Trào ngược bàng quang niệu quản là gì? Những vấn đề cần biết về bệnh trào ngược bàng quang niệu quản

Bệnh trào ngược bàng quang niệu quản là gì?

Hệ thống tiết niệu của bạn đóng vai trò loại bỏ các chất thải ra khỏi cơ thể bạn qua nước tiểu. Niệu quản mang nước tiểu từ thận xuống bàng quang, nơi nước tiểu được lưu trữ cho đến khi ra khỏi cơ thể qua niệu đạo. Trào ngược bàng quang niệu quản là tình trạng nước tiểu chảy ngược từ bàng quang đến một hoặc cả hai niệu quản và đôi khi đến thận. Trào ngược bàng quang niệu quản thường được phát hiện ở trẻ nhỏ. Trẻ em có thể tự khỏi trào ngược bàng quang niệu quản nguyên phát mà không cần điều trị tuy nhiên nếu đã nhiễm trùng tiết niệu hay tổn thương thận thì cần điều trị bằng thuốc hoặc phẫu thuật kèm theo.

Những triệu chứng của bệnh trào ngược bàng quang niệu quản

Đôi khi trẻ bị VUR không có triệu chứng. Nếu một đứa trẻ có biểu hiện bệnh thì các triệu chứng phổ biến nhất là nhiễm trùng đường tiết niệu (UTI). Khi nước tiểu chảy ngược dòng, vi khuẩn từ cơ quan sinh dục ngoài có thể dễ dàng vào các tổ chức cao hơn trong đường tiết niệu của trẻ và gây ra nhiễm trùng tiểu. Các triệu chứng biểu hiện là các triệu chứng của UTI:

• Cảm giác mắc tiểu liên tục;
• Cảm giác nóng rát khi đi tiểu;
• Cảm giác phải rặn tiểu;
• Nước tiểu đục;
• Sốt;
• Đau ở bên hông (sườn) hoặc bụng.

UTI có thể khó chẩn đoán ở trẻ em, những trẻ có thể chỉ có các dấu hiệu và triệu chứng không đặc hiệu. Các dấu hiệu và triệu chứng ở trẻ sơ sinh bị UTI cũng có thể bao gồm:

• Sốt không rõ nguyên nhân;
• Chán ăn;
• Cáu gắt.

Khi con bạn lớn hơn, trào ngược bàng quang niệu quản không được điều trị có thể dẫn đến:

• Đái dầm;
• Táo bón hoặc mất kiểm soát nhu động ruột;
• Huyết áp cao;
• Protein trong nước tiểu.

Tác động của trào ngược bàng quang niệu quản với sức khỏe

Nhiễm trùng tiểu tái đi tái lại gây nhiều khó chịu cho trẻ và tăng nguy cơ tổn thương thận về sau khi trẻ mắc bệnh trào ngược bàng quang niệu quản.

Biến chứng có thể gặp khi mắc bệnh trào ngược bàng quang niệu quản

Trào ngược càng nghiêm trọng thì các biến chứng càng nghiêm trọng. Các biến chứng có thể bao gồm:

• Sẹo thận: UTI không được điều trị có thể dẫn đến sẹo, là tổn thương vĩnh viễn đối với mô thận. Sẹo rộng có thể dẫn đến cao huyết áp và suy thận.
• Huyết áp cao: Thận tổn thương giảm khả năng bài xuất nước tiểu có thể làm tăng huyết áp do tăng thể tích tuần hoàn.
• Suy thận: Sẹo thận có thể làm mất chức năng lọc của thận. Điều này có thể dẫn đến suy thận, có thể xảy ra nhanh chóng (suy thận cấp tính) hoặc có thể phát triển theo thời gian (bệnh thận mãn tính).

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Nếu có bất kỳ triệu chứng nào nêu trên xảy ra, bạn nên liên hệ ngay với bác sĩ để được kiểm tra và tư vấn. Chẩn đoán và điều trị sớm sẽ giảm nguy cơ tăng nặng của bệnh và giúp bạn mau chóng hồi phục sức khỏe.

Nguyên nhân gây bệnh trào ngược bàng quang niệu quản

Trào ngược bàng quang niệu quản có thể phát triển thành hai loại, nguyên phát và thứ phát. Trào ngược bàng quang niệu quản nguyên phát là nguyên nhân thường gặp hơn.

Trào ngược bàng quang niệu quản nguyên phát

Tình trạng này, trẻ được sinh ra với một niệu quản bất thường, với một khiếm khuyết ở van giữa niệu quản và bàng quang đóng không tốt, do đó nước tiểu chảy ngược lên niệu quản về phía thận. Khi con bạn lớn lên, niệu quản sẽ dài ra và thẳng ra, điều này có thể cải thiện chức năng của van và cuối cùng là khắc phục tình trạng trào ngược.

Loại trào ngược bàng quang niệu quản này có xu hướng di truyền trong gia đình, điều này cho thấy rằng nó có thể là do di truyền, nhưng nguyên nhân chính xác của khiếm khuyết vẫn chưa được biết.

