù ăn uống bình thường hoặc thậm chí ăn nhiều hơn. Nguyên nhân là do cơ thể không thể sử dụng đường để tạo năng lượng, dẫn đến việc sử dụng mỡ và cơ bắp để bù đắp.
• Nhìn mờ: Lượng đường cao trong máu có thể làm thay đổi hình dạng thủy tinh thể trong mắt, dẫn đến nhìn mờ hoặc thay đổi tầm nhìn.
• Lâu lành vết thương: Người bệnh tiểu đường thường gặp khó khăn trong việc lành vết thương hoặc nhiễm trùng da. Lượng đường cao trong máu gây tổn thương mạch máu, làm chậm quá trình lành vết thương.
• Nhiễm trùng thường xuyên: Bệnh tiểu đường làm suy yếu hệ miễn dịch, khiến người bệnh dễ bị nhiễm trùng, đặc biệt là nhiễm trùng đường tiết niệu, nhiễm nấm và nhiễm trùng da.
• Ngứa da, khô da: Lượng đường cao trong máu có thể làm mất nước và dẫn đến da khô, ngứa. Đôi khi, bệnh tiểu đường cũng gây ra các vấn đề về tuần hoàn máu, làm cho da khô và dễ ngứa.
• Tê tay chân: Đây là một triệu chứng phổ biến của bệnh tiểu đường, đặc biệt là khi bệnh đã tiến triển. Lượng đường cao trong máu có thể gây tổn thương dây thần kinh, dẫn đến tê, ngứa ran hoặc đau ở tay và chân.

Tiểu đường biến chứng qua gan

Theo thống kê, tại Việt Nam có khoảng 30% người tiểu đường mắc xơ gan – một dạng biến chứng liên quan đến gan của bệnh tiểu đường. Bên cạnh đó, có đến 96% người xơ gan không dung nạp glucose hoặc mắc bệnh tiểu đường.

Gan có vai trò quan trọng trong việc điều hòa đường huyết và lipid máu. Ở người bệnh tiểu đường, mức đường huyết tăng cao gây ảnh hưởng đến quá trình chuyển hóa lipid máu. Hậu quả là gan sản xuất nhiều chất béo dư thừa nhưng không được đào thải, dẫn đến sự tích tụ chất béo trong gan. Sự lắng đọng mỡ trong gan này là nguyên nhân hàng đầu và phổ biến nhất gây ra các vấn đề về gan.

Bệnh tiểu đường và bệnh gan có mối liên hệ tương tác lẫn nhau. Bệnh tiểu đường làm gia tăng nồng độ các chất oxy hóa, sự tích tụ các sản phẩm oxy hóa ở gan gây ra tình trạng stress oxy hóa, làm tổn thương mô gan và khiến bệnh diễn biến nghiêm trọng, đe dọa tính mạng. Ngược lại, gan là cơ quan quan trọng giúp kiểm soát đường huyết, dự trữ và sản xuất glucose khi cần thiết. Khi chức năng gan suy giảm, khả năng điều hòa đường huyết cũng giảm, làm tăng nguy cơ tiểu đường. Vì vậy, bệnh gan cũng là một yếu tố nguy cơ gây ra bệnh tiểu đường.

Dấu hiệu nhận biết

Dấu hiệu tiểu đường biến chứng qua gan có thể không rõ ràng ở giai đoạn đầu. Thậm chí, có trường hợp người bệnh không có triệu chứng đáng kể. Một số dấu hiệu chính mà người bệnh tiểu đường nên lưu ý bao gồm:

• Mệt mỏi;
• Buồn nôn, nôn;
• Đầy bụng, khó tiêu;
• Đau bụng vùng hạ sườn phải;
• Nước tiểu sẫm màu;
• Phân nhạt màu;
• Vàng da.

Khi gặp những dấu hiệu này, người bệnh nên thăm khám, kiểm tra chức năng gan sớm để được chẩn đoán chính xác và có hướng điều trị kịp thời.

Yếu tố làm tăng nguy cơ tiểu đường biến chứng qua gan

Nguy cơ biến chứng gan cao hơn ở người tiểu đường tuýp 2 có kèm một số yếu tố nguy cơ sau:

• Tuổi cao (trên 45 tuổi): Tuổi càng cao, sức đề kháng càng giảm.
• Béo phì: Tăng tích tụ mỡ trong gan, tăng nguy cơ tổn thương gan, viêm gan và xơ hóa gan.
• Lười vận động: Nguy cơ gián tiếp gây béo phì, tăng tích tụ mỡ, đặc biệt là tại gan, gây tổn thương gan.
• Hút thuốc lá: Tăng thành phần cytokine, một chất gây viêm trong cơ thể, làm tăng nguy cơ tổn thương gan và biến chứng gan.

