Đau bụng trên là gì? Nguyên nhân và cách điều trị đau bụng trên

Đau bụng trên là gì? 

Đau ở bụng trên thường là do khó tiêu hoặc đầy hơi. Tuy nhiên, đau bụng trên liên tục hoặc dữ dội có thể cho thấy một tình trạng nghiêm trọng tiềm ẩn. Liên hệ với bác sĩ nếu đau dữ dội hoặc đau không biến mất trong vòng 2 ngày.

Phần bụng trên trong cơ thể bao gồm các cơ quan như dạ dày, lách, tụy, thận, gan, mật, các bộ phận của tuyến tụy, ruột non và ruột già, cơ thành bụng.

Các vấn đề với bất kỳ bộ phận nào trong số này có thể gây ra đau bụng trên. Cơn đau có thể nhẹ hoặc dữ dội và có cảm giác như chuột rút hoặc cảm giác bỏng rát. Các triệu chứng khác có thể bao gồm buồn nôn, sốt và ho.

Đau bụng cũng có thể lan rộng hoặc lan tỏa đến hoặc từ các vị trí khác, chẳng hạn như tim, phổi hoặc mạch máu. Các vấn đề với thận, nằm ở phía sau của khoang bụng, cũng có thể dẫn đến đau bụng trên.

Những dấu hiệu và triệu chứng của Đau bụng trên

Đau bụng trên có thể gặp kiểu đau nhói, đau bỏng rát, khó chịu, chuột rút, đau âm ỉ.

Cơn đau cũng có thể đi kèm với các triệu chứng khác, chẳng hạn như cảm giác khó chịu ở bụng, đầy hơi, táo bón, đầy hơi, ợ chua, sốt, buồn nôn, nôn, mất nước hoặc ăn không ngon.

• Viêm - Loét dạ dày: Đau ở vùng bụng trên, đau như dao đâm xuyên ra sau lưng.

• Bệnh trào ngược dạ dày - thực quản (GERD): Cơn đau thường gây ra cảm giác đau rát ở dưới xương ức và có thể tăng lên trên. Nó có thể kèm theo ợ hơi.

• Đau ruột thừa: Cơn đau thường bắt đầu gần rốn trước khi di chuyển xuống vùng bụng dưới bên phải.

• Sỏi mật hoặc kích ứng túi mật: Cảm giác đau ở vùng bụng trên bên phải, lưng hoặc vai phải.

• Viêm dạ dày ruột thường kéo dài vài ngày trước khi khỏi hẳn. 

• Chấn thương cơ thể cũng có thể dẫn đến đau bụng trên. Chấn thương vùng bụng có thể làm hỏng một số cơ quan nội tạng bao gồm ruột, gan, ruột và lá lách. Các triệu chứng khác liên quan đến chấn thương sẽ phụ thuộc vào loại chấn thương và các bộ phận khác của cơ thể bị ảnh hưởng.

Biến chứng có thể gặp khi mắc bệnh Đau bụng trên

Đau bụng mãn tính có liên quan đến một số biến chứng có hại, bao gồm thay đổi thói quen ăn uống và suy nhược tâm lý. Ngoài ra, nhiều tình trạng cơ bản gây ra đau bụng có thể dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng, bao gồm khả năng tổn thương cấu trúc của hệ tiêu hóa do nhiễm trùng, ung thư và các phương pháp điều trị và bệnh viêm ruột.

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Nếu có bất kỳ triệu chứng nào nêu trên xảy ra, bạn nên liên hệ ngay với bác sĩ để được kiểm tra và tư vấn. Chẩn đoán và điều trị sớm sẽ giảm nguy cơ tăng nặng của bệnh và giúp bạn mau chóng hồi phục sức khỏe.

Nguyên nhân dẫn đến Đau bụng trên 

Đau bụng trên thường bắt nguồn từ đường tiêu hóa, nhưng cũng có thể do rối loạn hệ tuần hoàn, thận, hô hấp hoặc thành bụng. Đau bụng trên cấp tính là cơn đau kéo dài đến 5 ngày.