Trào ngược bàng quang niệu quản thứ phát

Trẻ em có thể bị VUR thứ phát vì nhiều lý do, bao gồm tắc nghẽn hoặc hẹp ở cổ bàng quang hoặc niệu đạo. Ví dụ, một nếp gấp của mô có thể chặn niệu đạo. Sự tắc nghẽn ngăn một số nước tiểu rời khỏi cơ thể, do đó nước tiểu đi ngược lên đường tiết niệu.

Một đứa trẻ cũng có thể bị VUR thứ phát vì các dây thần kinh đến bàng quang có thể không hoạt động tốt. Các vấn đề về thần kinh có thể ngăn không cho bàng quang thư giãn và co bóp bình thường để bài tiết nước tiểu.

Trẻ bị VUR thứ phát thường bị trào ngược hai bên, nghĩa là VUR ảnh hưởng đến cả niệu quản và cả hai quả thận. Các bác sĩ đôi khi có thể chẩn đoán tắc nghẽn nước tiểu ở thai nhi trong bụng mẹ. 

Những ai có nguy cơ mắc phải bệnh trào ngược bàng quang niệu quản?

Các đối tượng có nguy cơ mắc bệnh trào ngược bàng quang niệu quản là:

• Chủng tộc: Trẻ em da trắng dường như có nguy cơ trào ngược bàng quang niệu quản cao hơn.
• Giới tính: Các bé gái có nguy cơ mắc bệnh này cao hơn nhiều so với các bé trai. Ngoại lệ là trào ngược bàng quang niệu quản xuất hiện khi mới sinh, thường gặp hơn ở các bé trai.
• Tuổi: Trẻ sơ sinh và trẻ em dưới 2 tuổi có nhiều khả năng bị trào ngược bàng quang niệu quản hơn trẻ lớn hơn.

Yếu tố làm tăng nguy cơ mắc phải bệnh trào ngược bàng quang niệu quản

Các yếu tố nguy cơ đối với trào ngược bàng quang niệu quản bao gồm:

• Rối loạn chức năng bàng quang và ruột (BBD): Trẻ bị BBD nín tiểu và phân, đồng thời bị nhiễm trùng đường tiết niệu tái phát, có thể góp phần gây trào ngược bàng quang niệu quản.
• Bất thường cấu trúc thận và đường niệu: Trẻ em có thận hoặc đường tiết niệu bất thường có nhiều khả năng bị VUR hơn.
• Tiền căn gia đình: Trào ngược bàng quang niệu quản nguyên phát có xu hướng di truyền trong gia đình. Trẻ em có cha mẹ mắc bệnh này có nguy cơ mắc bệnh cao hơn. Anh chị em của trẻ mắc bệnh này cũng có nguy cơ cao hơn.

Phương pháp xét nghiệm và chẩn đoán bệnh trào ngược bàng quang niệu quản

Trẻ em bị VUR cùng với các triệu chứng bàng quang hoặc ruột có nguy cơ mắc UTI cao hơn. Các bác sĩ sử dụng một số xét nghiệm để tìm hiểu xem trẻ có nguy cơ mắc các vấn đề về thận hay không.

Thăm khám lâm sàng

Trước khi bạn và bác sĩ của con bạn quyết định sử dụng hình ảnh đường tiết niệu để chẩn đoán VUR ở con bạn, bác sĩ sẽ xem xét tình trạng của trẻ như tuổi, triệu chứng đang có, tiền căn gia đình mắc VUR.

Hình ảnh học

Các bác sĩ sử dụng các xét nghiệm hình ảnh sau đây, hoặc các xét nghiệm để xem các cơ quan bên trong cơ thể, để giúp chẩn đoán VUR.

• Làm trống cystourethrogram (VCUG): VCUG sử dụng tia X của bàng quang và niệu đạo để cho biết nước tiểu có chảy ngược vào niệu quản hay không. Để thực hiện xét nghiệm, kỹ thuật viên sử dụng một ống thông nhỏ để đổ đầy bàng quang của con bạn bằng một loại thuốc nhuộm đặc biệt. Sau đó, kỹ thuật viên sẽ chụp X-quang trước, trong và sau khi con bạn đi tiểu. VCUG chỉ sử dụng một lượng nhỏ bức xạ. Không cần gây mê, nhưng bác sĩ có thể cho con bạn dùng thuốc làm dịu, được gọi là thuốc an thần.
• Siêu âm ổ bụng: Siêu âm sử dụng sóng âm thanh để nhìn vào bên trong cơ thể mà không để con bạn tiếp xúc với bức xạ tia X. Siêu âm bụng, được gọi là siêu âm bụng, có thể tạo ra hình ảnh của toàn bộ đường tiết niệu, bao gồm cả thận và bàng quang. Siêu âm có thể cho biết thận hoặc niệu quản của trẻ có bị giãn hay rộng ra hay không. Trong bài kiểm tra không đau này, con bạn nằm trên một chiếc bàn có lót đệm. Kỹ thuật viên nhẹ nhàng di chuyển một cây quét được gọi là đầu dò trên bụng và lưng của con bạn. Không cần gây mê liên kết bên ngoài NIH. Siêu âm có thể được sử dụng để tìm các vấn đề về thận và đường tiết niệu sau khi trẻ bị nhiễm trùng tiểu.