Diễn tiến của bệnh

Nồng độ đường trong máu cao và kéo dài có thể gây tổn thương các mạch máu, tạo điều kiện cho sự tích tụ chất béo trong gan, làm tăng nguy cơ biến chứng gan.

• Gan nhiễm mỡ: Lượng mỡ dư thừa tích tụ trong tế bào gan. Bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu (NAFLD) phổ biến ở người tiểu đường tuýp 2. Triệu chứng không rõ ràng, thường chỉ nhận biết qua xét nghiệm các chỉ số ALT, AST, ALP, GGT.
• Viêm gan: Các yếu tố nguy cơ thúc đẩy sự tích lũy mỡ trong gan vượt ngưỡng an toàn, gây oxy hóa tạo ra gốc tự do, kích thích miễn dịch và gây viêm gan. Dấu hiệu đau vùng hạ sườn phải có thể xuất hiện.
• Gan xơ hóa: Viêm nhiễm kéo dài kích thích tái tạo mô sẹo, làm biến đổi cấu trúc và mất chức năng gan. Triệu chứng mệt mỏi, chán ăn, đau, khó chịu vùng hạ sườn phải, đau nhức toàn thân, phù nề, vàng da sẽ bắt đầu xuất hiện.
• Xơ gan: Mô sẹo tích tụ nhiều, thay thế tế bào gan bình thường, gây xơ gan còn bù hoặc xơ gan mất bù. Biểu hiện mệt mỏi, vàng da, đau tức ngực, sụt cân, buồn nôn, nôn, khó tiêu rõ ràng hơn.
• Suy gan cấp: Viêm gan không được ngăn chặn kịp thời có thể tiến triển thành suy gan cấp tính, gây suy đa tạng và tử vong nếu không được điều trị kịp thời.

Phương pháp điều trị tiểu đường biến chứng qua gan

Hiện nay, dù chưa có cách chữa trị hoàn toàn, nhưng các biện pháp can thiệp có thể giúp làm chậm đi quá trình tiến triển của bệnh và ngăn ngừa biến chứng lâu dài. Tùy thuộc vào giai đoạn phát triển của biến chứng, bác sĩ sẽ đưa ra các chỉ định phù hợp:

• Giai đoạn gan nhiễm mỡ: Thường chỉ định thuốc hạ đường huyết và thuốc giảm mỡ máu, kết hợp thay đổi lối sống.
• Giai đoạn viêm gan: Thuốc hạ đường huyết kết hợp với thuốc giảm triệu chứng như thuốc lợi tiểu và thuốc nhuận mật.
• Giai đoạn xơ gan: Sử dụng Silymarin và Albumin để hạn chế tổn thương tế bào gan, kèm thuốc hỗ trợ khác như thuốc làm giảm áp lực tĩnh mạch cửa, kháng sinh khi có nhiễm trùng. Có thể cần chọc tháo dịch cổ chướng để kiểm soát triệu chứng.

Biện pháp phòng tránh biến chứng gan của bệnh tiểu đường

Để bảo vệ gan và hạn chế tiến triển thành biến chứng gan, người mắc tiểu đường nên thực hiện các biện pháp sau:

• Kiểm soát cân nặng: Giảm khoảng 5% trọng lượng cơ thể để cải thiện và giảm sự tích tụ chất béo trong gan. Thực hiện chế độ dinh dưỡng lành mạnh, tập thể dục thường xuyên.
• Kiểm soát đường huyết: Tuân thủ sử dụng thuốc, đo đường huyết thường xuyên theo hướng dẫn của bác sĩ để kiểm soát đường huyết ổn định.
• Chế độ dinh dưỡng lành mạnh: Giảm thực phẩm chứa nhiều đường, chất béo bão hòa, bổ sung thực phẩm giàu dinh dưỡng như protein nạc, chất xơ, chất béo lành mạnh.
• Hạn chế rượu bia: Hạn chế tối đa việc sử dụng rượu bia để giảm nguy cơ tổn thương gan.
• Tăng cường tập thể dục: Tập thể dục thường xuyên để giảm chất béo và làm giảm mỡ tại gan. Đi bộ 30 phút/ngày là bài tập đơn giản, hiệu quả.
• Thăm khám định kỳ: Kiểm tra định kỳ chức năng gan, siêu âm gan để theo dõi sức khỏe gan và phát hiện sớm bất kỳ biến chứng nào.

Tiểu đường biến chứng qua gan gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe người bệnh. Nhận biết sớm các triệu chứng, yếu tố nguy cơ và tiến triển của biến chứng gan giúp người bệnh có cơ hội điều trị kịp thời, làm chậm quá trình bệnh, nâng cao chất lượng cuộc sống. Thực hiện lối sống lành mạnh, duy trì chỉ số đường huyết ổn định và thăm khám định kỳ là những biện pháp thiết thực giúp giảm nguy cơ, phòng ngừa biến chứng gan.