Nguyên nhân bao gồm:

• Không dung nạp thực phẩm, chẳng hạn như không dung nạp lactose;

• Viêm dạ dày;

• Bệnh celiac;

• Viêm túi thừa;

• Bệnh túi mật hoặc sỏi mật;

• Bệnh trào ngược dạ dày thực quản;

• Viêm dạ dày ruột;

• Bệnh viêm ruột;

• Hội chứng ruột kích thích;

• Bệnh gan, bao gồm cả viêm gan;

• Viêm tụy;

• Loét dạ dày hoặc tá tràng, là đoạn đầu tiên của ruột non.

Các tình trạng liên quan đến các hệ thống cơ thể khác có thể gây đau bụng trên bao gồm:

• Căng cơ;

• Chèn ép dây thần kinh;

• Sỏi thận;

• Nhiễm trùng thận;

• Bệnh zona, đôi khi có thể gây đau ở bên trái hoặc bên phải của bụng;

• Thoát vị;

• Viêm màng phổi;

• Viêm phổi;

• Ung thư.

Nguyên nhân nghiêm trọng hoặc đe dọa tính mạng của đau bụng trên:

• Áp xe;

• Chứng phình động mạch chủ;

• Tắc ruột hoặc thủng ruột;

• Nhiễm độc hóa chất hoặc kim loại nặng;

• Volvulus ruột kết;

• Thiếu máu cục bộ đường ruột;

• Đau tim;

• Viêm tụy;

• Viêm túi mật;

• Viêm đường mật;

• Viêm phúc mạc;

• Tiền sản giật, có thể gây đau bụng trên bên phải;

• Thiếu máu hồng cầu hình liềm;

• Chấn thương bụng đáng kể.

Những ai có nguy cơ mắc phải Đau bụng trên?

Những người bị trào ngược dạ dày thực quản hoặc các vấn đề về hệ tiêu hóa có nguy cơ bị đau bụng trên nhiều hơn.

Yếu tố làm tăng nguy cơ mắc phải Đau bụng trên

Một số yếu tố làm tăng nguy cơ mắc Đau bụng trên, bao gồm:

• Chảy máu từ ruột hoặc máu trong nước tiểu.

• Chảy máu âm đạo không liên quan đến chu kỳ kinh nguyệt.

• Thay đổi thói quen đi tiêu.

• Không thể đi tiểu (đi tiểu), phân (đi tiêu) hoặc xì hơi (đi ngoài ra khí).

• Nôn mửa liên tục.

• Sốt (nhiệt độ từ 38 độ C trở lên).

• Sưng bụng.

• Giảm cân không giải thích được.

• Da bị vàng.

Phương pháp xét nghiệm và chẩn đoán Đau bụng trên

Việc chẩn đoán đau bụng trên bao gồm kiểm tra thể chất, tiền sử bệnh và và các xét nghiệm hình ảnh.

Các xét nghiệm và thủ thuật có thể giúp chẩn đoán nguyên nhân gây đau bụng bao gồm:

Xét nghiệm máu, ví dụ như xét nghiệm chức năng gan;

Xét nghiệm nước tiểu;

Siêu âm;

Tia X;

Nội soi hoặc nội soi đại tràng;

Chụp CT;

Quét MRI.

Các thủ tục khác có thể được đề xuất, tùy thuộc vào giới tính, bao gồm:

Thử thai và/ hoặc siêu âm vùng chậu (dành cho phụ nữ);

Siêu âm bìu (cho nam giới).

Phương pháp điều trị Đau bụng trên hiệu quả

Việc điều trị đau bụng sẽ phụ thuộc vào nguyên nhân cơ bản của nó.

Đau bụng nhẹ có thể tự khỏi trong vài giờ hoặc vài ngày. Đau nhẹ và các triệu chứng liên quan cũng thường có thể được điều trị bằng thuốc từ hiệu thuốc. 

Không nên sử dụng aspirin hoặc các loại thuốc chống viêm như ibuprofen, để điều trị đau bụng, ngoại trừ đau bụng kinh. Những loại thuốc này có thể gây ra hoặc kích ứng các vấn đề về dạ dày hoặc ruột.

