Viêm dạ dày ruột là gì? Triệu chứng, nguyên nhân, chẩn đoán, điều trị và phòng ngừa

Viêm dạ dày ruột là gì?

Viêm dạ dày ruột có nghĩa là tình trạng viêm niêm mạc đường tiêu hóa, chủ yếu ở dạ dày và ruột của bạn. Viêm làm cho các cơ quan sưng và đau. Bệnh thường gây ra các triệu chứng như buồn nôn, nôn, đau bụng và tiêu chảy.

Bệnh viêm dạ dày ruột là một tình trạng phổ biến, chủ yếu là do vi khuẩn có thể gây bệnh dễ lây lan qua thực phẩm hoặc nước bị ô nhiễm và qua tiếp xúc giữa người với người.

Viêm dạ dày ruột thường không nghiêm trọng ở người lớn khỏe mạnh, nhưng nó có thể gây mất nước, đe dọa tính mạng ở những người ốm yếu hoặc yếu đuối, trẻ nhỏ và người già. 

Những dấu hiệu và triệu chứng của viêm dạ dày ruột

Các triệu chứng liên quan đến đường ruột (tiêu chảy, đau quặn bụng) cùng với các triệu chứng liên quan đến dạ dày (buồn nôn, nôn) là dấu hiệu đặc trưng của viêm dạ dày ruột.

Các triệu chứng viêm dạ dày ruột có thể gặp:

• Tiêu chảy;
• Buồn nôn và nôn;
• Ăn kém ngon;
• Đau quặn bụng;
• Sốt;
• Ớn lạnh;
• Mệt mỏi;
• Cơ thể nhức mỏi.

Các triệu chứng bệnh viêm dạ dày ruột thường xuất hiện đột ngột, các triệu chứng có thể xuất hiện nhiều lần trong thời gian ngắn.

Biến chứng có thể gặp khi mắc bệnh viêm dạ dày ruột

Thông thường, viêm dạ dày ruột sẽ diễn ra trong thời gian ngắn và tự khỏi. Khi viêm dạ dày ruột kéo dài, biến chứng chính cần chú ý là mất nước. Điều này có nhiều nguy hiểm đối với trẻ em và người già hơn.

Khi bạn bị tiêu chảy hoặc nôn liên tục, bạn sẽ mất rất nhiều nước và chất điện giải. Nếu bạn không thể bổ sung lại đủ nhanh, bạn có thể bị mất nước và mất cân bằng điện giải.

Nếu viêm dạ dày ruột kéo dài, nó có thể bắt đầu làm tổn thương dạ dày và ruột của bạn. Ví dụ, bạn có thể bị loét ở các cơ quan gây ra tình trạng xuất huyết.

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Khi bạn có bất kỳ dấu hiệu và triệu chứng nêu trên tái đi tái lại trong thời gian dài, hãy đi khám bác sĩ để được điều trị. Một số dấu hiệu cảnh báo bạn cần chú ý:

• Các triệu chứng kéo dài hơn năm ngày;
• Sốt kéo dài hơn ba ngày hoặc cao hơn 40 độ C;
• Nôn thường xuyên;
• Đau bụng dữ dội hoặc bụng cứng, căng trướng;
• Phân có màu đen, hắc ín hoặc có máu hoặc mủ;
• Các triệu chứng báo hiệu tình trạng mất nước như khát nước, khô miệng, nhức đầu, nước tiểu sẫm màu và đi tiểu ít hơn bình thường.

Nguyên nhân dẫn đến viêm dạ dày ruột

Viêm dạ dày ruột xảy ra khi hệ thống miễn dịch của bạn được kích hoạt để bảo vệ dạ dày và ruột khỏi bị tổn thương. Đây thường là phản ứng tạm thời (cấp tính) đối với mối đe dọa hoặc tác nhân tạm thời. Viêm dạ dày ruột kéo dài (dai dẳng) là điều bất thường.

Những nguyên nhân cụ thể gây viêm dạ dày ruột được chia thành hai nhóm lớn:

Nguyên nhân do nhiễm khuẩn

Viêm dạ dày ruột do virus: Đây là loại phổ biến nhất, chiếm 60% các trường hợp viêm dạ dày ruột. Những loại virus có thể gây ra viêm dạ dày ruột bao gồm Norovirus, Rotavirus, Astrovirus, Adenovirus, Calicivirus, Sapovirus…

Viêm dạ dày ruột do vi khuẩn: Các vi khuẩn thường gặp gồm Campylobacter, Clostridioides difficile, Escherichia coli, Salmonella, Shigella, Staphylococci…

Viêm dạ dày ruột do ký sinh trùng: Thường do Giardia, Amebiasis, Cryptosporidium, Cyclospora.