Xét nghiệm

Bác sĩ thường chỉ định xét nghiệm mẫu nước tiểu để chẩn đoán bệnh trào ngược bàng quang niệu quản.

• Tổng phân tích nước tiểu: Tổng phân tích nước tiểu để sàng lọc UTI và sự hiện diện của các tế bào bạch cầu và vi khuẩn trong nước tiểu có thể là dấu hiệu của UTI.
• Cần cấy nước tiểu: Cấy nước tiểu để xác nhận UTI.

Phương pháp điều trị trào ngược bàng quang niệu quản

Các bác sĩ điều trị VUR dựa trên tuổi, triệu chứng, loại và cấp độ VUR của trẻ.

Trào ngược bàng quang niệu quản nguyên phát

VUR sơ cấp thường sẽ trở nên tốt hơn và sẽ biến mất khi trẻ lớn hơn. Cho đến khi VUR tự biến mất, các bác sĩ sẽ điều trị bằng thuốc kháng sinh, một loại thuốc chống lại vi khuẩn bất kỳ khi nào trẻ mắc UTI. Điều trị UTI nhanh chóng và ngăn ngừa UTI phát triển sẽ làm giảm khả năng con bạn bị nhiễm trùng thận.

Bác sĩ của con bạn cũng có thể cân nhắc việc sử dụng kháng sinh liều thấp, dài hạn để ngăn ngừa UTI. Các nhà nghiên cứu đã phát hiện ra rằng việc sử dụng kháng sinh liều thấp hàng ngày có thể giúp ích cho nhiều trẻ em bị VUR.

Đôi khi các bác sĩ sẽ cân nhắc phẫu thuật cho trẻ bị VUR bị nhiễm trùng đường tiết niệu lặp lại, đặc biệt nếu trẻ bị sẹo thận hoặc trào ngược nghiêm trọng không được cải thiện. Các bác sĩ có thể sử dụng phẫu thuật để điều chỉnh tình trạng trào ngược của con bạn và ngăn nước tiểu chảy ngược trở lại thận.

Trong một số trường hợp nhất định, việc điều trị có thể bao gồm việc sử dụng thuốc tiêm tạo khối. Các bác sĩ tiêm một lượng nhỏ chất lỏng dạng gel vào thành bàng quang gần lỗ niệu quản. Chất gel này tạo thành một chỗ phồng lên trong thành bàng quang, đóng vai trò như một chiếc van thông với niệu quản nếu van của trẻ không hoạt động bình thường. Bác sĩ tiến hành điều trị bằng cách gây mê toàn thân và trẻ thường có thể về nhà trong ngày.

Trào ngược bàng quang niệu quản thứ phát

Các bác sĩ điều trị VUR thứ phát sau khi tìm ra nguyên nhân chính xác của tình trạng này. Điều trị có thể bao gồm:

• Phẫu thuật để loại bỏ tắc nghẽn.
• Thuốc kháng sinh để ngăn ngừa hoặc điều trị UTI.
• Phẫu thuật để điều chỉnh bàng quang hoặc niệu quản bất thường.
• Đặt ống thông tiểu ngắt quãng - dẫn lưu bàng quang bằng cách đưa một ống thông qua niệu đạo vào bàng quang.

Những thói quen sinh hoạt có thể giúp bạn hạn chế diễn tiến của trào ngược bàng quang niệu quản

Việc ngăn ngừa hoặc điều trị nhanh chóng các UTI trong tương lai là rất có giá trị. Điều trị nhiễm trùng nhanh chóng sẽ làm giảm nguy cơ sẹo thận. Trong giai đoạn “Theo dõi và chờ đợi”, một số nhà cung cấp đề xuất dùng kháng sinh liều thấp, dài hạn để ngăn ngừa UTI. Cha mẹ nên trao đổi với bác sĩ của con mình để lựa chọn phương án phòng ngừa tốt nhất cho con mình.

Chế độ sinh hoạt: Các bác sĩ khuyến cáo rằng nên cắt bao quy đầu ở trẻ nam để ngăn ngừa nhiễm trùng.

Chế độ dinh dưỡng: Duy trì chế độ ăn uống hợp lý với nhiều rau và thực phẩm có chất xơ để giảm nguy cơ táo bón ở trẻ.

Phương pháp phòng ngừa trào ngược bàng quang niệu quản

Bạn không thể ngăn ngừa VUR, nhưng những thói quen tốt có thể giúp giữ cho đường tiết niệu của con bạn khỏe mạnh nhất có thể. Để ngăn ngừa một số bệnh nhiễm trùng bàng quang và các vấn đề về kiểm soát bàng quang, hãy cho con bạn:

• Uống đủ nước;
• Đi tiểu thường xuyên và lau từ trước ra sau;
• Thay tã càng sớm càng tốt sau khi tã của trẻ bị bẩn;
• Điều trị táo bón nếu cần thiết. Cố gắng ngăn ngừa táo bón cho con bạn nếu có thể;
• Điều trị các vấn đề sức khỏe liên quan như tiểu không tự chủ hoặc đại tiện không tự chủ.