Nếu đang điều trị đau bụng nhẹ không rõ nguyên nhân tại nhà:

Giữ nước bằng cách uống nước trong, hạn chế rượu, trà và cà phê;

Nghỉ ngơi;

Chườm một chai nước nóng hoặc gói lúa mì ấm lên bụng;

Ăn thức ăn nhạt khi có thể bắt đầu ăn lại hoặc theo lời khuyên của bác sĩ.

Các phương pháp điều trị cụ thể, tùy thuộc vào nguyên nhân gây đau bụng, bao gồm những điều sau:

Khí trong dạ dày: Các loại thuốc được thiết kế để phá vỡ bong bóng khí, chẳng hạn như thuốc kháng axit có chứa simethicone, các loại thuốc giảm khí như than hoạt tính. Thay đổi chế độ ăn uống cũng có thể hữu ích.

Viêm dạ dày ruột: Tình trạng này thường chỉ kéo dài vài ngày và tự khỏi. Việc bù nước bằng cách uống nhiều nước trong là cách điều trị quan trọng nhất.

Đau do co thắt cơ: Co thắt ở thành ruột có thể được xoa dịu bằng các loại thuốc chống co thắt. 

Đau do trào ngược axit (GERD): Tình trạng này có thể được kiểm soát bằng cách thay đổi lối sống và/ hoặc dùng các loại thuốc cụ thể để kiểm soát axit trong dạ dày.

Đau do loét dạ dày hoặc loét tá tràng: Loại đau này thường được kiểm soát bằng cách cố gắng chữa lành vết loét, điều này sẽ làm giảm các triệu chứng. 

Bệnh viêm ruột (bệnh Crohn và viêm loét đại tràng): Các đợt bùng phát của những tình trạng này có thể được điều trị bằng nhiều loại thuốc và chúng cũng có thể được dùng liên tục để ngăn ngừa các đợt bùng phát trong tương lai.

Trong một số trường hợp, chẳng hạn như viêm ruột thừa hoặc tắc ruột, người bệnh có thể cần phẫu thuật khẩn cấp.

Các loại thuốc có thể được khuyến nghị để điều trị đau bụng bao gồm:

Thuốc chống co thắt;

Thuốc chống tiêu chảy;

Thuốc nhuận tràng;

Thuốc chống buồn nôn;

Thuốc chống đầy hơi;

Thuốc kháng axit;

Thuốc kháng sinh;

Đau bụng có thể ngăn ngừa được.

Những thói quen sinh hoạt có thể giúp bạn hạn chế diễn tiến của Đau bụng trên

Chế độ sinh hoạt:

• Tuân thủ theo hướng dẫn của bác sĩ trong việc điều trị. 

• Duy trì lối sống tích cực, hạn chế sự căng thẳng.

• Liên hệ ngay với bác sĩ khi cơ thể có những bất thường trong quá trình điều trị.

• Thăm khám định kỳ để được theo dõi tình trạng sức khỏe, diễn tiến của bệnh và để bác sĩ tìm hướng điều trị phù hợp trong thời gian tiếp theo nếu bệnh chưa có dấu hiệu thuyên giảm.

• Bệnh nhân cần lạc quan. Tâm lý có ảnh hưởng rất lớn đến điều trị, hãy nói chuyện với những người đáng tin cậy, chia sẻ với những thành viên trong gia đình, nuôi thú cưng hay đơn giản là đọc sách, làm bất cứ thứ gì khiến bạn thấy thoải mái.

Chế độ dinh dưỡng:

• Ăn đủ chất xơ có thể giúp ngăn ngừa táo bón và giữ cho ruột hoạt động tốt, điều này sẽ ngăn ngừa một số dạng đau bụng.

• Uống nước lọc, nhưng không phải đồ uống có ga hoặc có ga sẽ giảm nguy cơ bị đau do đầy hơi cũng như giữ cho cơ thể khỏe mạnh.

• Nếu đau bụng do không dung nạp lactose thì không dùng các sản phẩm có chứa lactose.

Phương pháp phòng ngừa Đau bụng trên hiệu quả

Để phòng ngừa bệnh hiệu quả, bạn có thể tham khảo một số gợi ý dưới đây:

Thực hiện theo một chế độ ăn cụ thể có thể giúp giảm đau do không dung nạp lactose, sỏi mật, hội chứng ruột kích thích.