Viêm dạ dày ruột do nấm: Các bệnh nhiễm nấm phổ biến nhất là do nấm Candida và Aspergillus.

Nguyên nhân không do nhiễm khuẩn

Hóa chất có thể gây tổn thương và viêm niêm mạc dạ dày và ruột của bạn. Ngoài ra, những thứ khác, như rượu và một số loại thuốc, có thể gây viêm dạ dày ruột với liều lượng lớn.

Nguyên nhân gây viêm dạ dày ruột do hóa chất bao gồm:

• Ngộ độc kim loại nặng;
• Độc tố thực vật, giống như nấm độc;
• Cocain;
• Thuốc hóa trị;
• Lạm dụng rượu;
• Lạm dụng thuốc giảm đau NSAIDs, Colchicine, Digoxin…

Những ai có nguy cơ mắc phải viêm dạ dày ruột?

Hầu như ai cũng có thể bị viêm dạ dày ruột. Nhưng bạn có nhiều khả năng mắc bệnh này thường xuyên hơn nếu:

• Tuổi: Lớn hơn 65 tuổi hoặc trẻ hơn 6 tuổi;
• Sống hoặc làm việc tại nhà trẻ hoặc viện dưỡng lão;
• Mắc bệnh lý mạn tính làm suy giảm hệ thống miễn dịch.

Yếu tố làm tăng nguy cơ mắc phải viêm dạ dày ruột

Một số yếu tố nguy cơ của bệnh viêm dạ dày ruột là:

• Ăn cá hoặc thịt sống;
• Đi du lịch nước ngoài, đặc biệt là ở các khu vực kém phát triển;
• Sử dụng một số loại thuốc hoặc rượu thường xuyên và lâu dài.

Phương pháp chẩn đoán và xét nghiệm viêm dạ dày ruột

Bác sĩ có thể nhận ra bệnh viêm dạ dày ruột dựa vào các triệu chứng của bạn. Bác sĩ sẽ khai thác thêm thông tin về các triệu chứng như thời điểm bắt đầu xuất hiện và các yếu tố có thể khiến bệnh xuất hiện.

Nếu bạn có các triệu chứng bất thường hoặc nếu bác sĩ muốn kiểm tra thêm về các triệu chứng của bạn, bác sĩ có thể chỉ định một số xét nghiệm. Xét nghiệm phân hoặc xét nghiệm máu có thể giúp chẩn đoán chính xác viêm dạ dày ruột và loại trừ các tình trạng bệnh lý khác.

Điều trị viêm dạ dày ruột

Trong hầu hết các trường hợp, viêm dạ dày ruột sẽ tự khỏi. Cách tốt nhất để giúp cơ thể phục hồi là cho cơ thể nghỉ ngơi và bổ sung nhiều chất lỏng. Bạn có thể muốn ăn những thực phẩm nhạt, dễ tiêu hóa trong vài ngày.

Hầu hết các trường hợp, điều trị cho bệnh viêm dạ dày ruột chủ yếu mang tính hỗ trợ. Điều đó có nghĩa là việc điều trị giúp hỗ trợ quá trình chữa bệnh tự nhiên của cơ thể bạn hơn là chữa bệnh viêm dạ dày ruột. Bao gồm:

• Truyền dịch để ngăn ngừa hoặc điều chỉnh tình trạng mất nước và mất cân bằng điện giải.
• Dinh dưỡng qua đường tĩnh mạch để cung cấp năng lượng cho cơ thể mà không sử dụng đến hệ tiêu hóa của bạn, giúp cơ thể được nghỉ ngơi.
• Thuốc để điều trị các triệu chứng như buồn nôn và tiêu chảy trong một số trường hợp.

Một số nguyên nhân gây viêm dạ dày ruột cấp tính có thể cần dùng thuốc để điều trị. Ví dụ, bạn có thể cần thuốc kháng sinh hoặc thuốc chống ký sinh trùng để điều trị bệnh viêm dạ dày ruột do vi khuẩn hoặc ký sinh trùng.

Nếu bạn bị viêm dạ dày ruột do hóa chất hoặc do ngộ độc chất độc, bạn có thể cần điều trị bổ sung để giúp loại bỏ chất độc ra khỏi cơ thể. Việc điều trị sẽ phụ thuộc vào chất độc gây bệnh và tình trạng của bạn.

