Lác mắt: Nguyên nhân gây bệnh, triệu chứng và cách điều trị

Lác mắt (strabismus) là một rối loạn vận nhãn phổ biến ở trẻ em, trong đó có sự lệch hướng của một hoặc cả hai mắt so với trục nhìn bình thường. Tình trạng này có thể ảnh hưởng đến thị giác hai mắt, làm suy giảm khả năng phối hợp giữa hai mắt và gây khó khăn trong việc nhận thức chiều sâu (thị giác 3D). Nếu không được điều trị, lác có thể dẫn đến nhược thị (amblyopia), tình trạng suy giảm thị lực ở mắt bị ảnh hưởng do thiếu kích thích thị giác. Điều này có thể tác động đến sinh hoạt hằng ngày và khả năng thực hiện các hoạt động yêu cầu sự chính xác về không gian. Tuy nhiên, nếu được phát hiện sớm và điều trị đúng cách, lác mắt có thể được khắc phục hiệu quả.

Lác mắt được chia thành hai nhóm chính:

Lác không liệt (lác cơ năng, lác quy tụ - concomitant strabismus)

Đây là loại lác phổ biến nhất, trong đó độ lệch của mắt không thay đổi theo các hướng nhìn khác nhau.

Lác không liệt có thể gây suy giảm thị giác hai mắt, dẫn đến nhược thị trong một số trường hợp. Tuy nhiên, nhược thị có thể không xảy ra ở các trường hợp lác ngoài hoặc lác luân phiên.

Biểu hiện lâm sàng của lác không liệt rất đa dạng, có thể gồm:

• Lác ẩn (phoria): Sự lệch trục của mắt chỉ xuất hiện khi mắt bị mỏi hoặc khi một mắt bị che đi.
• Vi lác (microtropia): Lác có biên độ rất nhỏ, đôi khi khó phát hiện bằng quan sát thông thường.
• Lác rõ ràng (manifest strabismus): Có thể là lác trong, lác ngoài hoặc lác đứng.

Các hình thái lâm sàng của lác không liệt:

• Lác trong (esotropia): Mắt lệch vào trong.
• Lác ngoài (exotropia): Mắt lệch ra ngoài.
• Lác đứng (hypertropia/hypotropia): Mắt lệch lên trên hoặc xuống dưới.
• Lác đứng phân ly (dissociated vertical deviation - DVD): Một mắt có xu hướng lệch lên trên độc lập, không cố định.

Lác liệt (paralytic strabismus)

Xảy ra do tổn thương dây thần kinh vận nhãn (III, IV, VI) hoặc cơ vận nhãn, làm hạn chế khả năng di chuyển của mắt theo một hoặc nhiều hướng nhìn.

Độ lệch trục của mắt thay đổi theo các hướng nhìn khác nhau.

Thường kèm theo song thị (nhìn đôi) và có thể liên quan đến các bệnh lý thần kinh.

Những dấu hiệu và triệu chứng của bệnh lác mắt

Sự nhầm lẫn về thị giác: Bạn có thể nhìn thấy hai đối tượng ở cùng một nơi và não bộ sẽ hợp nhất hình ảnh từ cả hai mắt thành một, gây ra sự nhầm lẫn về thị giác.

Tầm nhìn đôi: Bạn có thể thấy hai hình ảnh của cùng một đối tượng, trong đó một hình ảnh bị mờ và hình ảnh kia rõ ràng. Mắt nhìn lệch sẽ hiển thị hình ảnh mờ, còn mắt cố định của bạn sẽ hiển thị hình ảnh rõ nét.

Nhược thị: Đây là một tình trạng đặc trưng bởi mất thị lực vĩnh viễn ở mắt lệch. Nếu bệnh lác mắt không được điều trị, trong một khoảng thời gian, não của bạn bắt đầu bỏ qua hình ảnh mờ được tạo ra từ mắt lệch và bạn chỉ nhìn thấy một hình ảnh được tạo ra từ mắt cố định. Dần dần thị lực ở mắt lệch của bạn giảm dần cho đến khi mất hẳn vĩnh viễn.

Các triệu chứng khác: Nheo mắt hoặc nhắm mắt dưới ánh nắng chói, quay đầu sang một bên hoặc lên hoặc xuống để nhìn mọi vật.

Dấu hiệu rõ ràng nhất của bệnh lác mắt là mắt bạn không hướng về cùng một hướng. Một mắt sẽ hướng vào vật mà bạn muốn nhìn trong khi mắt của người bị tật lác mắt sẽ hướng vào trong, về phía mũi của bạn, hướng ra ngoài, lên trên hoặc xuống dưới.

Biến chứng có thể gặp khi mắc bệnh lác mắt

Lác mắt ở trẻ sơ sinh và trẻ mới biết đi là tình trạng phổ biến nhưng có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi. Nếu không được điều trị sớm, tình trạng này có thể tiến triển và gây mất thị lực ở mắt sau này.

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Lác mắt ở trẻ sơ sinh dưới 3 tháng tuổi là bình thường nhưng nếu tình trạng lác mắt vẫn tiếp diễn ngoài độ tuổi này, tốt hơn hết bạn nên hỏi ý kiến bác sĩ nhãn khoa.

Nếu có bất kỳ triệu chứng nào nêu trên xảy ra, bạn nên liên hệ ngay với bác sĩ để được kiểm tra và tư vấn. Chẩn đoán và điều trị sớm sẽ giảm nguy cơ tăng nặng của bệnh và giúp bạn mau chóng hồi phục sức khỏe.

Lác mắt có thể xảy ra ở cả trẻ em và người lớn, nhưng lý do của mắt lác ở cả hai là khác nhau. Một số lý do phổ biến là:

• Di truyền: Tiền sử gia đình bị mắt lác.
• Bẩm sinh.
• Yếu cơ mắt: Yếu cơ mắt là một lý do phổ biến của mắt lác ở người lớn. Một số vấn đề có thể dẫn đến yếu cơ mắt là bệnh Grave (vấn đề về tuyến giáp), bệnh nhược cơ, tiểu đường, đột quỵ và khối u não.
• Rối loạn mắt: Một số bệnh về mắt như đục thủy tinh thể, tăng nhãn áp, sẹo giác mạc, và bệnh thần kinh thị giác có thể gây ra mắt lác.
• Chấn thương đầu hoặc chấn thương khi phẫu thuật mắt: Bất kỳ loại chấn thương đầu hoặc mắt nào do tai nạn hoặc phẫu thuật mắt đều có thể khiến cơ mắt của bạn yếu đi, dẫn đến lác mắt.