Những thói quen sinh hoạt giúp hạn chế diễn tiến của viêm dạ dày ruột

Chế độ sinh hoạt:

• Dùng thuốc theo chỉ dẫn của bác sĩ, không nên tự ý sử dụng bất kỳ loại thuốc nào.
• Rửa tay sạch trước ăn và trước khi chế biến thức ăn.
• Dọn dẹp nhà cửa sạch sẽ.
• Không dùng chung vật dụng cá nhân với người khác.

Chế độ dinh dưỡng:

• Dạ dày và ruột bị kích thích của bạn sẽ không thể tiêu hóa hoặc hấp thu thực phẩm mà bạn thường ăn.
• Nên ăn những thực phẩm dễ tiêu hóa như cháo loãng, súp hoặc nước canh hầm.
• Những thực phẩm cần tránh gồm đồ uống có cồn, các sản phẩm từ sữa, rượu bia, thịt đỏ, thức ăn cay, hạt và quả hạch, thức ăn giàu dinh dưỡng hoặc béo.

Phòng ngừa viêm dạ dày ruột

Không phải mọi trường hợp viêm dạ dày ruột đều có thể phòng ngừa được. Nhưng bạn có thể chú ý những điều sau để giảm nguy cơ và ngăn ngừa các bệnh nhiễm trùng đường tiêu hóa thông thường lây lan trong cộng đồng. Ví dụ:

• Rửa tay sạch đúng cách là một trong những cách quan trọng nhất và dễ dàng nhất để bảo vệ bản thân bạn và người thân xung quanh khỏi bị nhiễm khuẩn.
• Thức ăn bạn sử dụng có thể bị nhiễm bẩn ở bất kỳ quá trình nào, từ thu hoạch, bảo quản đến nấu nướng và chuẩn bị. Hãy nhớ rửa tay trước và sau khi xử lý thức ăn.
• Không dùng chung vật dụng cá nhân với người khác.
• Dọn dẹp nhà cửa sạch sẽ.
• Khi đi du lịch hãy chú ý những thức ăn và nước mà bạn uống, hãy đảm bảo chúng thật sự sạch. Tốt nhất bạn nên ăn thực phẩm nấu chín, gọt vỏ hoặc đóng gói và nước đóng chai.
• Sử dụng thuốc đúng chỉ dẫn của bác sĩ, tránh lạm dụng bất kỳ thuốc nào trong thời gian dài mà không được sự đồng ý của bác sĩ.
• Hiện nay, trẻ có thể được tiêm vaccine phòng ngừa Rotavirus để chống nhiễm trùng tiêu hóa.

Các câu hỏi thường gặp về viêm dạ dày ruột

Viêm dạ dày ruột có gây nguy hiểm cho tôi hay không?

Đối với hầu hết mọi người, viêm dạ dày ruột không nghiêm trọng. Nhưng bạn có hệ miễn dịch suy yếu thì bệnh có thể gây nguy hiểm tính mạng (thường gặp nhất là trẻ dưới 5 tuổi, người lớn trên 65 tuổi hoặc có tình trạng sức khỏe suy giảm).

Viêm dạ dày ruột và viêm dạ dày có giống nhau không?

Viêm dạ dày là tình trạng viêm trong dạ dày của bạn. Còn viêm dạ dày ruột là tình trạng viêm ở dạ dày và ruột của bạn. Viêm dạ dày sẽ gây ra các triệu chứng như đau dạ dày, buồn nôn và nôn. Viêm dạ dày ruột ngoài các triệu chứng ở dạ dày còn ảnh hưởng đến phân của bạn, gây tiêu chảy.

Tôi cần làm gì nếu bị viêm dạ dày ruột?

Nếu bạn bị tiêu chảy và nôn mửa đột ngột, điều tốt nhất nên làm là ở nhà cho đến khi bạn cảm thấy khỏe hơn. Uống nhiều nước hơn bình thường, bổ sung điện giải.

Tôi nên ăn gì khi bị viêm dạ dày ruột?

Bạn nên ăn các thực phẩm nhạt, dễ tiêu hóa như nước súp, cơm hoặc cháo, nước hầm, dưa hấu, chuối, các nước bổ sung điện giải.

Viêm dạ dày ruột có lây không?

Các loại vi trùng gây bệnh viêm dạ dày ruột có thể dễ dàng lây lan từ người này sang người khác. Bạn có thể bị lây nhiễm nếu chất nôn hoặc phân của người bị nhiễm bệnh xâm nhập vào miệng bạn.